موزه‌ها احیاگران تئاتر با سبکی جدید

گروه فرهنگ و هنر: فاطمه کاویانی ـ سال‌ها است بحث برای تقویت تئاتر در اصفهان توسط کارشناسان و اهالی این حوزه قوت گرفته اینکه چه باید کرد تا تئاتر اصفهان به دوران اوج و طلایی خود برسد. اینکه بازبگوییم تئاتر اصفهان و مشکلات پیرامونی آن قصه پر غصه است دیگر جواب نمی‌دهد و باید فکری اساسی برای تن نیمه‌جان تئاتر در این سرزمین صورت گیرد. برخی از کارشناسان به زیرساخت‌ها اشاره می‌کنند این زیرساخت‌ها را بدون شک باید در ابعاد سخت و افزاری که همان وجود سالن‌های تئاتر مناسب و مطابق با استانداردهای بین‌المللی است و در بعد نرم‌افزاری نیز پرداختن به داستان‌های جذاب و قوی برای مخاطب در نظر گرفت. بدبینانه نیست اگر بگوییم این روزها در بعد سخت‌افزاری عملاً فعالیتی آن‌چنانی صورت نگرفته و در بخش محتوا نیز نتوانسته‌ایم عملکردی قابل دفاعی ارائه کنیم. از سوی دیگر تغییر سلیقه مخاطب تئاتر آن‌هم در جهت معکوس و نه در جهت رشد روندی بوده که می‌توان از آن به‌عنوان دست آورد تئاتر در سال‌های گذشته از آن یادکرد. چراکه بیشتر موضوعاتی که در تئاتر امروز برگ برنده به‌حساب می‌آید و می‌تواند تعداد زیادی از مخاطب را به سمت خود جذب کند داستان‌هایی است که در لوای نام طنز هر نوع هجو و لغوی را به مخاطب تحویل می‌دهند و این بزرگ‌ترین آسیبی است که در آینده اعتماد و اطمینان از تئاتر را به نقطه کور خواهد کشاند. دراین‌بین نیز تعدادی محدود از تئاترهای دارای محتوا و آمیخته بافرهنگ هم اگر به روی صحنه رفته‌اند آن‌قدرها نتوانسته‌اند تبلیغات خوبی داشته باشند و یا به دلیل اینکه ازلحاظ اقتصادی برای عوامل تأمین‌کننده نبوده ازلحاظ اجرا بسیار ضعیف روایت‌شده و این موضوع بازهم تأثیرات مخربی داشته است؛ اما در کنار تمام تصاویر منفی که از تئاتر عنوان کردیم نباید حرکت‌های محدودی که در راستای بهبود وضعیت تئاتر صورت گرفته را نادیده گرفت. اجرای تئاترهای خیابانی را می‌توان یکی از این حرکت‌های مثبت دانست که در کمترین زمان به‌صورت تلنگری شهروندان را به مخاطبی برای این هنر می‌تواند تبدیل کند؛ اما حرکت جدید و خلاقانه‌ای که به‌تازگی در تئاتر اصفهان شاهد آن بوده‌ایم اجرای روایتی تاریخی در عمارت تاریخی است. اینکه مخاطب برای 45 دقیقه یا یک‌ساعتی که می‌خواهد تئاتر را ببیند در دل ماجرا قرار می‌گیرد و احساس می‌کند در آن شرایط حضور دارد. تئاتر گلگشت که با همراهی سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان اجرا شد اولین تئاتری بود که در هفته فرهنگی اصفهان در حمام تاریخی علی‌قلی آقا با چنین سبک و سیاقی به اجرا درآمد. به گفته کارگردان این اثر تئاتر موزه در دهه‌های گذشته در سطح جهان بسیار زیاد توانسته جایگاهی ویژه‌ای برای خود کسب کند اما در کشور ما و اصفهان به آن پرداخته نشده است. تئاتر گلگشت روایت مرد جوانی است که در سال 1303 درگذر از تهران به اهواز مجبور می‌شود چند روزی در اصفهان ماندگار شود. در نبود هتل، ساکن خانه‌ای می‌شود. دراین‌بین به دلیل زندگی چندروزه در خانه شهروندی اصفهانی با فرهنگ‌عامه اصفهان نیز آشنا می‌شود. این نمایش متناسب با محیط اجرایی خود که حمام علی‌قلی آقا است طراحی‌شده است و روایت دیگری از فضای خود حمام هم ارائه می‌دهد و یکی از نقاط قوت آن را همراهی مخاطبان برای تماشای اپیزودهای مختلف تئاتر در بخش‌های گوناگون این حمام موزه است. محمدرضا رهبری در مورد رویکرد و هدف این سبک از اجرای تئاتر می‌گوید: تلاش کرده‌ایم در یک فضای موضعی مخاطب را ضمن آشنا کردن با فضای موجود به بحث محوری و مرکزی که فرهنگ‌عامه اصفهان است آشنا کنیم چراکه این‌گونه از نمایش یک وجه آموزشی تعلیمی در خود نهفته دارد. رهبری در ادامه عنوان کرد: در این داستان تلاش کردیم مخاطب را با باورها و رفتارهای یک خانواده اصفهانی آشنا کنیم. این کارگردان تئاتر ادامه می‌دهد: نمایش گلگشت از گونه‌های نمایش روایی است و بسیار نزدیک به نمایش‌های ایرانی و در برخی از مواقع شیوه اجرای نمایش‌های ایرانی بهره گرفته‌شده بهره‌گیری از نمایش عروسکی در فرم و محتوا هر دو در ذات نمایش‌های ایرانی است. این اثر اگرچه در رویکردی جدید تا حدودی توانسته بود قالب‌های تکراری و شاید کسل‌کننده را برای مخاطب عام از بین ببرد اما بازهم در شیوه اجرا که بازی برخی از بازیگران که بسیار تصنعی و ناموزون به نظر می‌رسید از نکاتی بود که شاید باید بیشتر به آن توجه می‌شد. در ادامه کارگردان تئاتر موزه گلگشت در مورد تجربه اجرا به این صورت گفت: در نگاه اول موزه یک مکان منفعل نباید باشد مکانی سرد و خشک و بی‌روح که یک سری افراد خاص علاقه‌مند به مباحث تاریخی و هنری بیایند ببینند و بروند بلکه موزه در سطح جهان به شکلی عمل می‌شود که زنده پویا باشد تلاش کرده‌ایم پویایی و تعامل را در این موزه از طریق همراهی مخاطب با تئاتر به نمایش بگذاریم و به نظر می‌رسد تا حدودی به آن دست پیداکرده‌ایم. او به‌ضرورت ادامه‌دار بودن چنین برنامه‌هایی تأکید کرد و افزود: تئاتر گلگشت، نمایشی نیست که در مدت محدود اثرگذار باشد بلکه به دلیل دارا بودن بخش آموزشی حاکم بر آن باید ادامه‌دار و فراگیر باشد و این در حالی است که از سوی سازمان‌های مختلف درخواست برای اجرای آن وجود دارد و می‌تواند با یک پالایش و بهسازی آن را به‌گونه‌ای اثرگذارتر داشته باشیم و این مهم نیازمند تعامل بیشتر با سازمان‌های حمایتی است؛ اما نکته‌ای که باید به آن توجه شود اینکه آموزش و ایجاد علاقه در نسل بعد ضرورتی است که برای ارتقای فرهنگ شاید کمتر به آن توجه شده که می‌توان از طریق تعامل با سازمان‌های مرتبط همچون آموزش‌وپرورش در راستای بهبود آن کوشید اتفاقی که حداقل در این اثر توجهی به آن صورت نگرفته بود.