متهم،علیرضا فغانی جرم، مهاجرت!
فوتبال ایران این روز‌ها چیزی برای ارائه در عرصه جهانی ندارد؛ شاید هنوز هم مهم‌ترین خبرش همان رقابتی است که رونالدو با علی دایی دارد و سوپر‌استار پرتغالی می‌خواهد عنوان برترین گل‌زن تاریخ بازی‌های ملی را از چنگ شهریار ایرانی درآورد. مشخص نیست اگر رونالدو به چیزی که در سر دارد برسد، دیگر کسی یادی از فوتبال ایران می‌کند یا نه؟
در چنین قحط‌زدگی بین‌المللی، کوشش عجیبی هم جریان دارد تا آخرین فرصت‌ها برای عرض‌اندامی دوباره هم دریغ شود؛ جریان تازه مربوط به حذف نام علیرضا فغانی، سرشناس‌ترین داور تاریخ ایران از فهرست بازی‌های بین‌المللی ایران است. این خبر گرچه تا زمان نگارش مطلب هنوز به صورت رسمی اعلام نشده بود، ولی آن‌قدر عقبه داشت که باورش چندان سخت نباشد.
خلاصه‌اش می‌شود اینکه فدراسیون فوتبال که در ثبت شاهکار (!) مشغول رکوردزدنی است، با همکاری کمیته داوران رسما مشغول کاری هستند که نام ایران از عرصه داوری بین‌المللی هم پاک شود؛ به عبارتی، تنها جایی که می‌شد نام فوتبال ایران را هنوز زنده نگه داشت، همین قضاوت‌های بین‌المللی و در کلاس جهانی علیرضا فغانی بود که به‌ظاهر، عده‌ای چشم دیدن اندک موفقیت این داور را هم ندارند و کاری کرده‌اند که اسمش از فهرست داوران بین‌المللی ایران خط بخورد. این خبری بود که روز گذشته «ایران ورزشی» بازتابش داد؛ ولی نه فدراسیون و نه هیچ‌یک از اعضای کمیته داوران، حاضر به صحبت‌کردن درباره آن نشده‌اند. علیرضا فغانی پرافتخارترین داور ایرانی است که در رزومه خود قضاوت در بازی فینال لیگ قهرمانان آسیای ۲۰۱۴، فینال جام ملت‌های آسیای ۲۰۱۵، فینال جام باشگاه‌های جهان ۲۰۱۵، فینال المپیک ۲۰۱۶ ریو، نیمه‌نهایی جام کنفدراسیون‌های ۲۰۱۷ و رده‌بندی جام جهانی ۲۰۱۸ را دارد. از او به‌عنوان بخت اصلی داوری ایران برای قضاوت در جام جهانی ۲۰۲۲ نام برده می‌شد که حالا با اقدام بحث‌برانگیز تازه، این شانس از ایران هم گرفته می‌شود. فاجعه وقتی می‌تواند عمیق‌تر به نظر
برسد که ایران نماینده‌ای در جام جهانی پیش‌رو نداشته باشد؛ آن‌هم در حالی که نماینده‌اش در جام جهانی گذشته، دیدار رده‌بندی را سوت زده است.
تلاش چندماهه برای خط‌زدن نام فغانی
در شرایطی خبر خط‌خوردن فغانی از فهرست داوران بین‌المللی ایران منتشر شده که این موضوع تازگی ندارد؛ در واقع از چند ماه قبل این شایعه همواره دست به دست شده و حالا به نظر می‌رسد به واقعیت نزدیک شده است. آن‌طور که به‌تازگی عنوان شده، یکی از شروط حضور در فهرست بین‌المللی، قضاوت‌کردن در لیگ برتر ایران آن‌هم به تعداد مشخصی است و از آنجا که فغانی فرصت قضاوت در ایران را ندارد، روی نامش خط کشیده‌اند. این موضوع ظاهر ماجرا عنوان شده؛ چون از قرار، یکی، دو داور مشخص، چندین ماه است که پایشان را در یک کفش کرده‌اند که اسم علیرضا خط بخورد و خودشان سرفهرست داوران بین‌المللی ایران قرار بگیرند.
