همه باهم برای پیشگیری از خودکشی

دکتر مهدی حسن‌زاده*| سازمان جهانی پیشگیری از خودکشی (IASP) چند سال است روز 19 شهریور (10 سپتامبر) را روز جهانی پیشگیری از خودکشی نامگذاری کرده است. در این روز در سرتاسر جهان از طرف سمن‌ها (NGO‌ها) و مردم با حضور خانواده قربانیان خودکشی، افرادی که سابقه اقدام به خودکشی داشته‌اند، روان‌پزشکان، روان شناسان، جامعه شناسان و سایر علاقه‌مندان مراسمی برگزار می‌شود. IASP هرسال شعاری را برای این روز اعلام می‌کند و شعار امسال آن «همه باهم برای پیشگیری از خودکشی» در نظر گرفته‌شده است.

اهمیت خودکشی

هرسال یک‌میلیون نفر در جهان خودکشی منجر به فوت دارند. به عبارتی هر 40 ثانیه یک نفر براثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهد. سالانه در جهان 100 میلیون نفر سوگوار خودکشی می‌شوند. به ازای هر خودکشی منجر به مرگ 25 نفر اقدام به خودکشی می‌کنند که زنده می‌مانند و صدها نفر در فکر خودکشی هستند. به ازای هر خودکشی 135 نفر درگیر آن می‌شوند.

علت خودکشی

خودکشی پدیده بسیار پیچیده و چندعاملی است، هرگز تنها یک عامل باعث آن نمی‌شود. علت خودکشی همگرایی ژنتیک با روان‌پزشکی، جامعه‌شناسی و فرهنگ در یک تجربه دراماتیک یا فقدان است.

از کجا بفهمیم کسی در معرض خودکشی قرار دارد؟

از تغییر در صحبت‌ها، رفتار و خلق‌وخوی شخص:

تغییر در صحبت:

خودم را می‌کشم، مأیوس هستم، هیچ دلیلی برای زنده ماندن ندارم، من سربار دیگران هستم، دیگر تحمل ندارم. بدجوری در تله گیر کردم و نه راه پس دارم نه راه پیش. اینها تغییراتی در صحبت را شامل می‌شوند که ممکن است فرد گوینده آن در معرض خودکشی قرارگرفته باشد.

تغییر در رفتار:

مصرف بیش‌ازحد الکل و مواد

در این حالت شخص به دنبال راهی برای خاتمه دادن به زندگی است، جستجو در اینترنت برای این شیوه، گوشه‌گیری و کنار کشیدن از فعالیت‌ها، ملاقات با دوست و آشناها و خداحافظی از آنها، بخشیدن اموال شخصی، خشم یا خستگی زیاد، خواب خیلی زیاد یا خیلی کم از نشانه‌های تغییر در رفتار پیش از انجام خودکشی است.

تغییر خلق‌وخو:

افسردگی، اضطراب، از دست دادن علاقه‌مندی‌ها، تحریک‌پذیری، جریحه‌دار شدن احساس یا احساس شرم، بی‌قراری یا خشم، آرامش و تسکین ناگهانی مجموعه‌ای از تغییر در خلق‌وخو محسوب می‌شوند.

باروهای نادرست درباره خودکشی:

-وقتی کسی در فکر خودکشی است دائم در فکر آن به سر می‌برد: خیر، افکار خودکشی لحظه‌ای و گذرا هستند.

-پرسش درباره خودکشی نادرست است و سبب القای تصمیم خودکشی و تشویق فرد به این کار می‌شود: خیر، حتما باید از فرد مشکوک به خودکشی دراین‌باره سؤال کنیم.

-فقط بیماران روانی خودکشی می‌کنند: خیر، تنها بخش کوچکی از بیماران روانی خودکشی می‌کنند و هزاران نفر از قربانیان خودکشی سابقه هیچ بیماری روانی نداشته‌اند.

-بیشتر خودکشی‌ها بی‌خبر و ناگهانی است: خیر، بیشتر این افراد پیش از وقوع آن خبر داده بودند اما متأسفانه اطرافیان و پزشکان آن را جدی نگرفته بودند.

-کسی که در فکر خودکشی است محکوم‌به مرگ است و نمی‌توان برای او کاری کرد: خیر، خودکشی در بیشتر مواقع قابل‌پیشگیری است.

-کسی که حرف خودکشی می‌زند به آن عمل نمی‌کند: خیر، همیشه باید تهدید به خودکشی را جدی بگیریم.

-فقط بزرگسالان خودکشی می‌کنند: خیر، در سال‌های 1999 تا 2015 در آمریکا 1309 کودک پنج تا 12 ساله خود را کشتند.

-فردی که تصمیم به خودکشی دارد همیشه وصیت می‌کند: خیر، بیشتر این افراد هیچ‌وقت وصیت نمی‌کنند.

-نباید افکار خودکشی کسی را بازگو کنیم، این‌یک راز است: خیر، حتما باید برای حفظ جان این شخص به دیگران خبر بدهیم.

-وقتی کسی اقدام به خودکشی کرد و نجات یافت مجدد دست به خودکشی نمی‌زند: خیر، 80 درصد قربانیان خودکشی سابقه اقدام قبلی داشته‌اند.

پیشگیری از خودکشی:

پیشگیری از خودکشی وظیفه‌ای همگانی است و محدود به شخص یا قشر خاصی نمی‌شود. خانواده قربانیان خودکشی، کسانی که سابقه رفتار خودکشی داشته‌اند، کارکنان سازمان بهداشت و درمان، دستگاه‌های حکومتی، وزارت بهداشت، اورژانس، کارفرمایان، فرماندهان نظامی، روحانیون، پژوهشگران، معلمان و استادان و درنهایت همه و همه باید در پیشگیری از خودکشی نقش داشته باشند.

نقش من چیست؟

من به‌عنوان یک عضو جامعه با شناخت علائم خودکشی و هشداردهنده، اگر فردی را در پیرامون خودیافتم که در فکر خودکشی است باید آن را جدی بگیرم و او را به متخصص (روان‌پزشک) یا اورژانس اجتماعی معرفی کنم.

کارهای دیگر من:

-عضوی از یک سمن (NGO) باشم.

- از خانواده قربانیان حمایت کنم.

-به دیگران درباره پیشگیری از خودکشی آموزش دهم.

-در این زمینه فعالیت پژوهشی انجام دهم.

*رئیس کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران