ترامپ راه تهدید و باج‌خواهی از اروپا را در پیش گرفته است

تهدید و باج خواهی رئیس جمهوری آمریکا از کشورهای اروپایی، آنها در مقابل انتخاب دشواری در رابطه با توافق هسته‌ای با ایران قرار داده: آنها یا باید با واشنگتن همراه شوند، یا در کنار روسیه، در مقابل آمریکا قرار گرفته و از برجام دفاع کنند.
به گزارش تسنیم، روزنامه «وزگلیاد» روسیه در تحلیلی نوشته است: "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا برای شرکای اروپایی خود ضرب الاجل تعیین کرده است: یا به همراه آمریکا شرایط توافق هسته‌ای با ایران را تغییر دهند یا ایالات متحده از این توافقنامه خارج خواهد شد. واقعیت این است که این برخورد ترامپ در هر صورت باعث شکست توافق هسته‌ای با ایران خواهد شد، برای اینکه با مخالفت تهران مواجه خواهد شد. مسئله تنها اینجاست که آیا کشورهای اروپایی دنباله روی آمریکا در این خصوص خواهند شد یا اینکه سرسختی خویش برای ادامه تحقق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را که مطابق با مواضع روسیه در این رابطه است را همچنان حفظ خواهند کرد.

دونالد ترامپ یکبار دیگر اتحادیه اروپا را در مقابل یک انتخاب سخت قرار داده است. وزارت امور خارجه آلمان روز شنبه اعلام، برلین قصد دارد با شرکای اروپایی خود رایزنی کرده تا موضع گیری واحدی در برابر درخواست طرف آمریکایی برای «اصلاح» توافق هسته‌ای با ایران، اتخاذ شود. البته آلمان همچنان از اجرای کامل برجام حمایت می کند.

سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای اعلام نمود که این اتحادیه درخواست دونالد ترامپ را دریافت کرده و در نخستین اقدام قصد دارد در خصوص ارزیابی واحدی از سوی کشورهای اروپایی در برخورد با درخواست طرف آمریکایی در این زمینه به توافق دست یابد. البته اتحادیه اروپا همچون گذشته بر موثر بودن اجرای کامل شرایط برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند خواهد بود.»

ترامپ راه تهدید و باج‌خواهی از اروپا را در پیش گرفته است

رئیس جمهوری آمریکا روز گذشته اعلام کرد که برای آخرین بار رژیم لغو تحریمها علیه ایران در چارچوب توافق هسته‌ای را تمدید می کند. به گفته وی، ولی اگر شروط آمریکا منجر به «بهبود» این توافقنامه نشود، ایالات متحده از آن خارج خواهد شد. البته طبیعی است که این سخنان به معنای آن نیست که واشنگتن فعلا از توافق هسته‌ای با ایران خارج شود. "سرگئی ریابکوف" معاون وزیر امور خارجه روسیه، در واکنش به سخنان ترامپ تاکید کرد که ادامه رژیم لغو تحریمها علیه ایران چیزی جز «ظاهرسازی» نیست و نباید ارزش زیادی برای آن قائل شد.

حال باید دید اصل قضیه چیست: اولا ترامپ همچنان پایبندی تهران به تعهدات خویش در قبال برجام را تایید نکرده است. در ثانی، او از کشورهای اروپایی خواسته تا به آمریکا بپیوندند تا نقصهای این توافقنامه را اصلاح کنند. به گفته خود وی، با این کار برای آخرین بار به اروپا «آخرین فرصت» را داده تا توافق هسته‌ای با ایران را بهبود ببخشند. سوما، همزمان با این سخنان، آمریکا روز جمعه تحریمهایی را علیه 14 شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی، اعمال کرد. این در حالی است که آمریکا پیش از این هم در ماه فوریه و آگوست سال 2017 اقدامات تحریمی علیه جمهوری اسلامی در نظر گرفته و آخرین بار نیز در اواخر ماه اکتبر، فهرست تحریمها علیه تهران را گسترش داده بود.