این شایعه البته برای اولین‌بار مرداد سال جاری مطرح شد که با واکنش خود علیرضا فغانی همراه شد؛ او درباره اینکه گفته می‌شود برخی داوران نسبت به اینکه نامش نفر اول فهرست بین‌المللی است، موضع گرفتند و خواهان حذف نامش شدند، گفت: «بحث حضور من در فهرست بین‌المللی ایران موضوع جدیدی نیست. از طرف دیگر، من هر زمان احساس کنم داور دیگری از ایران می‌تواند شانس حضور در جام جهانی را داشته باشد، بدون هیچ حرفی کنار می‌کشم و فضا را برای جوانان باز می‌کنم. این را قبلا هم گفتم؛ اما واقعیت این است که در شرایط کنونی، داور دیگری از ایران شانس قضاوت در جام جهانی را ندارد».
اگرچه فغانی واقعیت را به شیوه‌ای شفاف بیان کرده، ولی به‌ظاهر جانشین او در داوری ایران پیدا شده (!) و او از فهرست خارج شده است. در این بین البته فغانی ضرر چندانی نخواهد کرد و مایه مسرت استرالیایی می‌شود که در‌حال‌حاضر در لیگ آن کشور سوت می‌زند؛ اگر فغانی بخواهد می‌تواند نماینده کشور استرالیا در رقابت‌های بین‌المللی باشد. او پیش‌تر درباره رخ‌دادن چنین فعلی به ورزش سه گفته بود: «هر زمان این اتفاق بیفتد (خارج‌شدن نامش از فهرست داوران ایرانی)، درباره آن فکر کرده و تصمیم می‌گیرم. فعلا که فدراسیون چیزی به من اعلام نکرده است. اگر نخواهند در فهرست ایران باشم، درباره‌اش صحبت می‌کنم و تصمیم جدیدی می‌گیرم».
موضوع مهاجرت است
اگرچه تعدادی در فدراسیون فوتبال و چندین داور نزدیک به آن‌هایی که چشم دیدن موفقیت فغانی را ندارند، سعی کرده‌اند فضا را طوری برنامه‌ریزی کنند که خط‌خوردن فغانی را فنی توصیف کنند، ولی به نظر می‌رسد موضوع مهاجرت او به استرالیا اصلی‌ترین دلیل برای خط‌خوردن نامش است. این اتفاق در شرایطی رخ داده که پیش‌تر فغانی عنوان کرده بود با وجود مهاجرت از ایران و قضاوت در لیگ استرالیا، در رقابت‌های بین‌المللی همچنان با نام ایران قضاوت خواهد کرد. او زمانی که از ایران رفت، خبر داد این موضوع با مهدی تاج، رئیس وقت فدراسیون فوتبال هماهنگ شده و مشکلی در این بین وجود ندارد.
فغانی شهریور ۱۳۹۸ با بیان اینکه «زمان دانشگاه‌رفتن پسرم و مدرسه‌رفتن دخترم فرارسیده است و با توجه به شرایطی که در کشور استرالیا فراهم شد، به فکر مهاجرت افتادم»، شایعه رفتنش به استرالیا را به واقعیت تبدیل کرد. او البته به این مورد هم اشاره کرد که اگر از اقامت اروپا برخوردار بود، به یکی از کشور‌های اروپایی می‌رفت. بی‌مهری‌های زیاد با فغانی در ایران که البته تعدادش کم نبود، دلیل اصلی مهاجرتش از ایران شد. او از فضای مجازی، رفتار پرخاشگرانه بازیکنان و سرمربیان ایرانی آشفته بود و رضایتی نداشت. از فحاشی‌هایی که در فضای مجازی صورت می‌گرفت، دلش پرخون بود، ولی از هیچ‌کدام به اندازه اینکه او را بی‌دلیل قضاوت می‌کردند، دلخور نبود.
