به ارزش تنوع زیستی دقت نمی‌کنیم
یکی از فعالان محیط زیست استان با بیان اینکه عملکرد حفاظت محیط زیست استان اصفهان در حوزۀ نگهداری از مناطق حفاظت‌شده مثبت است، گفت: یکی از اشتباهاتی که ما در حوزۀ نباتات یعنی در حوزۀ کشاورزی و درختکاری داشته‌ایم، این است که به ارزش تنوع زیستی دقت نمی‌کنیم.
یکی از فعالان محیط زیست استان با بیان اینکه عملکرد حفاظت محیط زیست استان اصفهان در حوزۀ نگهداری از مناطق حفاظت‌شده مثبت است، گفت: یکی از اشتباهاتی که ما در حوزۀ نباتات یعنی در حوزۀ کشاورزی و درختکاری داشته‌ایم، این است که به ارزش تنوع زیستی دقت نمی‌کنیم.
به گزارش ایمنا، سازمان ملل متحد روز ۲۲ می برابر با یکم خردادماه را به عنوان روز جهانی تنوع زیستی نامگذاری کرده است که «گرامیداشت ۲۵ سال اقدام برای حفظ تنوع زیستی» به عنوان شعار این روز جهانی در سال ۲۰۱۸ اعلام شده است.
حشمت‌الله انتخابی دربارۀ این روز جهانی به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: تنوع زیستی پایه و مایۀ حفظ حیات است، چراکهچرخۀ حیات یک چرخۀ به‌هم پیوسته است. در تنوع زیستی که معمولاً از سطح ژن شروع می‌شود، تمام ژن‌های گوناگونی را که در همۀ گونه‌های زندۀ جهان از میکروارگانیسم‌ها تا قارچ‌ها و گیاهان و جانوران وجود دارد، در برمی‌گیرد، سپس تنوع گونه‌ای یعنی زیگونگی و گوناگونی تمامی گونه‌های جهان را که بالغ بر ۲ میلیون آن شناخته شده است، در برمی‌گیرد و عالی‌ترین سطح تنوع اکوسیستم‌ها یا بوم‌سازگان‌ها است که به اهمیت گوناگونی در سطح زیست‌بوم‌های آبی و خشکی، جوامع زیستی و فرایندهای بوم‌شناختی می‌پردازد. یعنی وقتی یک زیست‌بوم پایدار می‌ماند که تنوع زیگونگی یا تنوع زیستی انواع گونه‌ها را داشته باشد و گونه‌ها نیز وقتی می‌توانند دوام بیاورند که تنوع ژنی خودشان را داشته باشند.
وی افزود: یکی از اشتباهاتی که ما در حوزۀ نباتات یعنی در حوزۀ کشاورزی و درختکاری داشته‌ایم، این است که به ارزش تنوع زیستی دقت نمی‌کنیم، یعنی اگر بیاییم مثلاً همۀ اقلام برنج را به یک رقم پُرمحصول تبدیل کنیم هر زمان این محصول در مقابل طغیان یک آفت قرار بگیرد در آن‌صورت دیگر نمی‌توانیم این مشکل را جبران کنیم. یا اگر همۀ آدمها ازنظر ژنی تبدیل به یک انسان بشود فرض کنیم بهترین ژن در این صورت خیلی راحت در مقابل یک آفت، آسیب‌پذیر می‌شوند و از بین می‌روند، یعنی تنوع انسان‌ها که ژن‌های مختلفی دارند می‌تواند مقاومت‌شان را در مقابل انواع ویروس‌ها افزایش دهد.
این فعال محیط زیست گفت: در مورد گیاهان نیز همین‌طور است، به عنوان مثال وقتی ما انواع گندم را به یک رقم گندم به دلیل اینکه پرمحصول‌تر است، تبدیل می‌کنیم در واقع آن را در مقابل آفت به شدت آسیب‌پذیر می‌کنیم، در صورتی که وقتی تنوع خیلی زیادی داشته باشند اقلامی که قوی‌تر هستند مقاوت می‌کنند و به اصطلاح پایداری خودشان را حفظ می‌کنند. در حال حاضر زاگرس که زادگاه گندم جهان بوده است، بهترین ذخیرگاه ژنی این گیاه ارزشمند است.
انتخابی گفت: در جانوران نیز به همین صورت است یعنی انواع حیوانات اهمیت خیلی زیادی دارند، اما ما خیلی وقت‌ها ارزش بسیاری از جانوران را نمی‌دانیم، به عنوان نمونه ارزش یک گرم از سم یک مار شاخدار ایرانی از هر چیزی بالاتر است، یا مثلاً گونه‌های گیاهی بسیاری در ایران جود دارد که در خصوص بیماری‌های بسیار صعب‌العلاج می‌توانند منابع ارزشمند دارویی باشند و به همین دلیل است که ما باید در اکوسیستم به حفظ همۀ این گونه‌ها توجه داشته باشیم.
