صنایع‌دستی کشور در کاخ چهلستون
هجدهمین نمایشگاه سراسری صنایع‌دستی کشور در کاخ چهلستون برگزار شد. نمایشگاهی که به دلیل تبلیغات اندک شهری، کمتر اصفهانی را به خود جذب کرد. شاید برای فروش صنایع‌دستی به راه‌حل‌های دیگری نیاز داریم.
الهام باطنی/اصفهان امروز: این روزها اگر وارد کاخ چهلستون شویم در حیاط آن می‌توانیم آثاری از هنرهای مختلف ببینیم، به مناسبت هجدهمین نمایشگاه ملی صنایع‌دستی اصفهان که با حضور 30 استان کشور در 150 غرفه آن توسط معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان در حال برگزاری است و جعفر جعفرصالحی، مسئول این معاونت در افتتاحیه از این گفت که اشتغال در حوزه صنایع‌دستی و گردشگری اهمیت زیادی دارد و اصفهان، پرچم‌دار صنایع‌دستی کشور و دنیا است.
او به ثبت اصفهان به‌عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی در سال 2015 به همت شورای جهانی صنایع‌دستی هم اشاره‌کرده و گفته که از میان 297 رشته صنایع‌دستی ثبت و شناخته‌شده در کشور، 196 رشته آن مربوط به استان اصفهان است و حدود 40 هزار نفر در بخش صنایع‌دستی این استان اشتغال دارند. رشته‌هایی که کم‌وبیش در بخش‌های مختلف این نمایشگاه خودنمایی می‌کنند.
در ابتدای ورودی این مجموعه، سیاه‌چادر عشایر قشقایی سمیرم به چشم می‌خورد که کشک و قارا و دوغ آش محلی می‌فروشد و می‌توانی وارد آن شوی و لحظه‌ای در آن بنشینی و بودن در یک سیاه‌چادر ایلاتی را تجربه کنی.
کمی جلوتر هم گلیم‌های گلپایگان و گلیم شیرکیپیچ سیرجان جلب‌توجه می‌کند و کمی آن‌طرف‌تر، ورنی‌های بافته عشایر شاهسون تبریز و سوزن‌دوزی‌های شهر ممقان در نزدیکی تبریز. هنرهای سنتی اصفهان مثل میناکاری، فیروزهکوبی، ملیله و قلم‌سیاه، طلاکوبی، مسگری، قلم‌زنی، معرق چوب، نقره‌کاری، خاتم‌کاری، معرق چرم، قلمکاری و نقاشی روی شیشه هم سهمی در این نمایشگاه دارند. ترمه و سرامیک مشبک یزد، بافته‌های خراسان شمالی و سکهدوزی و سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان هم در این نمایشگاه خودنمایی می‌کنند. پته‌دوزی کرمان، هنر دیگری است که چند سالی است در بیشتر نمایشگاه‌های صنایع‌دستی اصفهان دیده می‌شود، نوعی رودوزی با طرح بته‌جقه یا هندسی که بر روی پارچه‌های پشمی یکرنگ با نخ‌های پشمی ظریف و رنگارنگ به کار می‌رود.
در غرفه‌های کپوبافی که از شاهین‌شهر معرفی‌شده‌اند هم می‌توان سبدهایی بافته‌شده با کاموا یافت و در غرفه‌های دیگر، مانتوهای طرح ترکمن خرید یا جواهراتی بدل که با صدف و حلزون بوشهر و قشم ساخته‌شده، حوله‌هایی که در خراسان جنوبی بافته‌شده، دستبافتههای کرمانجیها و ترکمن‌های خراسان شمالی، گیوه‌های کرمانشاهی و نمدبافی‌های چهارمحال و بختیاری، از دیگر صنایع‌دستی عرضه‌شده در این نمایشگاه هستند.
حضور صنایع‌دستی شهرهای مختلف در این نمایشگاه، شاید راه خوبی باشد برای تعامل بیشتر آنها با همدیگر. تبریز، شاید یکی از شهرهای کشور باشد که مثل اصفهان، صنایع‌دستی قدرتمندی دارد.
