مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری ایران،از آغاز تاکنون

حضور مردم پای صندوق های رای در11 دوره انتخابات ریاست جمهوری که تاکنون برگزار شده، تابع شرایط سیاسی کشور ویژگی های خاص خود را یافته و مشارکت شهروندان در این دوره نیز متاثر از متغیرهایی گوناگون خواهد بود. به گزارش ایرنا، تاریخ جمهوری اسلامی ایران تاکنون11 دوره انتخابات ریاست جمهوری را به خود دیده است که هر یک تحت شرایط خاصِ برگزاری، درجات گوناگونی از مشارکت در آن شکل گرفته است. این گزارش به وضعیت مشارکت مردم در ادوار انتخابات ریاست جمهوری و تحلیل شرایط پیش رو برای انتخابات دوازدهم می پردازد.

سیر مشارکت انتخاباتی برای تعیین رئیس جمهوری
پنجم بهمن 1358 تاریخ برگزاری نخستین انتخابات ریاست جمهوری تاریخ ایران و عرصه رقابتی برای نزدیک به یکصد رقیب بود که در نهایت از میان آنان «ابوالحسن بنی صدر» توانست با کسب حدود 78 درصد آرا (نزدیک به 10 میلیون و 750هزار رای) پیروز این انتخابات لقب گیرد. در نخستین انتخابات ریاست جمهوری ایران از میان قریب به 20 میلیون و 850 هزار واجد شرایط، بیش از 14 میلیون نفر یعنی 67.5 درصد پای صندوق های رای حاضر شدند. دوره دوم انتخابات ریاست جمهوری در اوایل مردادماه 1360 تحت تاثیر عزل بی صدر قرار گرفت و در این انتخابات شهید «محمدعلی رجایی» توانست بیش از 87درصد آرای جمعیت 14 میلیون و 500 هزار نفری حاضر پای صندوق های رای را به دست آورد. در این انتخابات بیش از 64 درصد از واجدان شرایط آرای خود را به صندوق ها انداختند. شهادت رجایی اما سبب شد تا کشور در مهرماه سال 60 یعنی دو ماه پس از انتخابات دوم شاهد انتخاباتی دیگر باشد. در سومین انتخابات ریاست جمهوری، آیت الله «سیدعلی خامنه ای» نماینده امام خمینی (ره) در شورای‌عالی دفاع توانست در انتخاباتی با مشارکت 74 درصدی، بیش از 94 درصدِ نزدیک به 17 میلیون شرکت کننده در انتخابات را به دست آورد. در انتخابات چهارم که مردادماه 64 انجام شد، حدود 14 میلیون نفر از 26 میلیون واجد شرایط پای صندوق ها حاضر شدند که از میان آنان بیش از 85 درصد به آیت الله خامنه ای رای دادند.پس از درگذشت امام خمینی (ره) و رهبری آیت الله خامنه ای، مرحوم آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» رئیس مجلس شورای اسلامی وقت در انتخاباتی با 2 نامزد در مرداد ماه 68 شرکت کرد و 94.5 درصد از کل آرا را به خود اختصاص داد. در این انتخابات حدود 30 میلیون نفر واجد شرایط بودند که 55 درصد آنان رای خود را به صندوق انداختند. هاشمی رفسنجانی در انتخابات ششم ریاست جمهوری در خردادماه 72 پیروزی خود را این بار با حدود 63 درصد کل آرا تکرار کرد. در این انتخابات تنها اندکی بیش از 50 درصد واجدان شرایط پای صندوق های رای حاضر شدند. «سیدمحمد خاتمی» چهارمین رئیس جمهوری بود که در انتخابات خردادماه 76 گوی سبقت را از سه رقیب دیگر خود ربود. وی در انتخاباتی با مشارکت حدود 80 درصدی توانست بیش از 20 میلیون رای یعنی 69 درصد مجموع آرا را به دست آورد. دور دوم انتخاباتی که خاتمی در آن حضور داشت یعنی انتخابات هشتم ریاست جمهوری در خردادماه 80 برگزار شد. خاتمی در میان 10 نامزد انتخابات توانست 77 مجموع آرا را به دست آورد و 1.5 میلیون رای بر آرا پیشین خود بیافزاید ، در این انتخابات حدود 67 درصد واجدان شرایط پای صندوق های رای حاضر شدند. انتخابات نهم ریاست جمهوری، رقابتی بود که خردادماه 84 با حضور چهارنامزد اصلاح طلب و اعتدالی و سه اصولگرا برگزار شد و در نهایت «محمود احمدی نژاد» توانست پیروز انتخابات نام گیرد. این نخستین انتخابات ریاست جمهوری ایران بود که به دور دوم کشیده شد. در دور نخست انتخابات شاهد مشارکت حدود 62 درصدی بودیم و در آن آیت الله هاشمی رفسنجانی با کسب 21 درصد و احمدی نژاد با 19.5 درصد آرا به دور دوم راه یافتند.در دور دوم انتخابات که تیرماه برگزار شد، 1.5 میلیون نفر از شمار رای دهندگان کاسته شد و میزان مشارکت به کمتر از 60 درصد رسید. از این میزان آرا حدود 62 درصد به احمدی نژاد اختصاص یافت. دور دهم انتخابات ریاست جمهوری به دلیل شرایط خاص سیاسی کشور به رقابتی پرمشارکت تبدیل شد. سیاست های قاعده گریز احمدی نژاد در اداره اجرایی کشور سبب شد تا انتقادهایی جدی نسبت به عملکرد وی مطرح شود. با این حال بسیاری از حامیان اصولگرای احمدی نژاد باز هم پشت سر وی قرار گرفتند و رئیس دولت نهم توانست در انتخاباتی با مشارکت بی سابقه 85 درصدی، بر کرسی دولت دهم تکیه زند. در کشاکش رقابت اصولگرایان و نیروهای اصلاح طلب و اعتدالی در انتخابات 24 خردادماه سال 92، این «حسن روحانی» بود که توانست بیش از نیمی از آرای 36 میلیون و 700 هزار شرکت کننده در انتخابات را به دست آورد. در این انتخابات که در زمره رقابت های پرمشارکت بود، بیش از 72 درصد واجدان شرایط پای صندوق های رای آمدند. تلاش برای تغییر وضعیت پرالتهاب کشور در حوزه سیاسی، تحول در مدیریت کلان اداری و اجرایی، قانونگرایی، ایجاد ثبات اقتصادی، رفع تحریم های جهانی و خروج از تنگناهای بین المللی از مهمترین دلایل حضور گسترده مردم در این انتخابات بود.