گزارشی ویژه از نمایشگاه گروهی در نگارخانه آرین هنر معاصر، اصفهان
فرونشست؛ از گسل‌های زمین تا ترک‌های اندیشه
در روزگاری که بحران‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و روانی درهم‌تنیده شده‌اند، هنر بیش از همیشه نقشی حیاتی در واکاوی این شرایط بر عهده دارد.
اصفهان امروز – شهرزاد فلاح:نمایشگاه گروهی «فرونشست» در نگارخانه‌ی آرین هنر معاصر، تلاشی خلاقانه و مفهومی است برای بازخوانی یکی از مهم‌ترین پدیده‌های بحران‌زای این روزها؛ فرونشستی که نه فقط در لایه‌های زمین، بلکه در سطوح اندیشه، فرهنگ و هویت ما جاری است. این نمایشگاه حاصل یک فرآیند بلندمدت کارگاهی‌ست؛ حرکتی مشارکتی، تجربی و در عین حال تأمل‌برانگیز که از دل مواجهه با تصویر و بازآفرینی مفاهیم شکل گرفت. از زمین‌های فرورفته در اصفهان تا فروپاشی‌های خاموش ذهن انسان معاصر، «فرونشست» بستری است برای دیدن، شنیدن و اندیشیدن درباره چیزی که شاید دیده نمی‌شود اما عمیقاً در حال وقوع است. با مشارکت ۹ هنرمند و هدایت هنری آقای محمدرضا مهاجر، این پروژه یک تجربه‌ی بیانی جمعی را رقم زده که در آن، هر اثر تصویری است از پرسش، اضطراب و بازتابی از جهانی که در آن زیست می‌کنیم. مدیریت گالری و هنرمندان شرکت‌کننده با نگرشی چندلایه و بین‌رشته‌ای، به بازنمایی فرونشست در بسترهای مختلف فکری، زیست‌محیطی و اجتماعی پرداخته‌اند. در ادامه این گزارش، گفت‌وگوی اختصاصی ما با آقای تحویلیان، مدیر گالری آرین و نیز خانم اسعدی، یکی از هنرمندان حاضر در این پروژه آمده است که فرآیند شکل‌گیری نمایشگاه، اهداف مفهومی و چالش‌های اجرایی آن را از نگاه درون‌گروهی بررسی می‌کند. این گفتگوها نه‌تنها تصویر دقیق‌تری از نمایشگاه ارائه می‌دهند، بلکه بازتابی از نقش هنر معاصر در مواجهه با واقعیت‌های پیچیده‌ی امروز جامعه‌ی ایران نیز هستند.
گزارش ویژه از نمایشگاه گروهی فرونشست در گالری آرین
نمایشگاه گروهی «فرونشست» حاصل ماه‌ها کارگاه، گفت‌وگو و تجربه‌ورزی در حوزه‌ی تصویر و بیان بصری، این روزها در گالری آرین پذیرای مخاطبان است. تحویلیان، مدیر گالری آرین و از هنرمندان حاضر در این مجموعه، درباره روند شکل‌گیری این نمایشگاه و اهمیت آن در بستر هنر معاصر ایران، به پرسش‌های خبرنگار ما پاسخ داد. او در ابتدای گفت‌وگو اظهار داشت: همه چیز با مفهوم زمین‌شناختیِ فرونشست آغاز شد، اما به‌تدریج به معنای گسترده‌تری از این واژه رسیدیم؛ مفهومی که می‌تواند به فرونشست‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی فردی اشاره داشته باشد. او درباره خاستگاه این نمایشگاه افزود: از اواسط بهار تا اوایل پاییز ۱۴۰۳، کارگاهی با عنوان ایده‌پردازی و ذهن ورزی در گستره تصویر در همین مکان برگزار شد. هدف اصلی این کارگاه شناخت عمیق‌تر از تصویر، ابزارهای بیانی آن و تجربه‌ورزی میان اعضای گروه بود. این روند با دیدن، بهتر دیدن و تعامل میان هنرمندان پیش رفت تا در نهایت موضوع «فرونشست» به‌عنوان دغدغه‌ای مشترک انتخاب شد. تحویلیان تأکید کرد: در این مسیر بر آزادی هنرمندان در انتخاب مدیا و متریال هم‌راستا با ذائقه فردی خود تأکید داشتم. لذت‌بردن از فرآیند خلق و ارتباط با اثر نهایی، اصل اساسی کار ما بود.