در این رابطه معاون وزیر خارجه روسیه تاکید کرد که سخنان دونالد ترامپ در مورد برجام، «بدترین انتظارات را توجیه کرده»، برای اینکه به احتمال زیاد واشنگتن راه لغو توافق هسته‌ای را در پیش گرفته و اکنون شروع به تهدید و خط و نشان کشیدن در این رابطه نموده است. ریابکوف افزود که روسیه از جامعه جهانی می خواهد تا تلاشهای جمعی را برای دفاع از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) آغاز کند.

توقع‌های غیرقابل قبول و غیردست یافتنی مورد نظر ترامپ

از سخنان دونالد ترامپ می توان نتیجه گیری کرد که وی در سه گزینه اقدام به باج خواهی از کشورهای اروپایی نموده است: اول- در مورد لزوم اصلاح توافق هسته‌ای که در این زمینه وی قصد دارد هر نوع تاسیسات هسته‌ای ایران را تحت کنترل بین المللی قرار دهد، برنامه موشکی ایران را نیز بخشی از این توافقات قرار داده و همچنین این درخواست غیرقابل قبول را هم دارد که ایران تضمین دهد هرگز به فناوریهای ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک نخواهد شد.

کاملا واضح است که چنین گزینه ای اصلا دست یافتنی نیست. مسئله اینجاست که برای اصلاح توافق هسته‌ای لازم است تا در این زمینه ها نه تنها با کشورهای اروپایی، بلکه با روسیه، چین و مسلما با خود مقامات تهران، توافق حاصل شود. حتی اگر بروکسل حاضر شود با درخواست واشنگتن پاسخ مثبت بدهد، داشتن چنین انتظاری از مسکو، پکن و بخصوص تهران غیرممکن است. ایران از هم اکنون آمریکا را به تلاش برای شکست برجام متهم کرده و اقدامات دولت ترامپ را خصمانه و غیرقانونی اعلام کرده است. مقامات تهران همچنین وعده داده اند به این اقدام واشنگتن «پاسخ جدی» بدهند.

گزینه دومی که از سخنان ترامپ می توان برداشت نمود، به همین اندازه پوچ و دست نیافتنی است. او پیشنهاد انعقاد توافقنامه ای مجزایی بین آمریکا و اتحادیه اروپا در خصوص توافق هسته‌ای با ایران را مطرح کرده است. معنای این توافق این است که محدودیتهایی در خارج از چارچوب برجام تعیین شود که در صورت نقض آنها از سوی تهران، این مسئله به منزله لغو خودکار توافق هسته‌ای و برقراری رژیم تحریمها علیه ایران خواهد بود. خط قرمزهای این توافقنامه هم فعالیتهای هسته‌ای و برنامه موشکی جمهوری اسلامی تعیین شده است.

از دیدگاه رسمی، امکان تحقق چنین طرحی بیشتر است، برای اینکه دیگر نیازی به توافق دیگر شرکت کنندگان در برجام ندارد. ولی انعقاد چنین توافق جداگانه ای عملا به منزله نقض اشکار برجام است، برای اینکه دقیقا مغایر با مفاد آن خواهد بود. بخصوص آنکه چنین اقدامی می تواند از طرف ایران نیز مطرح و تحقق یابد.

گزینه سوم، از موارد قبلی تحقق یافتنی تر به نظر می رسد و همانطور که خود ترامپ هم به آن اشاره کرده، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران است. "ویکتور اولیویچ" کارشناس مسائل سیاسی در زمینه آمریکا به روزنامه «وزگلیاد» توضیح داده است: «این سخنان تنها تلاش برای از بین بردن توافق چندجانبه هسته‌ای با ایران است. ترامپ از همان مبارزات انتخاباتی دائما انتقادات تندی از این توافقنامه کرده و گفته بود که این سند منافع ملی آمریکا را تامین نکرده و وعده داده بود که از آن خارج خواهد شد. البته وقتی رئیس جمهور شد، به او فهماندند که آمریکا به همین سادگی نمی تواند بطور یکجانبه از برجام خارج شود. برای اینکه این توافقنامه چندجانبه است و چنین اقدامی از سوی واشنگتن، از سوی جامعه جهانی غیرقابل قبول ارزیابی شده و به اعتبار آمریکا، حتی نزد متحدین نزدیکش در اروپا، آسیب جدی خواهد رساند.»

این کارشناس روس یادآور شد، به همین دلیل دولت آمریکا تصمیم گرفت تا بطور مستقیم وارد عمل نشده، بلکه روش تحریکات علیه ایران را در پیش گرفته و بر متحدین اروپایی خود هم با هدف نقض توافق هسته‌ای اعمال فشار نماید. در واقع با این اقدام، آمریکا قصد دارد کشورهای اروپایی را مسئول شکست برجام نشان دهد. وی افزود: «دولت ترامپ می خواهد تا اروپایی ها را وادار کند با تغییر توافق هسته‌ای موافقت کنند، بعد زمانی که ایران از اجرای نمونه اصلاح شده آن خودداری کرد، به نظر خواهد رسید که آمریکا و اروپا در یک جبهه قرار دارند، در حالیکه در اصل چنین نیست.»

اولیویچ در عین حال بعید ندانست که چنین طرحی ممکن است به ترامپ این امکان را بدهد تا مخالفان خارج شدن از برجام در داخل ایالات متحد که گروه بزرگی بوده و نفوذ زیادی دارند را فریب دهد. برای مثال هنوز بسیاری از اعضای کنگره آمریکا با دیدگاه ترامپ در مورد توافق هسته‌ای مخالف هستند.

اتحادیه اروپا در یک بن‌بست سیاسی جدی قرار گرفته است

دونالد ترامپ با دست زدن به مانوری نفرت آور و تهاجمی، در حقیقت راه باج خواهی از کشورهای اروپایی را در پیش گرفته و آنها را در یک بن بست سیاسی قرار داده است. فعلا او موفق شده تا از عبارات فریبنده ای مانند اینکه «ما باید بطور مشترک بررسی کنیم»، «بطور مشترک توافقنامه ای تنظیم کنیم» و نظایر آن ... استفاده کرده است. ولی کشورهای اروپایی بالاخره باید در این خصوص تصمیم بگیرند و این قضیه دیگر با رای گیری مجمع عمومی سازمان ملل در خصوص مخالفت با تصمیم آمریکا در زمینه اعلام شهر قدس بعنوان پایتخت اسرائیل، بسیار متفاوت است. ترامپ از هم اکنون هشدار داده است که کشورهایی که در این زمینه از حمایت واشنگتن خودداری کنند، «در مغایرت با خواست ملت ایران» و همه کشورهای صلح دوست جهان اقدام کرده و با این اقدام خود از «بلندپروازیهای هسته‌ای تهران» حمایت کرده اند. این واژه ها واقعا ممکن است روی کشورهای اروپایی موثر واقع شود. ضمن اینکه مخالفت پایتختهای اروپایی با درخواست دونالد ترامپ ممکن است به معنای آسیب رسیدن جدی به روابط سیاسی و حتی اقتصادی آمریکا با اروپا باشد که بدون تردید چنین خطری وجود دارد.

در چنین شرایطی امکان آنکه اتحادیه اروپا تحت فشار آمریکا، زانو خم کند، بسیار زیاد است. " کریل کوکتیش" رئیس دانشکده علوم سیاسی در دانشگاه روابط بین الملل مسکو به روزنامه «وزگلیاد» در این خصوص گفته است: «تاکنون اتحادیه اروپا در مورد توافق هسته‌ای با ایران موفق شده از خود استقلال عمل نشان داده و تنها بر اساس منافع خود اقدام کند. ولی این خطر وجود دارد که کشورهای اروپایی به خواسته ترامپ تن دهند. این قضیه می تواند اراده راسخ و استقلال عمل اروپایی ها را به خوبی نشان دهد. هرچند، این به معنای آن خواهد بود که اروپا وارد مناقشه مستقیم با ایالات متحده شود که کار چندان ساده ای نخواهد بود.»

