نحوه کاشت و نگهداری انبه

انبه (نام علمی: Mangifera) میوه ای گرمسیری و گیاه آن از سردههای تیرهٔ پسته ایان است. خاستگاه انبه شبه جزیرهٔ هند، پاکستان، بنگلادش و آسیای جنوب شرقی است. این درخت امروزه در بسیاری از کشورهای گرمسیری پرورش داده شده و در سراسر دنیا صادر می شود. میوهٔ انبه علاوه بر مصرف خوراکی، آشپزی و آب‌میوه گیری، به عنوان طعم دهنده، رنگ دهنده و عطر کاربرد دارد. برگ های درخت انبه نیز مورد استفاده های زینتی قرار می گیرد.

درخت انبه قد بلندی دارد و ممکن است به ۳۵ تا ۴۰ متر برسد. قطر قسمت شاخ و برگ دار آن نیز می تواند به ۱۰ متر برسد. عمر این درخت طولانی است و برخی از درخت های انبه با وجود ۳۰۰ سال سن هنوز میوه می دهند.

رنگ برگ های درخت انبه در ابتدا و پس از جوانه زدن نارنجی مایل به صورتی است، که با گذشت زمان به رنگ قرمز تیره، و سپس سبز تیره در می آید. شکوفه های انبه کوچک و سفید رنگ به صورت خوشه های ۱۰ تا ۴۰ سانتیمتری هستند. هر شکوفه ۵ گلبرگ، ۵ کاسبرگ و ۵ پرچم دارد، و رایحه ای همچون موگهٔ بهار دارد.

ضماد برگ درخت انبه، پوست سر و مو را تقویت می کند و خاصیت رنگی (سیاه) نیز دارد.

رسیدن میوه ها حدود ۳ تا ۶ ماه طول می کشد. وزن انبه ها می تواند بین ۵۰۰ گرم تا ۲٫۵ کیلوگرم باشد. رنگ و اندازهٔ انبه های رسیده با توجه به محیط و نور متغیر است. میوهٔ رسیده می تواند زرد، نارنجی، قرمز یا سبز باشد.

به هنگام رسیدن میوه‌ها بوی شیرهٔ ملایمی می دهند و با فشار ملایمی فرو می روند. در وسط میوه هستهٔ درشتی است که با توجه به نوع درخت می تواند صاف یا دارای رشته و فیبرهایی در گوشت میوه باشد. گوشت میوه به رنگ زرد تیره و شیرین است. طعم انبه ها با توجه به گونه شان بسیار متفاوت است. به علاوه، با توجه به نوع میوه یا این که بیش از حد رسیده باشد، گوشت آن می تواند صاف یا رشته رشته ای باشد.

پرورش

درخت انبه از هزاران سال پیش در شبه جزیرهٔ هند پرورش داده می شد و بین قرن پنجم و چهارم پیش از میلاد به آسیای شرقی رسید. از سدهٔ دهم میلادی، انبه توسط اعراب به شرق آفریقا، و سپس به برزیل، کارائیب و مکزیک برده شد.

امروزه یک دوم کل محصولات انبه به کشور هند تعلق دارد. علاوه بر این کشور، انبه در آمریکای شمالی، مرکزی، جنوبی، کارائیب، جنوب و مرکز آفریقا، استرالیا، چین، پاکستان و آسیای جنوب شرقی پرورش داده می شود. این گیاه به آسانی پرورش داده می شود.

با وجود این که هند بزرگ ترین تولیدکنندهٔ انبه در جهان است، کمتر از یک درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص می دهد. در سال ۲۰۰۴، تولید جهانی انبه ۲۶٫۳ میلیون تن بود، و به این ترتیب رتبهٔ ششم را در تولیدات جهانی میوه به خود اختصاص داد (پس از موز، انگور، پرتقال، سیب و موز سبز). ۸۹ کشور تولیدکنندهٔ انبه هستند.

انبه در ایران

بیشترین سطح زیر کشت انبه در ایران به استان هرمزگان اختصاص دارد. انبه در ایران در سواحل دریای عمان، مناطق راسک، سرباز، قصرقند، نیک شهر، دشتیاری و چابهار در سیستان و بلوچستان و همچنین در استان هرمزگان در شهرستان های میناب، رودان، بندرعباس و حومه آن و جاسک کشت شده است، در شهرستان حاجی آباد هرمزگان نیز درختان انبه بارور یافت می شوند.