عظیم مرادی، مسئول غرفه رشته ورنیبافی از شهر تبریز از این می‌گوید که وضعیت پیشرفت صنایع‌دستی تبریز در حال حاضر خوب است، به‌ویژه که این شهر به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018 هم انتخاب و فرش آن‌هم ثبت جهانی شده است. او می‌گوید: «بسیاری از کالاهای ما هم مهر اصالت دارد. قبلاً شرایط چنین نبود، ولی در سال‌های اخیر رفته‌رفته شرایط خوب شد و صنایع‌دستی تبریز، هرسال نسبت به سال گذشته رونق بیشتری پیداکرده است.» مسئول غرفه تبریز البته از این هم می‌گوید که بعضی کالاها بیشتر توجه مردم را جلب می‌کند، به دلیل برند بالاتری که ازنظر تولیدی دارند. مردم تبریز و گردشگران داخلی و خارجی، هم مشتری صنایع‌دستی تبریز هستند و در این میان، گردشگران داخلی بیشتر از این آثار استقبال می‌کنند، ضمن این‌که در ماه‌های مهر، آبان و اسفند، گردشگران داخلی به تبریز می‌آیند و در تابستان هم استقبال آنها از این شهر فوق‌العاده است. او صنایع‌دستی تبریز را چنین برمی‌شمرد: «ورنیبافی، سفال، تابلوفرش، فرش، چرم، نقره و سنگ‌های قیمتی.»
مرادی که سال گذشته هم به نمایشگاه صنایع‌دستی اصفهان آمده، در مقایسه این دو نمایشگاه باهم چنین می‌گوید: «پارسال نمایشگاه بهتر بود، شاید به این دلیل که اوایل مهر برگزار شد. البته مردم اصفهان نسبت به اهالی شهرهای دیگر، همچنان از نمایشگاه صنایع‌دستی استقبال چندانی نمی‌کنند، ولی مسافران داخلی و خارجی از غرفه‌های آن خرید می‌کنند. البته امسال تعداد مسافران خارجی هم کمتر بود و اغلب مسافران داخلی در میان بازدیدکنندگان می‌دیدیم. سال گذشته، فروشمان در این نمایشگاه عالی بود، ولی امسال سه روز است در نمایشگاه هستیم و هنوز فروش چندانی نکرده‌ایم.»
او از این هم می‌گوید که تبلیغ این نمایشگاه را چندان در شهر ندیده و به نظر می‌رسد مسافرانی که برای دیدن کاخ عالی‌قاپو می‌آیند، در حیاط آن، اتفاقی، غرفه‌های این نمایشگاه را هم می‌بینند.
او هنر ورنی را هم چنین توضیح می‌دهد: «ورنی، نوعی از دستبافتههای عشایر سنتی ایل شاهسون آذربایجان شرقی است که از زمان‌های خیلی قدیم رایج بوده و اکنون هم کمی رونق گرفته، تولید آن بیشتر شده و برند خوبی پیداکرده است. ورنی در انواع پشمی، ابریشمی و ترکیبی از ابریشم و پشم تولید می‌شود، سایزها و نقوش مختلفی دارد، به شکل ذهنی و بدون نقشه قبلی بافته می‌شود و تعیین رنگ‌بندی و طرح آن به عهده بافنده است. تفاوت آن با گلیم هم در این است که برای ساخت گلیم، فقط تاروپود رو بر روی‌هم می‌کوبند، ولی در روند ساخت ورنی، مثل فرش، الیاف دانه‌دانه بافته می‌شوند، با این تفاوت که فرش پرز دارد، ولی ورنی ندارد.»
ازصحبت با مرادی که فارغ می‌شویم به صدای چکش مسگرها گوش می‌سپاریم که موسیقی ویژه این نمایشگاه را می‌سازد و رنگ‌های گلابتوندوزیهای هرمزگان، خراطی مازندران، کلاشبافی کردستان و حصیربافی گیلان که رنگ ویژه‌ای به آن می‌بخشد.
محصور شدن این صنایع‌دستی در نمایشگاه‌های داخلی با توریسم لاغر کشور البته چندان به نفع این صنعت نیست. شاید به همین دلیل است که پویا محمودیان، مدیرکل صادرات و بازرگانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از این گفته که صادرات در این میان اهمیت زیادی دارد و اشاره‌کرده که صادرات صنایع‌دستی در چهار ماه نخست امسال با 45 درصد رشد، بالاترین رشد را در سبد صادرات غیرنفتی کشور داشته و البته استان اصفهان هم با 334 درصد، بالاترین رشد را در این مدت تجربه کرده است.
او از این هم گفته که ارتباط با سایت‌های تجاری آمازون برای فروش جهانی صنایع‌دستی اهمیت دارد و ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و خانه‌های خلاق و برگزاری رویدادهای کارآفرینی. اتفاقاتی که می‌تواند به هر چه بیشتر دیده شدن صنایع‌دستی کشور کمک کند.