یادی از «مدار صفر درجه» حسن فتحی

سریال «مدار صفر درجه» به کارگردانی حسن فتحی که پرمخاطب‌ترین سریال در آن سال‌ها شناخته شد و در زمان پخش از طرف رسانه‌های خارجی مورد توجه قرار گرفت، برای چندمین بار به روی آنتن تلویزیون رفته است.

به گزارش ایسنا، سریال «مدار صفر درجه» به کارگردانی حسن فتحی که چندین بار از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش شده، بار دیگر از سیزدهم دی ماه از شبکه چهار سیما به روی آنتن رفته است. این مجموعه تاریخی برای اولین بار سال ۸۶ در قالب ۳۰ قسمت به روی آنتن شبکه یک سیما رفت.

حسن فتحی تاکنون سریال‌های «شهرزاد»، «شب دهم»، «روشن تر از خاموش»، «میوه ممنوعه»، «در مسیر زاینده‌رود» و ... را کارگردانی کرده و حسن بشکوفه نیز در مقام تهیه‌کننده، با حسن فتحی در مجموعه‌های «روشن‌تر از خاموشی» و «شب دهم» همکاری داشته است.

حسن فتحی زمان تولید این سریال درباره انگیزه ساخت «مدار صفر درجه» گفته بود که در سال ۲۰۰۲ به طور تصادفی مصاحبه‌ای از احسان نراقی، مشاور دبیر کل وقت یونسکو را در ماهنامه‌ای خوانده که احسان نراقی در این مصاحبه گفته بود که ما اسنادی داریم که ثابت می‌کند ما ایرانی‌ها در جنگ جهانی دوم از طریق سفارت‌خانه‌هایمان جان صدها شهروند یهودی که قرار بود به اردوگاه‌های کار اجباری بروند را نجات داده‌ایم.

فتحی اضافه کرده بود که دو هفته بعد از این جریان و رسیدن او از چنین سوژه‌ای به یک داستان درام عاشقانه، از طرف شبکه اول سیما برای ساخت یک سریال عربی به او پیشنهاد کار شد اما قبول نکرده و طرحی که در ذهنش بوده را مطرح کرده است.

حسن فتحی برای نگارش فیلمنامه‌ این سریال به مدت ۶ ماه روزی ۷ الی ۸ ساعت درگیر تحقیقات تاریخی ـ اجتماعی بوده است.

سپس تصویربرداری سریال «مدار صفر درجه» با مدیریت مرتضی پور صمدی از زمستان ۸۳ آغاز شد و پس از انجام مراحل مختلف تصویربرداری در نقاط مختلف ایران و کشورهای مجارستان و فرانسه، در بهار ۸۵ به پایان رسید.

شهاب حسینی، رویا تیموریان، آتنه فقیه نصیری، لعیا زنگنه، ایرج راد، مسعود رایگان و پیام دهکردی از جمله بازیگرانی هستند در این سریال ایفای نقش کردند.

داستان سریال «مدار صفر درجه» به پیش از شهریور ۱۳۲۰ باز می‌گردد و ماجرای سفر دانشجویی ایرانی به نام حبیب پارسا (شهاب حسینی) به فرانسه برای تحصیل در رشته‌ی فلسفه در دانشگاه پاریس را نشان می‌دهد که در پژوهشی با دختری یهودی به نام "سارا استروک" همکار می‌کند. اما این پژوهش باعث تغییر در مسیر زندگی این دو جوان می‌شود. ماجرا بر بستر جنگ جهانی دوم و شکل گرفتن صهیونیزم و تسلط تدریجی بر فلسطین می‌گذرد.

حسن فتحی برای کارگردانی این سریال در سومین جشنواره تلویزیونی جام جم جایزه دریافت کرد و طبق نظرسنجی صداوسیما جزو پر مخاطب‌ترین سریال‌های آن سال بود.

همچنین بر اساس نظرسنجی ایسنا از تعدادی از شهروندان درخصوص سریال «مدار صفردرجه» این نتیجه به دست آمد که بیشتر روایت وقایع در بستر تاریخی در این سریال مورد توجه قرار گرفته بود.

چند سال پس از پایان پخش این سریال، مجموعه مستند «مدار صفر درجه» به کارگردانی روناک جعفری هم در ایران و فرانسه تولید شد.

همچنین نشریه وال استریت ژورنال آمریکا در شماره هفت سپتامبر خود مجموعه‌ی تلویزیونی «مدار صفر درجه» را مورد نقد و بررسی قرار داد و درباره حسن فتحی نوشت که او چهار سال پیش با مطالعه اسناد سفارت ایران در فرانسه در زمان جنگ جهانی دوم و جریانات صدور گذرنامه ایرانی برای نجات دادن جان یهودیان، ایده ساخت این سریال را شکل داده است.

گزارش این نشریه در پایان ضمن تمجید از نقش‌آفرینی «شهاب حسینی» در این سریال که در شهرهای اروپایی پاریس و بوداپست فیلمبرداری شد، از ترانه تیتراژ این مجموعه تلویزیونی با صدای علیرضا قربانی، شعر افشین یدالهی و موسیقی فردین خلعتبری به عنوان یک اثر با ارزش و محبوب نزد ایرانیان نام برده بود.