قدمت کشت این درخت در استان هرمزگان به بیش از ۳۰۰ سال می رسد، انبه همچنین در استان کرمان در شهرستان های جیرفت و کهنوجکشت گردیده است. همچنین در شمال ایران در استان گیلان میوه ای ریز و آبدار وجود دارد که در اصطلاح عامیانه به آن انبه می گویند که در حقیقت بدلیل باردهی زیاد درخت آن در زبان گیلکی به آن انبوه گفته می شده و کم کم تغییر نام یافته است.

کاشت و پرورش انبه

اولین چیزی که برای پرورش انبه نیاز دارید دانستن این نکته است، پرورش دانه های انبه آسان نیست؛ مگر این که بخواهید انبه را در باغ یا به صورت حرفه‌ای و تخصصی در گلخانه تان پرورش دهید. در واقع، شما هرگز نمی توانید از همه دانه های جوانه زده، انبه برداشت کنید. این مسئله به هزار دلیل است؛ میوه انبه را نمی توان قبل از رسیدن، برداشت کرد؛ یعنی باید بزرگ و رسیده شوند. بیشتر انبه ها به صورت کامل از دانه ها رشد نمی کنند؛ بلکه به صورت پیوندی از شاخه‌ها و تنه رشد می‌کنند. در واقع امکان پذیر نیست که از همه دانه های انبه بتوان درخت انبه گرفت.

زمانی که درختی آفت زده باشد، ساقه های خیلی جوان را قلمه می زنند؛ این کار به منظور مقاومت بیشتر ریشه‌ها و رشد انجام می شود. در واقع بیشتر انواع انبه‌ بسیار سرسخت هستند، یک میوه انبه کامل از دو عامل ویژه، خاک حاصلخیز و دانه بارور، به بار می آید.

باید اجازه دهید تا انبه ها به اندازه‌ای که عالی و خوش رنگ شوند، رشد کنند. بنابراین، این فکر را کنار بگذارید که پرورش انبه ساده است و می توانید سریع آن ها را بعد از جوانه زدن برداشت کنید.

شرایط رشد:

• نور: جوانه های انبه نیازمند روشنایی هستند، اما نه نور مستقیم خورشید؛ به عبارت دیگر اولین گزینه برای رشد، فراهم کردن نور زیاد برای جوانه ها است.

• آب: آبیاری را منظم و به روش صحیح انجام دهید. انبه مانند بسیاری از میوه های گرمسیری، در دره های متناوب خشک و مرطوب رشد می‌کند. دانه به طور منظم نیاز به رطوبت دارد تا جوانه بزند.

• خاک: خاک را با کود گیاهی مغذی کنید؛ اگر می خواهید در گلدان، دانه انبه بکارید خاک باید با زهکشی بسیارعالی باشد.

• کود: کود دادن باید منظم و به صورت یک بار در ماه حتی در زمستان انجام گیرد.

کود دادن درخت انبه باید منظم و به صورت یک بار در ماه حتی در زمستان انجام گیرد

کشت و تکثیر انبه

بذرهای انبه به دو صورت چند جنینی و تک جنینی مشاهده می شوند. بذور چند جنینی پس از کاشت، تولید چند نهال می نمایند که به جز یکی بقیه به لحاظ صفات، کاملا شبیه پایه مادری هستند. اما از آنجایی که نهال حاصل از بذور تک جنینی به لحاظ صفات، شبیه پایه مادری نیستند، استفاده از تکثیر غیرجنینی ضروری است.

برای کاشت بذر، آنها را در خزانه در ردیف هایی به فاصله ۳۰ سانتی متر و با فاصله ۱۵ سانتی متری از هم در عمق ۶۰ سانتی متریبه نحوی می کارند که نوک جوانه هسته رو به بالا باشند. برای خزانه از خاک های رسی متوسط یا سیلت به همراه کودهای آلی استفاده می شود. استفاده از کودهای ازتی به صورت سولفات آمونیوم در خزانه توصیه شده است.

معمولا بذرهای انبه قوه نامه خود از ظرف مدت چهار هفته از دست می دهند و بذور پس از کاشت در خزانه پس از سه هفته جوانه می زنند. حدود شش هفته تا دوماه پس از سبز شدن، نهال های انتخابی را به گلدانی منتقل می کنند که حاوی خاک، کمپوست، شن و کود سبز است. البته به جای گلدان را کیسه های پلاستیکی نیز می توان استفاده نمود.