نمونه‌اش هم زیاد است؛ چند نمونه برجسته‌اش، اما مربوط به جام جهانی و اندکی بعد از جام جهانی است؛ چه آن زمان که او روی سکو‌ها داشت به طرف گوشی‌اش بوسه می‌فرستاد و چه آن زمان که کنار همسر یکی از همکارانش عکسی به یادگار گرفت. انگار در ایران مسابقه‌ای به راه افتاده بود تا قضاوت منفی درباره داور ایرانی را سرعت ببخشند و به خیالشان، فغانی را از عرشی که به درستی از آن بالا رفته بود، به فرش بکشند. او می‌توانست خیلی سریع بهانه‌ای دست‌وپا کند و جایگاهش را از چیزی که در ایران دارد، سفت‌تر کند؛ اما ترجیح داد به جای «ماست‌مالی»کردن از عقایدش بگوید: «از هیچ کاری که در روسیه انجام دادم، پشیمان نیستم. به این هم فکر نمی‌کنم که چه برداشتی می‌شود. من اعتقاد خودم را دارم. البته که هیچ‌کس کامل نیست؛ اما کاری نکرده‌ام که بخواهم پشیمان شوم». او گفت بوسه را برای دخترش پشت تلفن فرستاده و آن زن هم که با او عکس یادگاری گرفته، فرناندا همسر ساندرو ریچی، داور برزیلی است که دوستی شش‌ساله‌ای با آن‌ها دارد.
بازگشت فغانی از روسیه به ایران نیز خالی از قصه‌بافی نبود؛ خانمی در فرودگاه به استقبال او آمد که خیلی‌ها تصور می‌کردند همسرش است، ولی خودش به اصرار تأکید داشت که هر‌جا نوشته یا گفته‌اند آن شخص همسرش است، آن نوشته اصلاح شود و بنویسند یا بگویند که او خواهر همسرش است. خودش می‌گفت: «برایم مثل خواهر است». حتی زمانی که در گفت‌وگوی زنده رادیویی مجری از او درباره برخورد با همسرش پرسید، بدون اینکه چیزی را کتمان کند، حرف‌های مجری را اصلاح کرد و گفت او خواهر همسرش بوده است.
جرقه مهاجرت فغانی از ایران همان زمان‌ها زده شد؛ همان زمانی که درباره عکسش با همسر دوست برزیلی‌اش در ایران روایت‌های زیادی ساخته شد. فغانی درباره اتفاقات رخ‌داده آن زمان که اسمش را بداخلاقی گذاشته بود و دلیل اصلی مهاجرتش، این‌طور گفت: «متأسفانه بداخلاقی در کل جامعه کشور ما هست و فقط در ورزش نیست، بلکه حتی در هنر، جامعه و... هم فحاشی و توهین هست و این مسئله بین همه جامعه انتشار پیدا کرده است. ما فقط بلدیم شعار فرهنگ چندهزارساله ایران را بدهیم؛ اما متأسفانه از اصول دور شده‌ایم».
مهاجرت او به استرالیا به معنای قطع ارتباطش با ایران نبود؛ او که همچنان نماینده ایران در رقابت‌های بین‌المللی محسوب می‌شد، چندباری به کشور هم سفر کرد؛ هرچند که دوباره مورد بی‌مهری قرار گرفت. یکی از اتفاقات تلخ رخ‌داده برای علیرضا در بازگشت به ایران، مربوط به داستان بهمن گذشته است که شایعه شد حتی در تلویزیون هم ممنوع‌التصویر شده است!