فتحی نیز در همین راستا بازخوردهای سریال «مدار صفر درجه» در نزد رسانه‌های معتبر خارجی از جمله بی بی سی، وال استریت ژورنال، فیگارو، نیویورک تایمز و خبرگزاری فرانسه را مثبت ارزیابی کرد.

شهاب حسینی در زمان پخش این سریال درباره ایفای نقش خود در سریال «مدار صفر درجه» به ایسنا گفته بود که اغلب بازیگران «مدار صفر درجه» به ویژه هنرپیشگان ایرانی، روی این نکته تاکید داشتند که نقش‌هایشان را زندگی کنند. وقتی قرار شد که در نقش‌های خود زندگی کنند، دیالوگ‌های این سریال سختی‌اش را برایشان از دست داد.

او در زمینه‌ی چگونگی برقراری تعامل با بازیگران خارجی «مدار صفر درجه» بیان کرده بود که هنگام تمرین نکاتی که از نظر مفهومی و معنایی مهم بود را با هم هماهنگ می‌کردند و با اشرافی که روی فیلمنامه به وجود می‌آمد، در مقابل هم ایفای نقش می‌کردند.

شهاب حسینی همچنین یادآور شده بود که تا حدودی برای رسیدن به این نقش (حبیب) مطالعه کرده است و حسن فتحی یکی ـ دو کتاب را به او معرفی کرد.

این بازیگر تاکید کرده بود که حبیب بهانه‌ای است برای به تصویر کشیدن شدن نوعی تفکر و اندیشه که در زندگی و تاریخ ما بسیاری ریشه‌دار است؛ بنابراین روی این نقش تمرکزی وجود ندارد البته او از خاستگاه مذهبی خاص است و فردی با سطح سواد و معلوماتی مطلوب محسوب می‌شود.

برخی دوبلورها در این سریال به جای بازیگران مدار صفر درجه صحبت کرده بودند؛ در همین راستا بهرام زند، مدیر دوبلاژ در گفت‌وگویی با ایسنا هم بیان کرده بود که در این مجموعه حدود ۶۰ گوینده به جای هنرپیشگان داخلی و خارجی گویندگی کرده بودند.

بهرام زند که خود در این مجموعه گویندگی کرده، از پرویز بهرام، احمد رسول‌زاده، فهمیه راستکار، مریم شیرزاد، ناصر طهماسب، ناصر نظامی، حمید منوچهری، جواد بازیاران، تورج مهرزادیان، کسری کیانی، صادق ماهرو، ناصر احمدی، کتایون اعظمی، مهتاب عسگری، اعظم‌السادات دلیری، علی همت مومیوند، میرطاهر مظلومی، مینا حبیلی، مینا شجاع، بهمن هاشمی و امیر جوشقانی به عنوان دوبلورهای این سریال نام برده بود.

البته هنرپیشگانی چون مسعود رایگان، رویا تیموریان، آتنه فقیه نصیری، لعیا زنگنه، شهاب حسینی، فرخ نعمتی، صدرالدین شجره و ساعتچیان به جای خود صحبت کرده بودند.

بازیگران خارجی این سریال هم از ویژگی‌های مثبت آن تلقی می‌شد؛ «ناتالی متی»، بازیگر فرانسوی سریال «مدار صفر درجه» درباره نحوه انتخابش چنین توضیح داده است: «کاملاً اتفاقی بود. من پیش از بازی در سریال «مدار صفر درجه» به ایران آمده بودم تا در طرح دیگری به ایفای نقش بپردازم، اما به دلایلی این امکان به وجود نیامد، به دلایلی مانند مشکلات زمانی و این طور مسائل. مدتی از این ماجرا گذشته بود که به وسیله عبدالله اسکندری (طراح چهره پردازی سینما) به گروه سازنده سریال معرفی شده بودم. بنابراین وقتی که حسن فتحی، ایرج رامین فر و همکاران دیگر برای دیدن لوکیشن های سریال و انتخاب بازیگر به پاریس آمده بودند با آنها آشنا شدم و همه چیز آنقدر با سرعت گذشت که متوجه نشدم دوباره در ایران هستم و خودم را در تهران پیدا کردم.

پیر داغر، بازیگر لبنانی سریال «مدار صفر درجه» هم گفته است: من ۲ سال پیش از شروع کار در سریال «مدار صفر درجه» با آقای فتحی آشنا شده بودم. او پیش از این سریال برای ساخت یک فیلم ویدئویی ـ سینمایی به نام «رؤیاهایت را به خاطر بسپار» به بیروت آمده بود و من به همراه نادی ابراهیم (بازیگر نقش تئودور در سریال مدار صفر درجه) با فتحی همکاری کرده بودیم. او همان زمان به من گفت در حال نوشتن یک سریال تاریخی است، بعد که به ایران برگشت با یکدیگر در تماس بودیم و وقتی کار شروع شد، برای بازی در نقش «سرگرد فتاحی» به ایران دعوت شدم.