آنچه باید از وظایف دیوان‌عالی کشور بدانیم
دیوان‌عالی کشور به منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضائی و انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به آن محول می‌شود، براساس ضوابطی که رئیس قوهقضائیه تعیین می‌کند، تشکیل می‌شود. به‌گزارش میزان، قوه قضائیه به‌عنوان یکی از ارکان جمهوری اسلامی ایران وظایف مهمی را در تحقق اهداف نظام و اجرای قوانین اساسی برعهده دارد.
دیوان‌عالی کشور به منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضائی و انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به آن محول می‌شود، براساس ضوابطی که رئیس قوهقضائیه تعیین می‌کند، تشکیل می‌شود.
به‌گزارش میزان، قوه قضائیه به‌عنوان یکی از ارکان جمهوری اسلامی ایران وظایف مهمی را در تحقق اهداف نظام و اجرای قوانین اساسی برعهده دارد.
در دستگاه قضائی ساختاری پیش‌بینی شده است که عدالت به بهترین شکل ممکن برقرار شود و حق تظلم‌خواهی برای همه به شکل راحت در درسترس باشد.
در سلسله مراتب اجرای صحیح قوانین و عدل‌گستری نهادی به نام دیوان‌عالی کشور وجود دارد که در قانون اساسی به آن اشاره شده و جایگاه آن را بیان کرده است.
براساس ماده ١٦١ قانون اساسی، دیوان‌عالی کشور اینچنین تعریف شده است:
دیوان‌عالی کشور به‌منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضائی و انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به آن محول می‌شود، براساس ضوابطی که رئیس قوهقضائیه تعیین می‌کند، تشکیل می‌شود.
سازمان دیوان‌عالی کشور به چند بخش تقسیم می‌شود؟
این دیوان دارای دو بخش شعب و هیأت‌های عمومی است.
الف) شعب دیوان‌عالی کشور: دیوان درحال‌حاضر ۴۰شعبه دایر دارد و تعداد قضات هر یک از شعب دیوان دو نفر است که یکی از آنها رئیس و دیگری قاضی مستشار است.
هر دو عنصر شعبه باید به تشخیص ریاست قوهقضائیه مجتهد بوده یا ۱۰سال تمام در درس خارج شرکت کرده یا دارای ۱۰سال سابقه کار قضائی یا وکالت بوده و کاملا به قوانین مدون اسلامی آشنا باشند.
دیوان‌عالی کشور در تهران تشکیل می‌شود مگر این‌که رئیس قوهقضائیه مصلحت بداند در شهرستان دیگری نیز تشکیل شود. رئیس شعبۀ یک، رئیس دیوان‌عالی کشور نیز است. قسمت شعب در دیوان‌عالی کشور، معمول‌ترین وظیفه دیوان که رسیدگی به درخواست‌های فرجام واصله نسبت به آرای صادره از محاکم در امور حقوقی یا تجدیدنظر در امور کیفری است را به عهده دارد. اگر رأیی که از دادگاه صادر شده در شعبه دیوان‌عالی کشور به خاطر فرجام‌خواهی نقض شده و رسیدگی به دادگاه هم‌عرض ارجاع شود و این دادگاه نیز با ذکر استدلال طبق رأی اولیه اقدام به صدور رأی اصراری کند و این رأی اصراری مورد فرجام‌خواهی قرار گیرد و شعبه دیوان‌عالی کشور که به درخواست رسیدگی می‌کند، استدلال را نپذیرد، پرونده در هیأت عمومی مطرح می‌شود و اگر استدلال دادگاه پذیرفته شود، رأی تایید می‌شود.
شعب تشخیص: این شعب از ۵نفر قضات دیوان‌عالی کشور به انتخاب رئیس قوه قضائیه تشکیل می‌شود. شعب تشخیص مرجع رسیدگی به تجدید نظرخواهی از آرای قطعی است.
هیأت‌های عمومی دیوان‌عالی کشور
هیأت عمومی وحدت رویه قضائی: با توجه به این‌که قضات در استنباط از قانون و اتخاذ نظر قضائی آزاد هستند، همواره امکان استنباط‌های مختلف از نص واحد وجود دارد که پیامد آن، صدور آرای مختلف در موارد مشابه است.