وی ادامه داد: در عین حال چیزی که کمتر به آن توجه شده این است که معمولاً آنچه اهمیت بیشتری دارد سطح پایۀ مثلث گونه‌ها است، نه درشت‌ترین‌ها مثل علف‌خواران و گوشت‌خواران بزرگ که به خوبی دیده و سرشماری می‌شوند. ریزترین جانداران در خاک انواع میکروارگانیسم‌ها و ریزباکتری‌هایی هستند که اصلاً به ارزش خاک و زنده بودن خاک کمک می‌کنند. در آب و یا در هوا نیز همین‌طور است و بعد از آن مثلاً انواع حشرات هستند و به همین صورت این موضوع ادامه دارد و در عین حال هر کدام از آنها غذای عناصر بزرگ‌تر از خودشان را تشکیل می‌دهند، اما به این موضوع توجهی نشده است.
این فعال محیط زیست تصریح کرد: من در سال ۱۳۷۷ با ویرایش کتاب "تنوع حیات" اثر "ادوارد ویلسون" ترجمۀ "استاد عبدالحسین وهاب‌زاده" با مبحث تنوع زیستی آشنا شدم، اما این مبحث از سال ۱۹۹۲ یعنی ۲۵ سال پیش در "همایش زمین سازمان ملل متحد" توجه جهانیان را برانگیخت، اگرچه از یک دهه پیشتر این مفهوم برای دانشمندان شناخته شده بود.
انتخابی تاکید کرد: از پنج دهۀ پیش در جهان و از جمله در کشور ما بخش‌هایی از سرزمین را به عنوان مناطق حفاظت‌شده انتخاب کردند و بخش‌هایی از جهان را با عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره قرار دادند، تا مجموعۀ حیات وحش، پوشش گیاهی و جانوری آنها حفاظت شود و ما بتوانیم حداقل ذخایر ژنی و گونه‌ای اعم از گیاهی و جانوری خود را حفظ کنیم و اگر در شعار روز جهانی تنوع زیستی در سال ۲۰۱۸ از "گرامیداشت ۲۵ سال اقدام برای حفظ تنوع زیستی" نام برده شده است در واقع این ۲۵ سالی است که از همایش زمین می‌گذرد و موضوع توجه به تنوع زیستی و توجه به اکوسیستم اهمیت بیشتری پیدا کرد.
وی با بیان اینکه سطح مناطق چهارگانۀ تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان اصفهان حدود ۱۱ درصد کل استان و میزان قابل قبولی است، گفت: در اصفهان علاوه بر مناطقی که به عنوان مناطق چهارگانۀ تحت حفاظت ادارۀ کل محیط زیست استان شناخته می‌شوند، شامل پارک ملی، اثر ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقۀ حفاظت‌شده شناخته می‌شود، برخی مناطق نیز از سوی سازمان محیط زیست تحت عنوان منطقۀ شکار ممنوع اعلام می‌شود که اگر بعد از پنچ سال گونه‌های جانوری آن افزایش پیدا کرد بتواند آنها را به منطقۀ حفاظت شده تبدیل کنند.
انتخابی افزود: در مجموع استان اصفهان از نظر تنوع گونه‌ای و حفظ جانورانی که معمولاً بیشتر مورد توجه بوده‌اند مثل علف‌خواران وضعیت خوبی داشته است، یعنی حفظ علف‌خوارانی مثل آهو، کل و بز کوهی، قوچ و میش در استان اصفهان نسبت به بقیۀ استان های کشور از نظر تنوع و تعداد، قابل توجه بوده و رتبه بالایی داشته است، به‌خصوص در «پناهگاه حیات وحش و منطقۀ حفاظت شدۀ موته» که با حدود ۲۰هزار علف‌خوار وضعیت خیلی خوبی داشتیم. البته امسال به علت خشکسالیِ مراتع وضعیت علف‌خواران استان درخطر است، که مردم باید به این موضوع توجه کنند و برای حفاظت از آنها اقدام کنند. همچون حرکتی که در سال گذشته توسط عده‌ای از دوستداران محیط زیست انجام شد و برای تهیۀ علوفه و محلی برای آبشخور حیوانات، نذر محیط زیستی رونق گرفت، چرا که وقتی حیوانات آب و علف نداشته باشند، مهاجرت می‌کنند و وقتی از مناطق حفاظت شده یا پناهگاه‌های خود خارج شوند در معرض خطر قرار می‌گیرند.
انتخابی تصریح کرد: در مجموع من عملکرد حفاظت محیط زیست استان اصفهان را در حوزۀ نگهداری از مناطق حفاظت شده مثبت ارزیابی می‌کنم.