فرونشست؛ از بحران تا استعاره
در پاسخ به اینکه آیا این نمایشگاه ادامه‌ای بر رویکرد گالری آرین در پرداختن به مسائل معاصر است، او بیان کرد: هنرمند معاصر در زمان حال زیست می‌کند و نمی‌توان او را از مسائل پیرامونی‌اش جدا دید. هنر امروز، تجربه زیسته را به زبان بصری درمی‌آورد و گالری آرین نیز همواره در حمایت از این نوع نگاه کوشیده است. او گفت: فرونشست واژه‌ای آشنا برای شهر اصفهان و بسیاری دیگر از مناطق ایران است. اما نگاه ما صرفاً زمین‌شناختی نبود؛ سؤال اصلی این بود که چرا فرونشست شکل می‌گیرد و چه لایه‌هایی دارد؟ هنرمندان به‌جای بازنمایی صرف، به تحلیل، تأمل و خلق زبان بصری شخصی پرداختند.
فرآیندی یک‌ساله، مشارکتی و تعاملی
تحویلیان درباره روند همکاری با کیوریتور و هنرمندان حاضر در نمایشگاه بیان کرد: از حدود یک سال پیش جلسات هم‌اندیشی با هدایت آقای محمدرضا مهاجر آغاز شد. در این نشست‌ها، ابعاد مختلف فرونشست از منظرهای گوناگون مورد واکاوی قرار گرفت و همین تعامل مستمر به کیفیت نهایی آثار کمک شایانی کرد.
فرهنگ‌سازی، مخاطب‌سازی و چالش‌های پیش‌رو
در پاسخ به سؤالی درباره تلاش گالری برای توسعه مخاطب هنرهای تجسمی، به‌ویژه مخاطب عام، او گفت: هرچند فضای مجازی نقش پررنگی در فرهنگ‌سازی دارد، اما ما نیز با تولید محتوای بصری روز و جذاب سعی در جذب مخاطب‌های متنوع داریم. رسانه‌ها با حمایت از گالری‌ها می‌توانند این تلاش را مؤثرتر سازند. او در خصوص حمایت از هنرمندان جوان تأکید کرد: گالری آرین از ابتدای فعالیت خودبخشی از برنامه را به نمایش آثار هنرمندان نوظهور اختصاص داده و معتقد است خلاقیت‌های نوین نیاز به فضا و فرصت برای بروز دارند. امید داریم با حمایت حامیان فرهنگی و خرید آثار این هنرمندان، روند رشد آن‌ها تسریع شود. اما آیا پایداری گالری‌ها در شرایط اقتصادی کنونی امکان‌پذیر است؟ تحویلیان در پاسخ گفت: در بسیاری از کشورها حمایت دولتی و مشوق‌های بخش خصوصی باعث رونق اقتصاد هنر شده است. گالری آرین و اغلب گالری‌های کشور، در حال حاضر از هیچ حمایتی برخوردار نیستند و با دشواری‌های جدی مواجه‌اند.
