صنایع تبدیلی و تکمیلی لازمه امروز بخش کشاورزی

اصفهان امروز - احمدرضا منزه

تأمین نیاز غذایی از مهم‌ترین مسائل جوامع بشری است. باتوجه به رشد روزافزون جمعیت و محدودیت منابع، افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی و کاهش ضایعات مواد غذایی از اولویت‌های مهم کشور‌های جهان به شمار می‌آید. در اینجاست که نقش صنایع تبدیلی و تکمیلی نمایان می‌شود.

صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به صنایعی گفته می‌شود که به فرآوری و عمل‌آوری محصولات نباتی و حیوانی ازجمله زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع‌ می‌پردازد و در تعریف فرآوری آمده که دربرگیرنده، تغییرات فیزیکی، شیمیایی، ارگانولپتیکی، نگهداری، بسته‌بندی و توزیع است. بدين وسيله ماندگاري اين محصولات را بيشتر و مصرف و عرضه آن را، مناسب‌تر نمود و در مجموع از طريق اين نوع صنايع ارزش اقتصادي محصولات را بالاتر برد. مي‌توان تعريف ديگري از صنايع تبديلي به اين شرح ارائه داد: صنايعي که فرآورده‌هاي کشاورزي و دامي را تبديل به مواد و کالاي نيمه ساخته و يا آماده مصرف مي‌سازد را صنايع تبديلي مي‌‎نامند.

صنايع تبديلي- تکميلي يکي از شاخه‌هاي مهم رشته کشاورزي به شمار مي‌آيد. بدون تردید ایجاد صنایع تبدیلی یکی از سودمندترین ارتباطات بین دو بخش صنعت و کشاورزی است. این صنایع باعث کاهش میزان بیکاری‌های دائمی ‌و فصلی در مناطق روستایی می‌شود. همچنین زمینه مناسب جهت توسعه بخش کشاورزی را فراهم می‌کند و به افزایش تولیدات، بهره‌وری، ایجاد فرصت‌های شغلی، تامین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخش‌های اقتصادی و کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای منجر خواهد شد. لذا اینگونه صنایع می‌تواند پیش نیاز استراتژی صنعتی شدن و تامین‌کننده امنیت غذایی در کشور باشد. صنايع تبديلي به دليل به کارگيري محصولات کشاورزي به عنوان مواد اوليه مي‌تواند عاملي براي استفاده بهتر از اين محصولات تلقي گردد. بسياري از محصولات کشاورزي داراي زمان توليد و مصرف متفاوتي مي‌باشند. توليد يا برداشت آنها معمولاً در يک زمان مشخص و کوتاه ولي مصرف در زمان طولاني‌تري صورت ميگيرد. صنايع تبديلي مي‌تواند با حفظ و نگهداري محصولات در آنها به گونه‌اي تغيير و تبديل ايجاد نمايد که امکان مصرفشان در طي سال ميسر باشد. ايجاد و گسترش صنايع تبديلي داراي برخي اثرهاي اقتصادي از جمله ايجاد ارزش افزوده، ايجاد اشتغال، ايجاد درآمدهاي ارزي و همچنين استفاده بيشتر از محصولات کشاورزي و به اين ترتيب جلوگيري از اتلاف و ضايع شدن محصولات مي‌گردد. تبیین جایگاه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزي در کشور ایران به دلیل مقتضیات جهانی، حضور در بازارهاي منطقه‌اي و بین‌المللی و پیوستن به سازمان تجارت جهانی روز به روز ضروري‌تر می‌شود. در اقتصاد کشاورزی معاصر، صنایع تبدیلی با تبدیل و فرآوری محصولات کشاورزی ضمن تولید مواد غذایی، ارزش افزوده این محصولات را نیز ارتقا می‌دهد و محصولاتی به بازار ارائه می‌کند که با استفاده از تکنولوژی مدرن به دست آمده و امکان نگهداری و حمل و نقل آن‌ها نیز تسهیل شده است. صنایع تبدیلی و تکمیلی در چهار گروه دامی، شیلاتی، زراعی و باغی تقسیم‌بندی می‌شود. این صنایع در محصولات زراعي شامل آردسازي؛ برنج‌کوبي؛ رب گوجه فرنگي؛ بسته‌بندي غلات و حبوبات؛ ماکاروني؛ کيک و کلوچه؛ آرد گندم و برنج؛ ترشي‌ها و شوري‌ها؛ روغن‌کشي از دانه‌هاي خام؛ فرآورده‌هاي سيب زميني و ... است. صنايع محصولات باغي شامل بسته‌بندي خرما؛ بسته‌بندي و عمل‌آوري پسته؛ خشکبار؛ عرقيات و اسانس؛ لواشک؛ بسته‌بندي ميوه؛ کمپوت؛ فرآورده‌هاي زيتون؛ بسته‌بندي زعفران؛ گياهان دارويي، توليد سرکه؛ آبليمو؛ مربا؛ بسته‌بندي قارچ و ... مي‌باشد. صنايع تبديلي و تکميلي دامي شامل: فرآورده‌هاي لبني؛ کشتارگاه دام و طيور؛ بسته‌بندي گوشت و مرغ؛ فرآورده‌هاي گوشتي و... مي‌باشد. در محصولات شيلاتي نیز شامل کنسرو ماهي؛ عمل‌آوري ماهي و ميگو؛ پودر ماهي و... است. با توجه به اهمیت این موضوع در اقتصاد و سلامت جامعه می‌بایست ایجاد، توسعه و حمایت از صنایع تبدیلی و غذایی محصولات کشاورزی فسادپذیر در اولویت مسئولان قرار گیرد. فعال‌سازی ظرفیت‌های نیمه خالی، تسریع در تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام، بازنگری در رویه صدور جواز‌های تأسیس، بازسازی و نوسازی واحد‌های فرسوده موجود و حمایت از توسعه پایانه‌های صادراتی محصولات کشاورزی در قطب‌های تولید از دیگر مواردی است که توجه به آن‌ها ضروری است. در واقع توسعه این صنایع پیش نیاز صنعتی شدن و تامین کننده امنیت غذایی در کشور خواهد بود.