در جستجوی ٣٠ میلیارد دلار گمشده!

«٣٠‌میلیارد دلار در دو - سه ماه پایانی سال گذشته از ایران خارج شد» این جمله خبرساز را محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفته و البته دیگر درباره آن صحبت نکرد.
٣٠‌میلیارد دلاری که کمتر کسی حاضر شد درباره آن حرف بزند که این پول توسط چه کسانی و برای چه از ایران خارج شده است؟ گرچه برخی گفته او را به این تفسیر کردند که منظور دلار‌هایی بوده که توسط مسافران خارج شده است، اما این ادعا هرگز با حساب‌وکتاب آماری ایران جور درنمی‌آید، زیرا مسافران در طول یک‌سال هم رقمی به مراتب بسیار کمتر از این عدد از ایران خارج می‌کنند و حالا چگونه است که عددی نزدیک به درآمد نفتی یک‌سال ظرف «دو - سه ماه» خارج شده است؟
محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت اعتقاد دارد که این پول‌ها صرف خرید ملک در کشور‌های خارجی شده، البته آمار‌های جهانی هم نشان می‌دهد که میزان سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در املاک خارج از ایران ٢,٥ برابر شده است. مجید سلیمی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی هم می‌گوید این عدد‌ها ناشی از فرار سرمایه است، زیرا هروقت اوضاع اقتصادی خراب می‌شود، عده‌ای به سرعت پول‌های‌شان را از ایران توسط صرافی‌ها خارج می‌کنند.
البته اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم پیش از این گفته بود در دولت محمود احمدی‌نژاد ٢٢‌میلیارد توسط عده‌ای و ظرف کمتر از ١٨ ماه از ایران خارج شد و به بهانه کنترل بازار ارز در اختیار صرافی‌های خارج از کشور قرار داده شد. با این حال دانستن این‌که آن‌ها که بودند و این‌ها که هستند، در اقتصاد ایران که هیچ میانه‌ای با شفافیت و گزارش‌های دقیق ندارد، به سختی میسر است.
سفر‌های خارجی ایرانی‌ها مشکل‌ساز نیست
اما درحالی، ولی الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی سفر‌های خارجی را عامل اصلی التهابات بازار ارز می‌داند که رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی ایران می‌گوید منابع ارزی ما بیش از مصارف ارزی است و نباید سفر‌های خارجی ایرانی‌ها مشکلی برای آن ایجاد کند. به گفته او، سفر‌های خارجی ایران چندان غیرمتعارف نیست و در مقایسه با بسیاری از کشور‌های دیگر حتی کمتر است.
سرانه هر ایرانی از فرار سرمایه چقدر است؟
مجید سلیمی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: فرار سرمایه از ایران اتفاق جدیدی نیست و هرگاه که پایه پولی ایران تضعیف می‌شود، عده‌ای به دلیل ترس از شرایط و مشکلات سیاسی پول‌های خود را در قالب ارز از کشور خارج می‌کنند. او می‌گوید اگر ٣٠‌میلیارد دلار را به جمعیت ٨٠ میلیونی ایران تقسیم کنیم، سرانه هر ایرانی ٣٧٥ دلار دلار خواهد شد که رقم بسیار کمی است. او ادامه داد: بخشی از خروج سرمایه از طریق صرافی صورت گرفته، اما بخش دیگر مربوط به فعالیت‌های اقتصادی است که ارز حاصل از آن وارد کشور نشده است. به‌عنوان مثال اگر بعد از صادرات، صادر‌کننده، ارز حاصل از فروش محصول خود را در داخل کشور به ریال تبدیل نکرده باشد، این فرآیند شکل می‌گیرد. به گفته این فعال بخش خصوصی برخی از ایرانیان در ماه‌های گذشته که نگرانی‌ها در رابطه با خروج ترامپ از برجام بیشتر و آینده اقتصادی ایران تیره و تار شده بود، سرمایه‌های خود را از طریق صرافی‌ها به خارج از کشور منتقل کرده و نسبت به خرید ملک در کشور‌های همسایه ایران و حتی کشور‌های اروپایی اقدام کردند. مقاصد جذاب سرمایه‌گذاری برای ایرانی‌ها
این گفته‌ها، اما در شرایطی مطرح می‌شود که نظرسنجی سال گذشته شرکت ترانیو نشان می‌دهد که تعداد شهروندان ایرانی که در بازار ملک خارج از کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند، دو و نیم برابر بیشتر از قبل شده است و پیش‌بینی می‌شود که این روند صعودی ادامه داشته باشد. ترکیه یکی از مقاصد اصلی فرار سرمایه‌های بومی کشور بوده. براساس برآورد موسسه آمار ترکیه، شهروندان ایرانی در سال ٢٠١٧، بالغ بر ٧٩٢ واحد مسکونی خریداری کرده‌اند که این رقم ٣,٥‌درصد کل خرید‌های خارجی‌ها در این کشور است. این رقم ١٩‌درصد نسبت به سال ٢٠١٦ رشد نشان داده است. علاوه بر ترکیه و کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس، بریتانیا، آلمان، سوییس و فرانسه هم میزبان سرمایه‌های هموطنان‌مان هستند. جالب توجه این است که براساس داده‌های شرکت املاک راکستون، املاکی که ایرانی‌ها در لندن خریداری می‌کنند معمولا قیمتی بین یک‌میلیون پوند تا ٣٠‌میلیون پوند دارد. دو‌سال پیش هم شرکت راکستون پیش‌بینی کرده بود در پی رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، ایرانی‌های متمول تا سال ٢٠٢٥، حدود ٦‌میلیارد پوند در بازار مسکن لندن سرمایه‌گذاری خواهند کرد. براساس این برآورد، حدود ١٠٠٠ تا ١٥٠٠ فرد یا خانواده ایرانی که ثروت‌شان از ٢‌میلیون پوند بریتانیا بیشتر است در این سرمایه‌گذاری‌ها شرکت می‌کنند براساس این گزارش، در میان خریداران، ٦٥ فرد یا خانواده ایرانی ثروت‌شان از ٧٠‌میلیون پوند بیشتر است و ٤ میلیاردر هم در لیست وجود دارد. خروج سرمایه سال ۹۶ ایران ۲۷‌میلیارد دلار شد
صندوق بین‌المللی پول در گزارشی برآورد خروج سرمایه در سال ۹۶ ایران را حدود ۲۷‌میلیارد دلار اعلام کرد. این رقم درحالی از سوی صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی شده است که بانک مرکزی آمار مربوط به حساب سرمایه در دی‌ماه سال ٩٦ را حذف کرده است.
خروج دلار در دولت‌های قبل
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس درباره خروج ارز از کشور می‌گوید: مقامات دولت حسن روحانی پیش از این دولت سابق را متهم کرده بودند که «به بهانه کنترل بازار» میلیارد‌ها دلار ارز را از کشور خارج و یا به «چندصراف خاص» واگذار کرده است. از جمله اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی، پیش از این چندین بار اعلام کرده بود که در دولت سابق «ظرف کمتر از ۱۸ ماه، حدود ۲۲‌میلیارد دلار ارز به بهانه این‌که می‌خواهند قیمت آن را در داخل کنترل کنند، از کشور خارج شده و در بازار‌های استانبول و دوبی به فروش رسیده است.»
منبع: روزنامه شهروند