تصئیری از ضدعفونی بذور انبه بر علیه قارچ ها

خزانه تولید نهال انبه در فضای باز (ایستگاه تیس چابهار)

خزانه تولید نهال درزیر سیت گلخانه (باهوکلات چابهار)

معمولا از این نهال به عنوان پایه پیوند استفاده می شود.

انواع پیوند درانبه

انواع مختلفی از پیوند در انبه استفاده می شود که مهمترین آنها پیوند به نکات مختلفی توجه می شود. به عنوان مثال گاهی از پایه هایی که به زهکش، کمتر حساسند و یا به سرمازدگی (انبه جنگلی) و شوری خاک، مقاوم ترند،‌ استفاده می شود. بذور باید قبل از کاشت ضدعفونی شده و سپس در بستر بذر قرار گیرند.

اقلیم

آب و هوا اثر زیادی بر انبه دارد. بهترین اقلیم برای کشت و رشد انبه، شرایطی است که یک فصل خشک مشخص در زمان شکوفه دهی و رسیدن میوه داشته و دارای باران سالیانه بین ۱۲۵۰تا ۱۸۰۰ میلی متر داشته باشد. در صورت کمبود باران، آبیاری ضروری است.

تحمل این درخت به سرما کم است و به طوری کلی، متوسطدمای کمتر از ۱۵ درجه مانع رشد و نمو آن بوده و سرمای زیر صفر را بیشتر از چند ساعت تحمل نمی کند.

انبه به اختلاف زیاد دما شب و روز نیز حساس است و لذا در مناطق گرمسیری، رشد و نمو مناسب آن به ارتفاع زیر ۶۰۰ متر و در مناطق نیمه گرمسیری به نواحی مسطح دریا محدود است.

تعیین حدود مناطق گرمسیری که در حال حاضر انبه در آن پراکنده است به حداقل و متوسط دما در زمستان صورت گرفته است. چنانچه ملاحظه می شود، ناحیه نسبتا وسیعی از جنوب شرقی ایران (شامل هرمزگان، کهنوج و جنوب بلوچستان) در این محدوده قرار گرفته است.

خاک

انبه در انواع گوناگونی از خاک هایی که زهکشی مناسبی داشته باشند، رشدمی کنند. این درخت به فضا زیادی برای رشد و گسترش ریشه نیاز دارد، و لذا خاک های کم عمق برای آن مناسب نیستند.

به لحاظ نوع خاک، خاک هایشنی لومی و نیمه سنگین مناسب تر بوده و خاک های سنگین، شنی سبک و دارای املاح نمکی و یا حالت ماندابی، نامناسب می باشند.

زهکشی به خصوص در اوایل دوره رشد ضروری است و به طور کلی سطح آب زیرزمینی نبایستی از عمق ۸/۱ تا ۵/۲ متر بالاتر باشد.

مناسب ترین PH خاک برای کشت انبه بین ۵/۵ تا ۷ می باشد.

کاشت درخت انبه

انتقال نهال باید در شروع فصل بارندگی انجام گیرد. درختان پیوندی را در سطح ۱۲*۱۲ متر و درختان غیرپیوندی را باید در سطح ۱۴*۱۴ متر کشت نمود. عمق چاله ها ۱ متر و طول و عرض چاله هم ۱ متر باشد. خاک سطح الارض و تحت الارض را از هم جدا کرده و سپس خاک سطح الارض را با یک حلب ۲۰ لیتری که حیوانی یا کمپوست مخلوط نمود و چاله را از این مخلوط پر کرد. خاک اطراف گیاه را با پا سفت می کنند و از خاک تحت الارض برای حلقه دور درخت استفاده می کنیم.

کوددهی

برای رشد نمو مناسب گیاه باید هر سال از کودهای شیمیایی استفاده نمود. میزان مصرف کودشیمیایی در سال اول بعد از کاشت گیاه بوده و در سال های بعد همزمان با شروع فصل بارندگی خواهد بود. هم چنین مصرف کودهای ازتی قبل از شکوفه دهی درخت درتثبیت میوه موثر است.

معمولا میزان مصرف کودشیمیایی نیترات آمونیم همراه با کلسیم به شرح ذیل می باشد.