در این قضیه یک طرف دیگر سکه را نیز باید دید و آن اینکه درخواست ترامپ در هر صورت می تواند به شکل کنونی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خاتمه دهد و چنین سناریویی برای اتحادیه اروپا اصلا خوشایند نخواهد بود و دلایل خاصی برای این مسئله وجود دارد.

"ایگور ماکسیمیچیف" کارشناس ارشد موسسه اروپا در آکادمی علوم روسیه به این روزنامه گفته است: «اروپایی ها از مواضع ترامپ راضی نیستند، برای اینکه توافقنامه ای که آنها به زحمت بدست آورده اند را از بین خواهد برد. توافق هسته‌ای با ایران، از آن جهت برای اروپا مهم است که مربوط به منطقه خاورمیانه می شود، جایی که در خارج از قاره اروپا قرار دارد، ولی اوضاع آن بیشترین تاثیر را بر اوضاع داخلی اروپا دارد و کشورهای اروپایی مایل نیستند به هیچ قیمت وضعیت با ثبات و آرامش بوجود آمده در خاورمیانه خدشه دار شود.»

"دمیتری آبزالوف" رئیس مرکز ارتباطات راهبردی روسیه نیز به «وزگلیاد» توضیح داده است: «علاوه بر اینها، خدشه دارد شدن توافق هسته‌ای به اعتبار خود اتحادیه اروپا هم آسیب خواهد رساند. برای اینکه به منزله آن خواهد بود که دست یابی به هر نوع توافقی با کشورهای اروپایی، قابل اطمینان نیست. این اواخر اروپایی ها فعالانه به همکاریهای اقتصادی با ایران پرداخته اند. ولی اگر اروپا تحت فشار آمریکا، از توافق هسته‌ای خارج شود، آنها به همین سادگی قراردادها و سرمایه گذاری انجام داده در بازار اقتصادی ایران را از دست می دهند.»

ماجراجویی ضدایرانی ترامپ می‌تواند به نفع روسیه تمام شود

اگر کشوری بتواند از وضعیت بوجود آمده پیرامون توافق هسته‌ای با ایران سود ببرد، این کشور تنها روسیه است. البته به خودی خود امکان شکست برجام، برای مسکو بسیار نامطلوب است، برای اینکه این توافقنامه به نوعی دستاورد روسیه است، ولی نکات مثبتی هم در صورت شکست آن وجود دارد.

پایبندی روسیه به تعهدات خویش در قبال برجام، در صورت تغییر مواضع آمریکا و اتحادیه اروپا، تاثیر بسیار زیادی بر اعتبار روسیه در عرصه بین المللی خواهد داشت. علاوه بر این، حتی با توجه به برجام هم برخی محدودیتهای بین المللی برای توسعه همکایهای اقتصادی با ایران وجود دارد، برای مثال در زمینه همکاریهای نظامی. شکست توافق هسته‌ای که مقصر آن هم آمریکا باشد، می تواند این بهانه را به روسیه بدهد که این محدودیتها را نادیده بگیرد. ضمن اینکه همه این مسائل بطور کلی تهران را به سمت تقویت روابط اقتصادی و سیاسی خود با مسکو سوق خواهد داد. بدین ترتیب در نهایت محور سه جانبه «روسیه-ایران-چین» شکل خواهد گرفت که بدون توجه به کشورهای غربی به تقویت روابط و تحقق طرحهای منطقه ای مورد نظر خویش خواهد پرداخت.

دمیتری آبزالوف یادآور شده است که بعد از انعقاد توافق هسته‌ای، رقابت برای وارد شدن به بازار ایران تشدید شد. برای مثال اگر پیش از این، ایران هواپیماهای روسی خریداری می کرد، اکنون ترجیح می دهد با شرکتهای اروپایی و آمریکایی قرارداد ببندد. حال اگر آمریکا و اروپا از برجام خارج شوند، موقعیت شرکتهای روسی تقویت خواهد شد، برای اینکه خود را شرکای قابل اعتمادتری به طرف ایرانی نشان خواهند داد.