این موضوعی است که ایران ورزشی به آن اشاره کرده و شرح ماجرا را این‌طور بیان می‌کند: «علیرضا فغانی برای انجام کار‌های اداری مربوط به دانشگاهش به ایران آمده. حضور او در ایران حتی باعث شد شایعاتی مبنی بر احتمال قضاوت مجددش در ایران هم سر زبان‌ها بیفتد. به‌خصوص اینکه دربی روز پنجشنبه در راه بود و تا دو روز پیش هنوز داور بازی انتخاب نشده بود؛ اما خبر مهم در رابطه با بازگشت موقت فغانی به ایران ماجرای ممنوع‌التصویری این داور سرشناس است؛ داوری که هنوز زیر پرچم ایران رقابت‌های بین‌المللی را قضاوت می‌کند و مانند سایرینی که از ایران رفته‌اند، تابعیت خود را تغییر نداده است. ماجرا از این قرار است که برنامه شب‌های فوتبالی که از شبکه ورزش پخش می‌شود، قرار بود در اولین برنامه‌اش در دور برگشت رقابت‌های لیگ برتر که شنبه روی آنتن رفت، علیرضا فغانی را به‌عنوان میهمان ویژه در استودیو داشته باشد. عوامل این برنامه حتی خبر حضور فغانی را در اینستاگرام خود داده بودند. صبح روز شنبه علی خسروی، داور پیش‌کسوت فوتبال ایران که در‌حال‌حاضر اجرای بخش داوری شب‌های فوتبالی را بر عهده دارد، در صفحه شخصی خودش نوشته بود: «امشب محمد فنایی و
علیرضا فغانی، بین‌المللی‌ترین داوران تاریخ فوتبال ایران میهمان من خواهند بود. فغانی گفته درباره قضاوت‌های لیگ برتر صحبت نخواهد کرد؛ اما من را که می‌شناسید؟ از زیر زبانش بیرون می‌کشم».
چند ساعت بعد مشخص شد علیرضا فغانی به تپه‌های جام‌جم راه نیافته. خسروی که ظاهرا از این ماجرا بسیار عصبانی بود، در شروع برنامه خود وقتی می‌خواست به محمد فنایی سلام کند، گفت: «سلام می‌کنم به آقای فغانی» و بعد خیلی زود حرف خودش را تصحیح کرد. خسروی که خودش از فغانی خواهش کرده بود تا در برنامه شب‌های فوتبالی حاضر شود، چند ساعت قبل از شروع برنامه مجبور شده بود دعوتش را پس بگیرد و به او زنگ بزند که حراست با حضورش در برنامه زنده شب‌های فوتبالی مخالف است. فغانی درباره ممنوع‌التصویری‌اش می‌گوید: «این‌گونه نبود که به جام‌جم بروم و بعد پشت گیت بمانم؛ به‌هیچ‌عنوان به این سبک‌و‌سیاق به جایی نمی‌روم. خود آقای خسروی از من دعوت کرد و بعد خودش هم زنگ زد که شرایط مهیا نیست». او درباره اینکه واکنشش نسبت به این موضوع چیست نیز به همین جمله بسنده می‌کند: «اصلا برایم مهم نیست». خبر‌های رسیده حاکی از آن است که فغانی قرار بوده میهمان یکی از برنامه‌های صبحگاهی تلویزیون هم باشد، ولی در آن شبکه هم با حضور فغانی مخالفت می‌شود تا مشخص شود ماجرای ممنوع‌التصویری داور کشورمان یک تصمیم شخصی یا نظر مدیر یک شبکه خاص نیست.
پرواضح است که وقتی با علیرضا فغانی، سرشناس‌ترین چهره داوری ایران در دنیا، چنین رفتار‌هایی شده و می‌شود، مباحث فنی و دلایلی غیرمعقول از‌جمله اینکه او در لیگ ایران سوت نمی‌زند، بهانه‌های پیش‌پا‌افتاده‌ای بیش نیستند؛ فغانی از روزی که به استرالیا مهاجرت کرده از چشم «عده‌ای» افتاده و آن‌ها دنبال فرصت می‌گردند تا ارتباطش با فوتبال ایران را قطع کنند.