سال اول ۵۰ گرم

سال دوم ۱۰۰ گرم

سال سوم ۱۵۰ گرم

سال چهارم ۲۰۰ گرم

اگر کمبود پتاس در خاک وجود داشته باشد می توان از کودشیمیایی مرکب با ترکیب ۱۸ ـ ۱۵ ـ ۱۲ به جای کود فوق استفاده نمود. در این صورت ۱۰۰ گرم برای هر درخت در سال اول و ۱۵۰ گرم در سال دوم و ۲۰۰ گرم در سال سوم توصیه می شود. در سال های بعد با توجه به وضعیت پتاس خاک باید میزان مورد نیاز افزایش یابد.

کاربرد محلول های حاوی ریزمغذی شامل مس، روی، منگنز، و بر نیز مفید استاین کار بهتر است که در سال های اول کاشت سه بار در سال و در مورد بر یک بار در سال و در سال های بعد حداقل یک بار در سال صورت بگیرد. بهترین زمان برای مصرف کود حیوانی اوایل آذر و دی ماه و مصرف کودهای ازته و فسفره در اواسط بهمن ماه موثرتر است.

مؤسسه تحقیقات خرما و میوه های گرمسیری میزان مصرف کودهای NPK را برای درختان بارور (۶۸۰ ـ ۱۸۵ـ‌۷۳۰) گرم در سال را توصیه نموده است.

آبیاری

آبیاری درختان انبه بستگی مستقیم به شرایط آب و هوایی و میزان بارندگی دارد. چنانکه در مقدمه ذکرشد، در مناطقی که بارندگی کافی است، نیاز به آبیاری درختان مسن بسیار کم است.

به طور کلی برای دوره های اولیه دو تا سه ماه پس از کشت، آبیاری سه بار در هفته صورت می گیرد. در دوره های بعد آبیاری در تابستان یک بار در هفته و در زمستان هر دو هفته یک بار انجام می شود. درختان مثمر دو تا سه بار در ماه آبیاری می شوند. در دوره ۲ تا ۲/۵ ماهه قبل از گلدهی از آبیاری اجتناب می شود.

این کار رشد سبزینه ای را دچار وقفه کرده و در نتیجه باعث گلدهی بهتر می شود بنابراین در زمان گلدهی نیز باید از آبیاری اجتناب کرد و در صورت لزوم یک آبیاری سبک پس از دوره مذکور و قبل از شکوفایی گل ها انجام می گیرد. پس از تثبیت میوه ها، آبیاری بایستی به طور مستمر انجام شود.

پس از تثبیت میوه های انبه، آبیاری بایستی به طور مستمر انجام شود

هرس

درخت انبه به صورت گنبدی شکل و تا حدود زیادی متناسب رشد می کند و لذا به هرس زیاد نیاز ندارد. با یک برنامه هرس می توان گسترش متوازن شاخه ها و امکان استفاده حداکثر از سطح برگ ها را فراهم کرد. شاخه های ضعیف، خشک، بیمار و آفت زده و یا رو به داخل (که همیشه در سایه هستند) را بایستی جدا کرد. در سال اول نهال را تا ارتفاع ۱ متر قطع می کنند تا اسکلت تاج درخت شکل گیرد در سال دوم ۴ تا ۵ شاخه کهبین آنها دارای فضای مناسبی باشد انتخاب می کنند تا شاخه اصلی درخت را تشکیل دهد وشاخه های دیگر را قطع می نمایند.

برداشت

درخت انبه از سال چهارم یا پنجم بعداز کاشت شروع به میوه دادن می کند و بعد از ۸ سال میزان تولید آن افزایش می یابد. در ۲۰ سالگی به رشد کامل می رسد.

هر درخت باید در سال بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ عدد میوه تولید نماید. بعضی ازارقام در سال می توانند ۱۰۰ عدد میوه تولید نمایند. از نظر تولید، ارقام انبه نظم هماهنگی ندارند به طوری که در یک برداشت کم از نظر تولید، ارقام انبه نظم هماهنگی ندارد به طوری که در یک برداشت کم از نظر تعداد امکان افزایش کیفیت میوه وجود دارد.