لذا قانون‌گذار این هیأت را پیش‌بینی کرده تا چنانچه در موارد مشابه اعم از حقوقی، کیفری و حسبی آرای مختلفی صادر شد، موضوع در هیأت عمومی دیوان‌عالی کشور مطرح و نظر واحد اتخاذ و اعلام شود.
آرای هیأت عمومی دیوان‌عالی کشور قابل تجدید نظر نبوده و فقط به موجب قانون بی‌اثر می‌شود.
هیأت عمومی شعب حقوقی
یا شعب کیفری
اگر رأیی که از دادگاه صادر شده در شعبه دیوان‌عالی کشور به‌خاطر فرجام‌خواهی نقض شده و رسیدگی به دادگاه هم‌عرض ارجاع شود و این دادگاه نیز با ذکر استدلال طبق رأی اولیه اقدام به صدور رأی اصراری کند و این رأی اصراری مورد فرجام‌خواهی قرار گیرد و شعبه دیوان‌عالی کشور که به درخواست رسیدگی می‌کند استدلال را نپذیرد، پرونده در هیأت عمومی مطرح می‌شود و اگر استدلال دادگاه پذیرفته شود، رأی تایید می‌شود و در غیر این صورت رأی نقض شده و پرونده به شعبه هم‌عرض دیگری ارجاع خواهد شد.
وظایف اصلی دیوان‌عالی کشور چیست؟
۱. نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم
این وظیفه از طریق نقض و ابرام (تایید) آرای صادره از محاکم انجام و اعمال می‌شود.
۲. ایجاد وحدت رویه قضائی
به‌منظور ایجاد وحدت رویه قضائی، هیأت عمومی دیوان‌عالی کشور با ترکیب کامل (حداقل سه‌چهارم رؤسا و مستشاران و اعضای معاونان تمامی شعب) به ریاست رئیس دیوان‌عالی یا معاون وی و با حضور دادستان کل کشور یا نماینده او تشکیل شده و اقدام به صدور رأی وحدت رویه می‌کند که این رأی برای همه شعب دیوان‌عالی کشور و دادگاه‌ها لازم‌الاتباع است.
شعب دیوان‌عالی کشور
دیوان‌عالی کشور در تهران مستقر است، اما در صورتی‌که رئیس قوه قضائیه لازم بداند می‌تواند در شهرستان نیز به تشکیل شعبی از دیوان مبادرت کند، تعداد شعب دیوان به تعداد نیاز خواهد بود. درحال‌حاضر در کشور ۵۲ شعبه دیوان وجود دارد که علاوه بر تهران، شعبی نیز در استان قم قرار دارد.
تهران به‌عنوان مقر اصلی با ۴۵شعبه، بیشترین تعداد شعب دیوان‌عالی کشور را دارد. هر شعبه دیوان دارای سه عضو است که یکی از آنها رئیس شعبه و دو نفر دیگر مستشاران شعبه هستند و به تعداد لازم عضو معاون دارد که می‌توانند وظایف مستشار یا رئیس را برعهده بگیرند. حق انشای رأی با رئیس و مستشار است.
رئیس شعبه نخست، رئیس دیوان‌عالی کشور است که مطابق با اصل ۱۶۲ قانون اساسی ایران باید مجتهد، عادل و آگاه به امور قضائی باشد و رئیس قوهقضائیه او را برای مدت ۵سال با مشورت قضات دیوان‌عالی کشور انتخاب می‌کند.
دادسرای دیوان‌عالی کشور
در معیت دیوان‌عالی کشور دادسرای کل کشور وجود دارد که ریاست آن بر عهده دادستان کل کشور است که بنا بر اصل ۱۶۲ قانون اساسی باید مجتهد، عادل و آگاه به امور قضائی باشد و رئیس قوهقضائیه او را برای مدت ۵سال با مشورت قضات دیوان‌عالی کشور انتخاب می‌کند.
دادسرای کل، علاوه بر دادستان کل کشور از تعدادی معاون و دادیار تشکیل شده که تحت نظارت ایشان به انجام برخی وظایف مبادرت می‌کنند. دادسرای کل، یک مدیر دفتر و تعدادی کارمند اداری دارد که انجام امور اداری را برعهده دارند.