محاصره اصفهان در وضعیت قرمز؛ آلودگی تا اواسط هفته آینده ماندگار است / زنگ خطر انتشار گاز سمی دی‌اکسید نیتروژن در شهر

بر اساس آخرین تحلیل‌های هواشناسی، اتمسفر استان اصفهان وارد یک فاز سکون طولانی‌مدت شده است. حجت‌الله علی‌عسگریان، کارشناس مسئول پیش‌بینی اداره کل هواشناسی اصفهان، با بررسی آخرین نقشه‌های پیش‌یابی تأکید کرده است که این وضعیت جوی به نسبت پایدار، دست‌کم تا اواسط هفته آینده مهمان ناخوانده استان خواهد بود.

سکون هوا به معنای عدم وزش باد مؤثر است؛ عاملی که اصلی‌ترین مکانیزم طبیعی برای تخلیه آلاینده‌ها از سطح شهر محسوب می‌شود. علی‌عسگریان تصریح کرده است که تا روز دوشنبه ۱۰ آذرماه، پدیده غالب در اصفهان و مناطق صنعتی اطراف، «غبار صبحگاهی» و انباشت لایه به لایه آلاینده‌ها خواهد بود. این یعنی هر روز صبح که شهر بیدار می‌شود، حجم آلودگی روز قبل همچنان در محیط باقی مانده و آلودگی‌های جدید به آن اضافه می‌شود. این انباشتگی تصاعدی، کیفیت هوا را در شهرهای صنعتی و پرجمعیت استان به شدت کاهش می‌دهد و نفس کشیدن را برای شهروندان دشوارتر می‌سازد.

 

وضعیت قرمز: اصفهان در محاصره ذرات معلق

نگاهی به تابلوهای نمایشگر کیفیت هوا در سطح شهر، عمق فاجعه را نشان می‌دهد. میانگین شاخص کیفیت هوا (AQI) در کلان‌شهر اصفهان بر اساس داده‌های ۱۳ ایستگاه فعال، عدد ۱۵۲ را نشان می‌دهد که بیانگر وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم افراد جامعه است. این عدد میانگین است و در برخی نقاط شهر، وضعیت بسیار وخیم‌تر گزارش شده است.

بر اساس داده‌های سامانه برخط کنترل کیفیت هوای سازمان محیط‌زیست، منطقه کردآباد با ثبت شاخص ۱۸۵، آلوده‌ترین نقطه شهر اصفهان بوده است؛ عددی که فاصله‌ی چندانی با وضعیت بنفش (بسیار ناسالم) ندارد. پس از آن، ایستگاه‌های رهنان (۱۶۱)، سپاهان‌شهر و کاوه (۱۵۷)، دانشگاه صنعتی و خیابان پروین (۱۵۴)، فیض (۱۵۳) و میرزا طاهر (۱۵۲) همگی در محدوده قرمز قرار دارند. مناطقی مانند پارک زمزم، ۲۵ آبان، خیابان فرشادی، زینبیه، رودکی و هزار جریب نیز اگرچه با رنگ نارنجی نمایش داده شده‌اند، اما اعداد آن‌ها (بین ۱۲۷ تا ۱۴۹) بسیار به مرز هشدار قرمز نزدیک است.

این وضعیت محدود به شهر اصفهان نیست؛ شهرهای اقماری مانند خمینی‌شهر و قهجاورستان نیز وضعیت قرمز را تجربه می‌کنند و در کاشان، هوا برای گروه‌های حساس ناسالم است.

 

ظهور قاتل نامرئی: هشدار افزایش دی‌اکسید نیتروژن (NO_2)

آنچه نگرانی‌ها را در این موج آلودگی دوچندان کرده، فقط ذرات معلق (PM2.5) نیست؛ بلکه گزارش‌ها حاکی از افزایش سطح گاز سمی دی‌اکسید نیتروژن (NO_2) است. طبق اعلام کارشناسان، شاخص این آلاینده در ایستگاه خیابان فرشادی همچنان بالاست و در ایستگاه دانشگاه صنعتی نیز روندی صعودی داشته است. متأسفانه قطع بودن آنالیزور این آلاینده در سایر ایستگاه‌ها، مانع از داشتن تصویری کامل از وضعیت انتشار این گاز در تمام سطح شهر شده است.

گاز NO_2 عمدتاً محصول احتراق سوخت‌های فسیلی در خودروهای دیزلی، نیروگاه‌ها و صنایع سنگین است. این گاز بر خلاف ذرات معلق که فیزیکی هستند، یک ترکیب شیمیایی سمی است که مستقیماً بافت‌های مرطوب ریه را هدف قرار می‌دهد. قرار گرفتن در معرض این گاز، حتی در کوتاه‌مدت، باعث تحریک شدید مجاری تنفسی، سرفه و تنگی نفس می‌شود و برای کودکان و مبتلایان به آسم بسیار خطرناک است. تشکیل این گاز در دماهای بالا و واکنش‌های شیمیایی اگزوز خودروها رخ می‌دهد و حضور آن نشان‌دهنده ترافیک سنگین و فعالیت صنعتی کنترل‌نشده در شرایط وارونگی دماست.

 

سرمای شبانه و تشدید وارونگی دما

عامل دیگری که بر شدت آلودگی می‌افزاید، برودت هواست. پیش‌بینی‌های دمایی نشان می‌دهد که اصفهان شب‌های سردی را پیش رو دارد. دمای مرکز استان در سردترین ساعات به ۲ درجه زیر صفر می‌رسد که این سرمای سطح زمین در کنار هوای گرم‌تر در لایه‌های بالاتر، پدیده «اینورژن» یا وارونگی دما را تقویت می‌کند.

در سایر نقاط استان نیز نوسانات دمایی قابل توجه است. بویین میاندشت با ثبت دمای ۶ درجه سانتی‌گراد زیر صفر، عنوان سردترین منطقه استان را به خود اختصاص داده و چوپانان با ۲۵ درجه بالای صفر، گرم‌ترین نقطه استان خواهد بود. این اختلاف دما در سطح استان و سرمای شدید در مناطق کوهستانی، شرایط را برای حبس هوای سرد و آلوده در دشت اصفهان فراهم می‌کند.

 

مفهوم شاخص‌ها و توصیه به شهروندان

لازم است شهروندان با توجه به اعداد اعلام شده، سطح خطر را جدی بگیرند. شاخص کیفی هوا (AQI) معیاری است که غلظت آلاینده‌های اصلی شامل مونوکسید کربن، دی‌اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن‌دار، اوزون و ذرات معلق را می‌سنجد.

• ۰ تا ۵۰: پاک

• ۵۱ تا ۱۰۰: سالم

• ۱۰۱ تا ۱۵۰: ناسالم برای گروه‌های حساس (کودکان، سالمندان، بیماران)

• ۱۵۱ تا ۲۰۰: ناسالم برای عموم (وضعیت فعلی اصفهان)

• ۲۰۱ تا ۳۰۰: بسیار ناسالم

• ۳۰۰ به بالا: خطرناک

با توجه به پیش‌بینی تداوم آلودگی تا اواسط هفته، اکیداً توصیه می‌شود از ورزش در فضای باز، ترددهای غیرضروری با خودروی شخصی و حضور طولانی‌مدت در مراکز شلوغ شهری خودداری شود.