افزایش خطر زلزله با خشکسالی اصفهان

احمدرضا منزه: در چند سال گذشته خشک‌سالی مشکلات زیادی برای استان اصفهان ایجاد کرده و روز به روز شاهد گسترش مسائل ناشی از این مقوله در استان هستیم، در همین ارتباط، نظرات و راهکارهای کارشناسی مختلفی در خصوص خشک‌سالی و تأثیرات آن بر استان اصفهان مطرح است.

در همین خصوص در جلسه‌ای که با حضور چند تن از کارشناسان کشاورزی برگزار شد، این مسئله موردبررسی قرار گرفت. در این جلسه، پژمان سرایی مدیر برنامه‌ریزی و توسعه کارآفرینی سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی اظهار کرد: باید به این مقوله توجه داشت که کشور ما در محدوده جغرافیایی خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و میانگین بارندگی در آن پایین است.

وی بابیان اینکه فاصله بحر تا بحران یک آن است، افزود: منابع آبی خوبی داشتیم، اما مدیریت به‌خوبی شکل نگرفت که موجب شد در بخش شرب، صنعت، کشاورزی، درمانی و بهداشتی و منابع طبیعی دچار چالش شویم.

سرایی درباره تأثیر خشک‌سالی بر کشاورزی گفت: کشاورزی امنیت غذایی کشور را تأمین می‌کند و امنیت غذایی پایه اصلی زندگی روزمره مردم است؛ اما مصرف آبی که به کشاورزی نسبت می‌دهند در دو گروه دسته‌بندی می‌شود؛ آبی که در کشاورزی مصرف می‌شود و باعث تولیدشده و دسته دیگر آبی که در کشاورزی مصرف‌شده و پای کشاورزی حساب می‌شود، اما جای دیگر اثر می‌گذارد.

مدیر برنامه‌ریزی و توسعه کارآفرینی سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی ادامه داد: اگر کشاورزی شرق اصفهان احیا نشود قطعاً دچار مشکل زیست‌محیطی می‌شویم پس اگر توسعه کشاورزی و یا حداقل پایداری کشاورزی در این مناطق نداشته باشیم دچار چالش‌هایی می‌شویم.

*آموزش؛ حلقه مفقوده کشاورزی

وی گفت: آب مصرفی در کشاورزی، قابلیت بازیافت دارد پس مصرف شدن آب در این بخش صرف از بین رفتن نیست.

سرایی اضافه کرد: آبی که برای فضای سبز مصرف می‌شود را جز آب کشاورزی حساب می‌کنند درصورتی‌که مصرف این آب ارتباطی با کشاورزی ندارد، بخشی از آبی که در حاشیه زاینده‌رود مصرف می‌شود برای فضای سبز شهری یا فضای سبز صنایع بزرگ است ولی درنهایت پای کشاورزی حساب می‌شود.

وی بابیان اینکه در اصفهان با مهندسی کردن کشاورزی در مورد مباحث آب و آبیاری اتفاق خوبی افتاده، اضافه کرد: امروز که کشاورز متوجه شده است آب نیست مدیریت آبی را در دستور کار خود قرار داده است، نیاز است تدبیر صحیحی برای کشاورزانی که از بی‌آبی بیکار شده‌اند اندیشیده شود تا در تأمین مخارج زندگی دچار مشکل نشوند.

سرایی ادامه داد: رسالت سازمان مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی در استان و کشور این است که بتواند خدمات ارزنده مهندسی را در رابطه با بحث مدیریت آب، ایجاد الگوی کشت و تهیه نقشه کشاورزی که البته نیاز به آمایش سرزمینی دارد را ارائه دهد.

سرایی ادامه داد: اقتصاد کشاورزی باید بر اساس کشاورزی پایدار تعریف شود و وقتی می‌توانیم در خصوص این مهم صحبت کنیم که حضور کارشناسان در بخش کشاورزی گسترش یابد.

وی بابیان اینکه ویژگی صنعت کشاورزی خصوصی بودن آن است، ادامه داد: سرپا ماندن کشاورزی مدیون کشاورزان و بهره‌برداران و دام‌پروران است؛ پس کارآفرینی در کشاورزی اتفاق می‌افتد و تنها به یک همت عالی احتیاج دارد. آموزش حلقه مفقوده بخش کشاورزی است و رسالت اصلی سازمان نظام‌مهندسی این است که با آموزش و ترویج بتوانیم دانش را وارد بخش کشاورزی کنیم.

*زلزله در کمین اصفهان

سید محمد رقیب مدیر مجموعه آموزشی و تفریحی باغ گل‌های شهرداری اصفهان نیز در همین ارتباط گفت: اگر قرار است برای شهر یزد از سرچشمه‌های زاینده‌رود آب شرب منتقل شود برای آب شرب مردم اصفهان هم از همان سرچشمه‌ها باید آب بیاید.

