وزوز گوش؛ علل، علائم و راه‌های درمان آن

ماهنامه همشهری تندرستی: احساس شنیدن صدای وزوز را نباید در محیط اطراف بلکه در داخل خود گوش جستجو کرد. البته این حس صرفا یک نشانه است و نه بیماری خاص که به آن دچار شده باشید که به گفته دکتر مجید کاظمی، متخصص گوش و حلق و بینی بین دو تا 25 درصد مردم در زندگی با آن روبرو می شوند. همچنین بسیاری بر این باورند که صدای وزوز گوش، ارتباط مستقیمی با ناشنوایی دارد. این صدا می تواند خش خش، وزوز، صدای غرش، زنگ یا سوت زدن باشد. علل این بیماری می تواند سالخوردگی، قرار گرفتن در معرض انفجار، عامل ارثی یا بیماری های خاص دیگری باشد که برای فرد به وجود آمده است.
البته دلایل دیگری هم وجود دارد که از آنها می توان به عفونت گوش اشاره کرد اما علت خطرناک و غیر شایع آن می تواند سرطان گوش باشد. این عارضه یکی از اختلالات شنوایی است که فرد را هم از نظر روحی و روانی و هم چسمی درگیر می کند و در واقع اسم آن را سرطان دستگاه شنوایی گذاشته اند. وزوز صدایی است که به دلیل درگیری های راه های عصبی و قشر مغز اتفاق می افتد. زمانی که سلول ها و نورون های مغز فعالیت اضافه پیدا می کنند. از هر پنج نفر، یکی به وزوز گوش دچار می شود. وزوز گوش، می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای مانند کم شنوایی یا آسیب گوش هم باشد.
دکتر مجید کاظمی متخصص گوش، حلق و بینی درباره این مشکل اظهارات دقیق تری دارد. وی با اشاره به این که این مشکل در 20 تا 25 درصد مردم در طول زندگی رخ می دهد، می گوید که این مسئله درمان قطعی ندارد ولی می توان آن را کنترل کرد. دکتر کاظمی در این باره گفت: «مشکل شایعی که سال هاست بشر با آن روبرو است، در واقع علتی از یک بیماری است و نمی تواند به عنوان یک بیماری مستقل طبقه بندی شود.»
وی ادامه می دهد: «یکی از علل شنیدن صدای وزوز گوش، ایجاد مشکل در عصب شنوایی است که می تواند ریشه ویروسی داشته باشد یا ناشی از عفونت گوش باشد.»
کاظمی افزود: «وزوز گوش ممکن است همراه با کاهش شنوایی باشد یا بدون کاهش شنوایی ظاهر شود که در هر دو مورد راهکارهای مشخصی برای تشخیص دارد. البته در بسیاری از موارد، حتی با وجود عکس برداری های دقیق و مدرنی که امروزه در اختیار بشر قرار گرفته، نمی توان علت این عارضه را دریافت.»
این متخصص گوش، حلق و بینی علل دیگری را هم برای این عارضه مطرح می کندو می گوید که برخی بیماری هایی که کل بدن را درگیر می کند، می تواند در ایجاد وزوز موثر باشد. به گفته وی برخی بیماری های تخصصی گوش این مشکل را ایجاد می کند اما می توان بیش از 150 علت برای این بیماری برشمرد که هر کدام هم شرایط خاص خود را دارند.
وی با تایید این که درگیر شدن عصب هشتم مغز می تواند از دلایل وزوز گوش باشد، گفت: «گاهی فرد کاهش شنوایی یک طرفه دارد و صدای وزوز را احساس می کند که در این مورد باید نگاهی جدی تر به بیمار داشت چون امکان وجود تومور مغزی برای بیمار هست.»
کاظمی درباره طب سنتی و کمبود ویتامین (B12) گفت: «نمی توان تجویز کلی برای وزوز گوش را به کمبود این ویتامین مرتبط دانست چون وزوز گوش می تواند نشانه ای از سرماخوردگی تا سرطان باشد.»
این متخصص فارغ التحصیل از دانشگاه تهران افزود: «برخی اقدام ها می تواند باعث وقوع این عارضه باشد مثل شنیدن بلند صدای موسیقی و مکالمات با هدفون، محیط های پر سروصدا و ... شنیدن موسیقی از فاصله خیلی نزدیک و همچنین مصرف برخی داروها مثل اریترومایسین ها یا آسپرین ها می تواند عوارض بدی برای گوش داشته باشد و لازم است قبل از مصرف دارو حتما با پزشک در این باره مشورت کنیم.»
راهکار طب سنتی
طب سنتی، مهم ترین دلیل ابتلا به این بیماری را کمبود ویتامین (B12) در بدن می داند. بر این اساس تلاش می کند تا در راهکارهای خودش، مصرف موادی را پیشنهاد کند که به افزایش این ماده حیاتی به بدن کمک کند. مثلا در حوزه طب سنتی می گویند در صورتی که دچار وزوز گوش شدید، برای درمانش بهتر است کنجد، لوبیا، جو پرک شده، آب نبات نرم، انگور، چغندر، هویج، کنگر و لیمو بیشتر مصرف شود یا در برخی مقاله های این حوزه پزشکی توصیه شده که غذاهای حساسیت زا و داغ، پر ادویه یا چرب باید در رژیم غذایی این افراد کاهش یابد و مصرف قهوه و چای و نوشیدنی های دارای کافئین هم به شدت کم شود.
در مواقع گوش درد بهتر است از مصرف گوشت، تخم مرغ و پیاز خودداری شود و معده سبک باشد. همچنین جوشانده سرکه و گل سرخ را می توان هنگامی که در گوش صدای وزوز آمد، چکاند. کمی روغن هسته هلو و روغن بادام یا آب بابونه هم برای رفع وزوز گوش موثر است و مکمل های غذایی دارای ویتامین (B)، (A) و (E) برای درمان وزوز گوش توصیه می شود. همچنین روغن ماهی، سبزیجات فیبردار و میوه هایی مانند پرتقال، زردآلو، طالبی و هویج سرشار از ویتامین (A) هستند که برای رفع این عارضه توصیه می شوند.
نظر متخصص مغز و اعصاب
دکتر منصور صالحی، متخصص مغز و اعصاب هم درباره این بیماری می گوید: «شنیدن صدای وزوز در گوش می تواند از علائم نادر تومور مغزی باشد. این تومور عصب هشتم را درگیر کرده و برای جمجمه می تواند خطرساز باشد. نورومای آکوستیک (تومور عصب شنوایی) یا تومور خوش خیم عصب هشتم جمجمه ای است. از علائم این بیماری، وزوز مداوم گوش و به تدریج کاهش شنوایی و عدم تعادل است. تومورهای زاویه ای مخچه - پل مغزی فشار به اعصاب جمجمه ای مخچه - ساقه مغز و بطن چهارم ایجاد می کنند. فراوان ترین علامت در نورم آکوستیک، کاهش شنوایی بوده است (در 87 درصد بیماران) و شمار قابل توجهی از این بیماران سردرد، سرگیه و فلج فاسیال (چهره ای) داشته اند.
به گفته این متخصص جراحی، تومورهای مغزی که در قسمت های مربوط به سیستم شنوایی، اعصاب شنوایی، اعصاب تعادلی، قسمت های حفره پشتی پیاز مغز (بصل النخاع) یا کف حفره سر قرار دارند، نیازمند همکاری متخصصان گوش، حلق و بینی و جراحان مغز و اعصاب است. وزوز گوش و کم شنوایی یک طرفه، شایع ترین علامت تومورهای قاعده جمجمه، از جمله تومور عصب هشتم است.
چگونه صدای وزوز را تحمل کنیم؟
تمرین های تمرکز و استراحت به کنترل ماهیچه ها و گردش خون در بدن کمک می کند. با انجام این تمرینات و افزایش آرامش، شدت وزوز در بعضی بیماران کاهش می یابد. روش دیگر، پوشاندن یا ماسک کردن وزوز است، البته وزوز در محیط های کاملا ساکت بیشتر آزاردهنده هست. یک صدای رقابتی با شدت ثابت و فرکانس بم مثل صدای تیک تاک ساعت یا خش خش رادیو ممکن است صدای وزوز را بپوشاند و باعث کاهش توجه به آن شود.
روش دیگر استفاده از سمعک است. در افرادی که افت شنوایی دارند، هنگام استفاده از سمعک، ممکن است صدای وزوز کاهش یابد. حتی گاهی بعد از استفاده از سمعک هم ممکن است صدا به طور موقت کم شود. تنظیم صدای سمعک شدتی بالاتر از آستانه ضرورت ندارد و گاهی حتی ممکن است صدای وزوز را افزایش دهد.
در هر صورت اگر استفاده از سمعک فقط به منظور رفع صدای وزوز باشد، باید قبل از خرید تست شود. استفاده از پوشاننده های وزوز یا ماسکر به همراه سمعک، روش دیگر کاهش وزوز است. این وسیله یک صدای رقابتی ایجاد می کند که مطبوع تر از صدای وزوز است و توجه به آن را کاهش می دهد. در بعضی افراد چندین ساعت بعد از استفاده از پوشاننده وزوز، صدای سر کاهش می یابد اما در تمام افراد این طور نیست. معاینات و ارزیابی کلی توسط پزشک متخصص قبل از هرگونه اقدام برای درمان وزوز گوش یا سر، اهمیت زیادی دارد. قسمت اصلی درمان، منوسط به آگاهی از نوع و علت بروز وزوز است.
علائم هشدار دهنده
برخی اوقات با دیدن برخی نشانه ها در وزوز گوش باید فورا به پزشک مراجعه کرد.
1. وزوز فقط در یک گوش
2. اسپاسم های شدید عضلانی در گردن
3. سرگیجه
4. عدم تعادل در راه رفتن
زمانی که صدای وزوز را به صورت مستمر و دائم در گوش خود می شنوید، باید بلافاصله به دکتر مراجعه کنید تا هر چه سریع تر، مورد درمان قرار بگیرید.
برخی علائم غیر شایع مصرف دارو
مصرف بسیاری از داروها به ویژه اگر در دوز بالا استفاده شود، وزوز گوش ایجاد می کند. این داروها شامل برخی آنتی بیوتیک ها، قرص های ضد افسردگی و آسپرین است و با قطع مصرف این داروها، وزوز گوش هم قطع می شود.
رشد استخوان
یک اختلال ارثی باعث می شود استخوان گوش میانی به طور غیرطبیعی رشد کند. این اختلال که از 30 سالگی شروع می شود، به از دست دادن شنوایی و وزوز گوش منجر می شود.
سایر بیماری ها
وزوز گوش می تواند نشانه اختلالات یا بیماری های دیگری هم باشد؛ به عنوان نمونه فشار غیرطبیعی در گوش میانی ،دیابت یا حتی حساسیت در ایجاد این مشکل نقش دارد. اگر علت اصلی ایجاد این صدا را در گوش خود تشخیص نمی دهید، به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص و درمان شود.
استرس
استرس می تواند به وزوز گوش منجر شود. البته باید دانست که استرس عاطفی نمی تواند علت باشد اما مانند تقویت کننده صدا عمل می کند. در پایان روز پر استرس معمولا صدای وزوز گوش بلندتر می شود. کافئین هم اثر مشابهی دارد. در این راستا با کمک متخصص گوش می توان روشی اتخاذ کرد که این علائم کاهش یابد.
جهانی که ما امروزه در آن زندگی می کنیم مملو از صداهای مختلف و بعضا آزاردهنده است اما صدای درون ذهن بیماران مبتلا به وزوز گوش بسیار آزار دهنده تر از صداهای گوش خراشی است که گاهی در اطراف خود می شنویم.
روش های نوین درمان
عوامل مختلفی مانند استرس های روحی، برخی روش های شیمی درمانی و عفونت سینوس ها در ایجاد بیماری تینایناس یا وزوز گوش نقش دارند. اما این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد. با این وجود، محققان علوم پزشکی طی سال های اخیر روش های نوینی را برای کاهش علائم بیماری و تسکین درد افراد مبتلا به آن ابداع کرده اند که برخی از آنان بسیار ثمربخش بوده است.
طبق اظهارات کارشناسان، اکثر روش های درمانی جدید مبتنی بر یافته های پنج سال اخیر دانشمندان درباره نحوه عملکرد مغز بیماران مبتلا به وزوز گوش است. پزشکان اروپایی و آمریکایی هم هر یک به صورت جداگانه با استفاده از دستگاه های پیشرفته تصویربرداری از مغز دریافتند که در بیماران مبتلا به تینایناس، آن بخش از مغز که مسئول تحلیل صوت و ایجاد واکنش حسی متناسب به آن است، به مراتب فعال تر از بخش مشابه خود در افراد معمولی عمل می کند.
از میان روش های نوین درمان این بیماری می توان به استفاده از دستگاهی مشابه ام پی تری پلیر اشاره کرد که قادر است صوت های معینی را در حیطه دامنه شنوایی انسان تولید کند و آن را به همراه نوعی موسیقی آرامش بخش، پخش کند. بیماران باید به مدت شش ماه روزانه به مدت دو ساعت از این دستگاه استفاده کنند. قیمت این دستگاه پنج هزار دلار است و استفاده از آن برای بیماران مبتلا به وزوز گوش، تاکنون نتایج رضایت بخشی داشته است.
از دیگر روش های درمان بیماری می توان به کاشت الکترود و تحریک الکترومغناطیسی سلول های مغز اشاره کرد که به منظور جلوگیری از تولید پیام های عصبی نادرست و پایان دادن به صدای وزوز گوش صورت می گیرد. جراحان عصب شناس بلژیکی هم توانسته اند با استفاده از کاشت الکترود، برخی بیماران را درمان و علائم بیماری را کاملا برطرف کنند.
درباره وزوز گوش، سخنان زیادی گفته شده و توصیه های زیادی را توسط پزشکان گوش، مغز و اعصاب یا طب سنتی شنیده ایم. دلایل زیادی برای شنیدن صداهای متفاوت در گوش وجود دارد که بسته به نوع و محل آن متفاوت است و برای درمان آن باید راهکارهای متفاوتی اندیشید. بر این اساس باید نگاه و نوع راهکارهایی که برای رهایی از این صداها پیشنهاد می شود، به خوبی توسط پزشکان متخصص بررسی شود تا بدانیم آنچه ما را از این مشکل نجات می دهد، درمان صحیح است نه صرفا مسکن هایی که درد را پنهان می کنند.