از زبان هنر تا تحلیل گفتمان
تحویلیان درباره جایگاه این نمایشگاه در گفتمان هنر معاصر ایران گفت: نمایشگاه فرونشست به برخوردهای هنری با مسائل معاصر می‌پردازد. تحلیل نهایی، پس از بازخورد مخاطبان و بررسی آثار ممکن خواهد بود. در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان نمایشگاه را بازتابی هنری از بحران‌های اجتماعی زیست‌محیطی امروز ایران دانست، او بیان کرد: بله، اما موضوع به این سطح محدود نمانده. هنرمندان ابعاد عمیق‌تر و شخصی‌تری از مفهوم فرونشست را نیز مطرح کرده‌اند. او افزود: فرونشست در معنای استعاری خود نشان از فقدان و غیاب دارد. آنچه قبلاً بر سطح بوده، اکنون فرورفته است. هنرمند این موقعیت را تحلیل می‌کند و آن را به تجربه بصری بدل می‌سازد، نه صرفاً اطلاع‌رسانی یا روایت خبری.
آغازی برای یک جریان هنری تازه
تحویلیان درباره زبان بصری آثار حاضر اظهار داشت:با اینکه این نخستین تجربه در این قالب محسوب می‌شود، تنوع دیدگاه‌ها و زبان‌های بصری در آثار قابل‌توجه است. اهمیت نمایشگاه بیشتر در آغاز چنین نگاهی است تا در نتیجه‌گیری نهایی. در پایان، درباره نوآوری‌ها و روندهای تازه در این مجموعه، او پاسخ را به مخاطبان واگذار کرد: پاسخ این سؤال را مخاطبان خواهند داد. تفسیر آثار و درک جریان‌های تازه، بخشی از فرآیند گفت‌وگوی هنری میان اثر و بیننده است.
فرونشست؛ روایتی از زوال زمین تا افول اندیشه
در جهان پرتلاطم امروز، مرز میان طبیعت و انسان بیش از همیشه در حال فروپاشی است؛ گاه در زمین‌هایی که فرومی‌نشینند و گاه در ذهن‌هایی که خالی می‌شوند. نمایشگاه «فرونشست» تلاشی هنرمندانه برای بازخوانی این فروپاشی است؛ فرونشست نه‌تنها به‌عنوان یک پدیده زمین‌شناختی، بلکه به‌مثابه استعاره‌ای از فرسایش اندیشه، فرسایش فرهنگی و بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی. در این نمایشگاه گروهی که با مشارکت ۹ هنرمند در نگارخانه آرین هنر معاصر شهر اصفهان برپا شده، هر اثر صدایی است از دل یک پرسش: با این واقعیت چه می‌توان کرد؟ هنرمندان با متریال‌ها و زبان‌های متنوع، مفاهیم عمیق را در قالب‌هایی نوین و تجربه‌گرا بازآفرینی کرده‌اند؛ تا شاید مخاطب در مواجهه با هر اثر، تکه‌ای از فرونشست جهان خود را بازشناسد. «فرونشست» صرفاً نمایش آثار نیست؛ دعوتی است برای گفت‌وگو، تأمل و بازاندیشی. از زمینِ تهی شونده تا ذهنِ فرونشسته، این نمایشگاه دریچه‌ای است به بحران‌های زمانه و امکانی برای پرسیدن و شنیدن.
فرونشست، استعاره‌ای از بحران زمین و ذهن
اسعدی یکی از هنرمندان شرکت‌کننده نمایشگاه در این باره اظهار داشت: قرار بود تمرکز اولیه نمایشگاه بر فرونشست زمین به‌عنوان یک بحران زیست‌محیطی در مناطق شهری اصفهان باشد؛ اما رفته‌رفته، با شکل‌گیری اتودها و طرح‌ها، مفاهیم گسترده‌تری از فرونشست در ذهن و آثار هنرمندان مطرح شد. فرونشستی که دیگر صرفاً طبیعی نبود، بلکه به ابعاد اندیشه و روان انسان نیز گسترش پیدا کرد. از همین رو، عنوان فرونشست را به‌صورت استعاری نیز به کار گرفتیم تا مفهومی چندلایه و بین‌رشته‌ای را به نمایش بگذاریم. او در ادامه افزود: قطعاً. دغدغه نخست ما، موضوع بحرانی فرونشست زمین بود و پیامدهایی که بر حیات انسانی و ساختارهای شهری می‌گذارد. اما در مسیر شکل‌گیری نمایشگاه، با تحلیل‌های صورت‌گرفته در کارگاه‌ها، متوجه شدیم که فرونشست به‌نوعی بازتابی از غفلت بشر در سطوح مختلف تصمیم‌گیری، فرهنگی و زیست‌محیطی است. این نگاه انتقادی، نه‌تنها نسبت به وضعیت زمین، بلکه نسبت به وضعیت ذهن و رفتار ما نیز مطرح شده است. اسعدی عنوان کرد: هنرمندانی برای این پروژه دعوت شدند که هم سابقه فعالیت حرفه‌ای در هنر معاصر داشته باشند و هم آمادگی ورود به فرآیند کارگاهی و مشارکت جمعی در خلق آثار را داشته باشند. تنوع تکنیکی و فکری یکی از نکات کلیدی در انتخاب گروه بود؛ چرا که هدف ما رسیدن به نگاهی متنوع و چندصدایی به مفهوم فرونشست بود.
