عصارخانه‌ای به قدمت 400 سال در میدان امام
نام عصارخانه شاهی در اصفهان کمتر به گوش مسافران نوروزی خورده است، بنایی در گوشه‌ای از میدان تاریخی امام که امسال 418 ساله شده و به دستور شاه‌عباس اول هم‌زمان با ساخت میدان امام به وجود آمده و درآمدش وقف مسجد امام می‌شود.
نام عصارخانه شاهی در اصفهان کمتر به گوش مسافران نوروزی خورده است، بنایی در گوشه‌ای از میدان تاریخی امام که امسال 418 ساله شده و به دستور شاه‌عباس اول هم‌زمان با ساخت میدان امام به وجود آمده و درآمدش وقف مسجد امام می‌شود.
به گزارش فارس، گاهی از یک شهر تنها چند مکان خاص بر سر زبان‌ها می‌افتد درحالی‌که تاریخِ دیاری مثل اصفهان قطورتر از برشمردن چند مکان محدود است، گوشه و کنار این شهر پر از خاطرات روزهای نه چندان دوری است که فرهنگ و هنر این مردم در هم‌آمیخته بود تا یادگاری‌هایی برای روزهای امروز جامعه بر جای ماند.
عصارخانه شاهی در گوشه‌ای از میدان تاریخی امام اصفهان، امسال 418 ساله شده است ، بنایی که به دستور شاه‌عباس اول هم‌زمان با ساخت میدان امام به وجود آمده و درآمدش وقف مسجد می‌شود، اما عصارخانه چیست؟
*عصارخانه چیست؟
تولید روغن از دانه‌های گیاهی به 7 هزار سال پیش برمی‌گردد، لفظ عصار خانه به معنی عصاره‌گیری و فشردن و افشره کردن است، عصارخانه یعنی همان کارخانه روغن‌کشی، یعنی جایی که روغنگر از بذرهایی مانند کرچک و کنجد، روغن می‌گرفته است، این مکان بنا به موارد استفاده گاهی چند در داشته است، مثلاً یک ورودی، خاصِ خریداران که می‌بایست تمیز و پاکیزه باشد و در دیگر ویژه واردکردن دانه‌های روغنی و عبور و مرور حیوانات و گاهی نیز ورودی مخصوص کارگران.
در تاریخ گفته شده که در استان اصفهان بیش از 50 عصارخانه وجود داشته که امروز در شهر اصفهان تنها 4 بنای دیگر از این تعداد باقی است که عصارخانه شاهی واقع در بازار مخلص میدان امام از آن جمله است، بنایی که در سال ۱۲۹۷ هجری شمسی کارکرد خود را از دست داد و تعطیل شد اما در سال ۱۳۷۹ سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان مرمت و احیای این اثر تاریخی را بر عهده گرفت تا به عنوان موزه عصارخانه شاهی و مرکز مطالعات و فرهنگ‌عامه اصفهان فعالیت خود را آغاز کند.
در عصارخانه‌ها، مکانی مخصوص بو دادن دانه‌های روغنی مانند کنجد بوده که به آن «تون» می‌گفتند، فضایی وسیع و بزرگ هم برای نگهداری از حیوانات حمال عصارخانه که سنگ‌های آسیاب را به حرکت درمی‌آوردند در نظر گرفته شده که به «شترخوان» معروف است.
متراژ عصار خانه شاهی اصفهان در گذشته یک هزار و 800 مترمربع بوده اما در حال حاضر به 380 مترمربع کاهش یافته زیرا بخش‌هایی همچون پیشخوان، بارانداز و شترخوان آن طی زمان‌های گذشته تخریب شده و اکنون فقط یک تیر خانه و دو انبار تو در تو در بخش شرقی تیرخان، در دو طبقه باقی‌مانده که تیر خانه دارای دو پاچال و دو تیر است و آسیاب سنگ آن در مرکز قرار گرفته است.
*از نزدیک تاریخ 400 سال قبل را تماشا کنید
برای رسیدن به حس و حال روزهای رونق این مکان روغن‌گیری، 11 مجسمه در عصارخانه شاهی اصفهان نصب‌شده است؛ یک شتر که سنگ آسیاب به آن متصل است تا نشان دهد در گذشته این سنگ توسط شتر چرخیده می‌شده است و چند مجسمه مرد که در جاهای مختلف به صورت نمادین قرار گرفته و چند تندیس از زنان تا نمونه‌ای از فعالیت زنان در عهد صفوی را به خوبی نشان دهد.
نورگیرهایی که در سقف تعبیه شده، روشنایی عصارخانه را تأمین می‌کند، دیوارها و سقف این بنای صنعتی سنتی از کاه‌گل است، در عصار خانه دو سنگ بزرگ بر روی‌هم سوار بوده که توسط حیوان به چرخش در می‌آمده البته قبل از آن دانه‌ها را بو می‌دادند که ترد و شکننده شود و پس از آن با حرکت حیوان این دانه‌ها خرد می‌شدند.
برای رسیدن به شناخت دقیق‌تری از این بنا سال گذشته کتاب «عصارخانه شاهی» به چاپ رسید تا با بررسی کارکرد مختصر «عصارخانه ها» و معرفی «موزه عصارخانه شاهی» به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی راهنمای مناسبی برای گردشگران باشد، نوروز امسال فرصت مغتنمی است تا اصفهان را با آثار و یادگاری‌هایی شناخت که کمتر معرفی شده است، فرصتی که می‌تواند نگاه نویی را از شهر گنبدهای فیروزه‌ای در ذهن مسافران نوروزی این دیار به ثبت برساند.