وی ادامه داد: هوایی که مردم شهر استفاده می‌کنند و منظری که مقابل چشم مردم است و تفرجگاهی که برای تفریح دارند را نمی‌شود از خارج وارد کرد. برخلاف سایر کشورها که ممکن است مراکز تفریحی متعددی داشته باشند، اما تفرجگاه غالب شهروندان ما فضای سبز است.

رقیب بابیان اینکه در فصل زمستان و پاییز که بخشی از فضای سبز خزان می‌شود شاهد افزایش روزهای آلاینده هستیم، افزود: نباید جایگاه فضای سبز را لوکس و غیرضروری ببینیم زیرا بهداشت روان شهروندان در گرو دیدن رنگ سبز و گل‌ها است.

این کارشناس ارشد علوم باغبانی ادامه داد: مجموعه شهرداری اصفهان با همکاری دانشگاه‌های بزرگ ایران از سال‌ها قبل این بحران خشک‌سالی را احساس کرده و فعالیت‌های متعددی ازجمله افزایش راندمان آبیاری و استفاده از گونه‌های مقاوم را مدنظر قرار داده است. شهرداری اصفهان در حال حاضر بزرگ‌ترین کلکسیون چمن کشور را دارد و کلکسیونی از گیاهان مقاوم به خشکی بالغ‌بر 300 نوع شناسایی کرده که نیاز آبی‌شان کمتر است از تکنیک‌های به روز کشاورزی نیز استفاده کرده که همه این موارد می‌تواند نیاز آبی را کم کند.

وی بابیان اینکه شهرداری به دنبال ایجاد فضای سبز پایدار بوده است، اضافه کرد: در مواردی که ناچار هستیم بخشی از فضای سبز را جمع‌آوری و شن را جایگزین می‌کنیم.

رقیب با اشاره به مقوله گردشگری گفت: راه نجات شهر اصفهان پرداختن به مقوله گردشگری است، این پتانسیل خفته شهر اصفهان است و صنعتی که کمترین میزان مصرف آب را دارد.

رقیب بابیان اینکه متأسفانه پدیده‌ای که روی اکوسیستم شهر تأثیر می‌گذارد برداشت آب شرب مردم از چاه است، گفت: این زنگ خطر باید به صدا در بیابد که اگر اصفهان زلزله‌خیز نبوده به دلیل وجود سفره‌های وسیع آب‌های زیرزمینی است که امروز به دلیل نبود آب، در حال استفاده از آن‌ها هستیم، این سفره‌های آب زیرزمینی در حال خالی شدن هستند که به دنبال آن شهر دچار فرونشست می‌شود و آرام‌آرام شهر مستعد زلزله می‌شود.

وی افزود: قدمت هفت‌هزارساله‌ شهر اصفهان در مرحله اول با از دست دادن مادی‌هایش سپس زاینده‌رود و پس‌ازآن سفره‌های زیرزمینی رو به اتمام است.

*فعالیت کارشناسی موتور محرک کشاورزی

محمدمهدی یزدانی عضو کارگروه کشت‌های گلخانه‌ای سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی منابع طبیعی استان اصفهان نیز در این خصوص اظهار کرد: در پی چالش آب، کشت گلخانه‌ای مطرح شده، اما اینکه چگونه این کشت‌ها را به سمتی ببریم که واقعاً بهره‌وری آب داشته باشیم مهم است. باید بدانیم که گلخانه به محیطی گفته می‌شود که تمام پارامترهای آن قابل کنترل باشد، ما باید همچنان که در پی توسعه گلخانه‌ها هستیم بهره‌وری آن‌ها را نیز بالا ببریم.

وی ادامه داد: در حال حاضر در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مثل هلند که بیشترین منابع آبی را دارند عملکرد به ازای واحد آب مصرفی مطرح است. هلند در کشاورزی 90 درصد مصرف آب خود را کاهش داده است. ما نیز باید در گلخانه‌هایمان ضریب نفوذ علم را بالا ببریم.

یزدانی بابیان اینکه دولت باید بازار ایجاد کند، افزود: دولت نه‌تنها در ایجاد بازار داخلی بلکه در ایجاد بازار خارجی نیز باید فعال باشد، این اتفاق با راه‌اندازی پایانه‌های فروش با کمک کنسول‌هایش در کشور دیگر می‌تواند به بازاریابی در این بخش کمک کند.

یزدانی ادامه داد: در گلخانه‌ها، دانش را از طریق وارد کردن مسئولان فنی گلخانه‌ای و گیاه‌پزشکی دنبال کنیم و گلخانه‌ها را بر این اساس توسعه دهیم. حضور کارشناسان از آب برای کشاورزی مهم‌تر است و توسعه این فرهنگ و اجرای این امر وظیفه سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی است.

*هدر رفت 30 درصدی محصولات

مهدی بابایی عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد نیز با اشاره به اهداف صنعت دام‌پروری اظهار کرد: تغذیه دام باید به‌گونه‌ای طراحی شود که در رقابت با خوراک انسان نباشد و پرورش دام در صورتی مثمر ثمر خواهد بود که از موادی استفاده شود که به‌طور مستقیم قابل‌استفاده برای انسان نیست.