هنر علیه غفلت؛ بازخوانی بحران‌ها در نگارخانه آرین
او تاکید کرد: گرچه هر هنرمند از زاویه دید شخصی خود به موضوع پرداخته، اما در بطن آثار، یک خط فکری مشترک دیده می‌شود؛ نوعی مواجهه با مفهوم زوال، سستی و بحران، چه در بُعد زمین و چه در بُعد انسان. تجربه‌گرایی و تبادل اندیشه‌ها در فرآیند آماده‌سازی نمایشگاه، باعث ایجاد پیوندهای درونی بین آثار شده است. این هنرمند اظهار داشت: هنرهای تجسمی می‌توانند روایت‌گر بحران‌ها باشند؛ اما مهم‌تر از آن، بستری برای گفت‌وگو و آگاهی‌بخشی‌اند. هنر می‌تواند مفاهیمی انتزاعی مانند فرونشست اندیشه یا فروپاشی اجتماعی را به تصویر بکشد، آن‌ها را عینی سازد و ذهن مخاطب را به چالش بکشد. این همان جایی است که نقش پیشگیرانه و اصلاح‌گرایانه هنر مطرح می‌شود.او بیان کرد: نگارخانه آرین هنر معاصر همواره تلاش کرده باتکیه‌بر پروژه‌های مفهومی و گروهی، به تجربه‌ورزی در حوزه هنر معاصر بپردازد. این نمایشگاه هم بخشی از یک مسیر بلندمدت است که در آن مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی با زبان هنر بازخوانی می‌شوند. این هنرمند خاطرنشان کرد: مطابق سنت همیشگی نگارخانه، نشستی با حضور هنرمندان و بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده که طی آن آثار به طور تحلیلی موردبررسی قرار می‌گیرند. این فضا بستری است برای نقد، گفت‌وگو و گسترش تجربه هنری. او تاکید کرد: از نگاه من، نقطه‌نظر همه هنرمندان شرکت‌کننده قابل‌تأمل است؛ اما مجموعه ظرف‌های گلی خانم یزدانی و نقاشی‌های استاد تحویلیان، در بیان استعاری و اجرایی خود، تأثیر عمیقی بر ذهن مخاطب دارند. اسعدی در پایان گفت: این نمایشگاه روایت یک سیر فروکاهنده است؛ از غفلت‌های کوچک و تصمیم‌های نادیده‌گرفته‌شده، تا رسیدن به یک فروپاشی گاه جبران‌ناپذیر در زمین، اندیشه یا جامعه.
لازم به ذکر است نمایشگاه گروهی «فرونشست» با مشارکت ۹ هنرمند از جمعه ۲۷ تیرماه تا سه‌شنبه ۱ مردادماه ۱۴۰۴ در نگارخانه آرین هنر معاصر، اصفهان برقرار است. علاقه‌مندان می‌توانند از این آثار بازدید کرده و در نشست تحلیلی پایانی شرکت کنند.