معمولا از گلدهی تا زمانرسیدن میوه ها ۳ تا ۶ ماه طور می کشد. برداشت میوه ها با تغییر رنگ آن از سبز بهزرد شروع می شود و معمولا در این حالت بریکس میوه بیشتر از ۷ می باشد. میوه ها راباید در فواصل زمانی منظم برداشت نمود. میوه ها را به آرامی در دست گرفته و میچینند و سپس بسته بندی می نمایند.

میوه ها همراه با ۵ تا ۱۰ سانتی متر از دممیوه چیده می شود. برای حمل و نقل و صادرات میوه باید دم میوه ها را تا ۲ سانتی مترکوتاه نموده و شستشو می دهیم تا مواد زاید و بقایای سم از بین برود و سپس در جعبهقرار می دهیم. برای جلوگیری از شکستن شاخه های درخت در زمان برداشت از نردبان یابالابرها باید استفاده نمود.

بسته بندی:

برای بسته بندی این محصول در کارتنباید نکات ذیل را رعایت نمود.

۱. کف کارتن از نوع مقوای سه لای سنگین و در آن ترجیحاًتلسکوپی باشد و از انواع دای کاتی دردار نیز می توان استفاده نمود.

۲. کارتن های مورد استفاده، تمیز، نو، خشک و عاری از بو بوده و اثر نامطلوب روی سطح خارجی یاکیفیت میوه نداشته باشد.

۳. در کارتن های پنج کیلویی به صورت یک ردیفه با استفادهاز شبکه های سلولزی بین میوه ها بسته بندی شود.

شرایط حمل

میوه انبه باید یک هفته قبل از رسیدن کامل چیده شود و در حرارت ۹ درجه سیلسیوس با رطوبت نسبی ۹۰ ـ ۸۵ درصد با ماشین یخچال دار حمل شود.

شرایط نگهداری

برای نگهداری انبه در انبار باید شرایط زیر رعایت گردد.

۱. کارتن های میوه باید به طور منظم به نحوی در انبار قرار داده شوند که جریان هوا بین آنها آزادانه برقرار باشد.

۲. رطوبت نسبی انبار ۹۰ ـ ۸۵ درصد و حرارت آن ۲۰ ـ ۱۶ درجه سیلسیوس باشد.

۳. در صورت رعایت شرایط فوق میوه را به مدت ۲۱ ـ‌۱۴ روز می توان در انبار نگهداری نمود.

مهم ترین بیماری های انبه شامل موارد زیر است:

۱ـ آنتراکنوز (Anthracnose)

بیماری تقریبا شایع باغ های انبه است که علایم آن بهصورت خشک شدن حاشیه برگ ها، ریزش برگ و خشکی شاخه ها است. از سایر عوارض آن می توانبه پژمردگی و ریزش شکوفه ها اشاره نمود. عامل این بیماری Coletotrichum gloesporioides معرفی شده است.

برای کنترل این بیماری توصیه می شود تا خاک باغ هاهنگام احداث از نظر آلودگی به قارچ نامبرده مورد بررسی قرار گیرد.

آلوده را برای جلوگیری از پیشرفت وگسترش بیماری بسوزانند و همچنین بهدرختان مبتلا کود کافی و مناسب داده شود. در مبارزه شیمیایی استفاده از قارچ کشهایی مانند Captan و یا قارچ کش های حاوی مس قبل از زمانگلدهی تا مرحله برداشت توصیه شده است.

۲ـ سفیدک پودری (Powdery Mildew)

خسارت اینقارچ عمدتا بر روی گل ها بوده و علاوه بر آن بر روی شاخه ها و شکوفه ها نیز آسیبوارد می نماید که معمولا منجر به ریزش گل ها می شود. گسترش این قارچ اغلب در هنگامباران های سنگین صورت می گیرد. برای مبارزه شیمیایی توصیه شده است، از مرحله شروعگلدهی تا تثبیت میوه، هر دو هفته یک بار با استفاده از قارچ کش هایی مانندDinocapسم پاشی صورت گیرد.

۳ـ بیماری Mango Malformation

در سال های اخیر بهعنوان یکی از مهم ترین بیماری های انبه محسوب می شود. در اثر این بیماری تشکیل گلبه صورت گرفته و در نتیجه میوه تشکیل نمی شود.

اطلاعات در مورد این بیماری و روش قطعی مبارزه با آن هنوز کامل و شناخته شده نیست.

منبع : fardayibehtar.com