وی ادامه داد: متأسفانه امروزه 20 تا 30 درصد پرت یا هدررفت محصولات کشاورزی در کشور وجود دارد که به دلیل عدم وجود یا نقص وجودی مکانیزاسیون در بخش کشاورزی است.

این استاد دانشگاه افزود: قدمت برخی تجهیزات ما به 40 سال قبل برمی‌گردد که در آن نوسازی صورت نگرفته و متأسفانه مکانیزاسیون هنوز جای خودش را بازنکرده است.

*تغییر الگوی کشت راه مبارزه با بی‌آبی

احمد نیکبخت مدیرعامل شرکت خدمات بیمه کشاورزی، صندوق بیمه بانک کشاورزی نیز اظهار کرد: یکی از مخاطرات بزرگی که مطرح است بحث پرداخت خسارت خشک‌سالی و کم‌آبی به کشاورزان بوده است که بار مالی زیادی برای دولت در پی داشته؛ شاید جبران این خسارت‌ها از طریق صندوق دولت امکان‌پذیر نباشد و لذا در این شرایط، بهترین راه برای مبارزه با بی‌آبی در اصفهان تغییر الگوی کشت است.

این کارشناس تولیدات گیاهی اضافه کرد: شرق اصفهان یکی از قطب‌های بزرگ کشاورزی اصفهان است، سال‌های پرآبی اصفهان کشت غله اصفهان بیش از 200 هزار هکتار بوده، اما در چند سال اخیر تنها حدود 10 یا 20 درصد آن کشت، انجام می‌گیرد و این نه‌تنها برای خود کشاورز جبران‌ناپذیر است بلکه در این‌جا بحث زیست‌محیطی نیز مطرح است. زمین‌هایی که زیر کشت نمی‌رود و سبب ایجاد فرسایش می‌شود، خسارتی که به وجود می‌آورد این آسیب چیزی نیست که صندوق بیمه بتواند خسارت آن را پرداخت کند.

وی اضافه کرد: استفاده از کارشناسان در بحث کشاورزی برای تغییر الگوی کشت یکی از اولویت‌هایی است که باید انجام گیرد.

*وضعیت نامناسب کارخانجات صنایع غذایی به دلیل نوسانات اقتصادی

زهره مظاهری، عضو هیئت‌مدیره انجمن صنفی صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی استان اصفهان نیز در این جلسه گفت: در زمینه اشتغال در صنعت، کارخانجات وضعیت نابسامانی دارند، افزایش نرخ ارز موجب شده که برخی کارخانجات که مواد اولیه‌شان را وارد می‌کردند از پس هزینه‌ها برنیایند، تعدیل نیرو کنند یا رو به تعطیلی بروند.

وی در خصوص جایگاه شغلی مسئولان فنی صنایع غذایی افزود: انجمن صنفی استان با معاونت غذا و دارو در تهران جلساتی را برگزار کرده و قرار است در آینده یکسری مشکلات در زمینه اشتغال برای این مسئولان که بازوان اصلی در تضمین کیفیت محصولات غذایی هستند حل شود.

مظاهری در خصوص اهمیت صنایع غذایی و فرآوری محصولات کشاورزی گفت: اگر مواد اولیه‌ای که در کارخانجات مصرف می‌شود مواد سالمی باشد به دنبال آن محصولات غذایی که تولید می‌شود سالم خواهد بود که این اهمیت ویژه دارد تا به بعد کشاورزی برسیم.

وی اضافه کرد: بیش از 60 درصد متخصصین فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌ها بانوان هستند که باید از این قشر تحصیل‌کرده نیز در توسعه صنعت بهره‌گیری شود. موضوع بسته بندی محصولات کشاورزی نیز موضوع بسیار مهمی است که باید با حضور متخصصان کشاورزی بیش از پیش پیگیری شوند.

*ظرفیت بالای استان اصفهان در گیاهان زینتی

کرامت الله محمدی استاد دانشگاه و کارشناس کشاورزی نیز در این نشست اظهار کرد: باغات در مقایسه با زراعت وضعیت بهتری در مقابله با خشک‌سالی دارند، اما نیاز است آبیاری مناسب برای نجات باغ‌ها انجام شود، متأسفانه درصد شوری آب برخی از چاه‌ها زیاد است و این موضوع باعث ایجاد مشکلاتی در آبیاری درختان می‌شود،

وی بابیان اینکه نیاز است مدیریت مناسبی بر روی منابع آبی شکل گیرد، تصریح کرد: در زمینه گیاهان زینتی ظرفیت‌های بسیار خوبی در استان اصفهان وجود دارد که نباید از آنها غافل شد، در شهرستان‌هایی همچون سمیرم و فریدن می‌توان اقداماتی خوبی شکل داد، البته نیاز است در بخش صادرات و واردات و ایجاد بازار فعالیت بیشتری شکل گیرد تا شاهد رشد بهتری در بخش کشاورزی استان باشیم.