علت بروز انواع سردردها چیست؟
به طور یقین سردرد می‌تواند علامتی از عفونت ویروس کرونا باشد اما بسیاری از بیماری‌های دیگر هم می‌تواند باعث ایجاد سردرد شود. هیچ یک از علائم برای کووید ۱۹ قطعی نیست، در حقیقت مشکل بزرگی جهت تشخیص این ویروس است که باعث می‌شود تنها راه تشخیص کرونا انجام آزمایش باشد.
یماری کرونا با گذشت بیش از ۱۰ ماه علائم مختلفی از جمله علائم عصبی مانند سرگیجه، اختلال شناختی، درگیری اعصاب مرکزی، محیطی و عضلات از خود نشان می‌دهد. سردرد هم یکی از چند علامت بیماری کووید ۱۹ بوده که در بین برخی از بیماران دیده شده است. سردرد می‌تواند ظرف مدت پنج تا هفت روز از شروع دیگر علائم کرونا از جمله تب، سرفه و سایر علائم عفونت حاد خود را نشان دهد. طبق گفته متخصصان، سردرد شدید به عنوان علامتی که می‌تواند زنگ خطر ابتلاء به کرونا یا عوارض مهم کرونا باشد به شمار می‌آید.
اما در حالت معمولی سردرد یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که مردم به صورت روزمره از آن شکایت می‌کنند. برخی از افراد در دوره خاصی از زندگی خود سردرد شدید را تجربه می‌کنند و برخی دیگر دچار سردردهای گاه و بی‌گاه می‌شوند. احتمال شیوع سردرد در افراد مختلف بسیار بالا است. سردرد ممکن است به صورت خود به خودی و یا در اثر فعالیت زیاد به وجود بیاید. در خصوص بررسی انواع سردردها، تأثیر سینوزیت و تغییرات فصلی در بروز سردردها و تشخیص و درمان آن با محسن بشتام متخصص مغز و اعصاب گفت و گویی داشته‌ایم که در زیر می‌خوانید:
سردرد چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
در سر و گردن ساختمان‌های حساس به درد وجود دارد و تعدادی از آنها خارج از مغز بوده و تعدادی داخل مغز قرار دارد. عروق بزرگ داخل مغز، سینوس‌های وریدی و وریدهای داخل مغز از شریان‌های اصلی مغز هستند، از ساختمان‌های حساس به درد در خارج از مغز می‌توان به خود پوست سر اشاره کرد، شریان‌های داخل گردن، مخاط سینوس، مخاط دندان‌ها و تعدادی از اعصاب داخل مغز هم از ساختمان‌های حساس به درد هستند. هر اتفاقی مانند ضرب، التهاب، عفونت یا تومورهایی که روی یکی از این مناطق فشار ایجاد کند می‌تواند باعث دردهای ناحیه سر و صورت شود. سردرد طیف وسیعی از بیماری‌ها را شامل می‌شود ممکن است سردرد علامت یک بیماری باشد و گاهی اوقات خود سردرد یک بیماری بوده و بر همین اساس سردردها به دو دسته تقسیم می‌شوند.
درباره انواع سردردها و شیوع آن توضیح دهید؟
سردردها به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. سردردهای اولیه بیماری بدون علت مانند سردردهای میگرنی، تنشی و خوشه‌ای بوده و بسیار شایع هستند، سردردهای ثانویه یک علامت به درد مانند تومورهای مغزی، بیماری‌های داخلی، عفونت‌ها، اختلالات عروقی و مغزی است و این موارد باعث بروز سردرد شده که سردرد علامتی از وجود این بیماری‌ها است. بر اساس نوع سردرد تعریف متفاوتی از آن می‌شود، در سردردهای میگرنی اگر فردی بیشتر از ۱۵ روز در یک ماه سردرد داشته باشد دچار سردردهای میگرنی شده و چنانچه سه ماه متوالی و بیشتر از هشت روز درگیر سردردهای میگرنی باشد این نوع دردها سردرد مزمن تلقی می‌شوند. اگر سردردهای خوشه‌ای زیر یک سال باشد غیر مزمن بوده و بیشتر از یک سال طول کشید سردرد مزمن با فاصله است. سردردهای مزمن روزانه بسیار شایع بوده و متأسفانه بسیاری از افراد بی رویه و خودسرانه از داروهای مسکن استفاده می‌کنند. اگر مسکن‌ها بیشتر از دو بار در هفته به مدت طولانی مصرف شود، می‌تواند زمینه ساز سردردهای مزمن روزانه باشد.
انواع مختلف سردرد کدام نقاط سر را درگیر می‌کند؟
سردردها بر اساس محلی که دارند به تشخیص پزشک کمک بسیاری می‌کنند، سمت چپ داخل سر محل پنج سینوس مهم است. اگر در سه محل زیر کاسه چشم، بالای ابرو و روی شاخه بینی دردهای سینوزیتی متمرکز شود، سردردهای تنشی بر اثر استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد و مانند نواری دور تا دور سر را می‌گیرد، بسیاری از بیماران احساس فشار دادن و گرفتگی سر را دارند. نوع دیگر سردردهای میگرنی بوده معمولاً یک طرفه و ضربان دار بوده ممکن است صورت را گرفته و به ناحیه گردن کشیده شود، در ۴۰ درصد احتمال شیوع سردردهای دو طرفه و میگرن وجود دارد. نوع دیگر سردرهای خوشه‌ای است که بسیار شدید و آزاردهنده بوده، منطقه اطراف کاسه چشم و ناحیه شقیقه را درگیر می‌کند، معمولاً یک طرفه و ثابت است.
آِیا سردرد می‌تواند ژنتیکی باشد؟
در مورد همه سردردها خیر این طور نیست، اما در سردرد میگرنی ژنتیک مؤثر بوده، حتی ژن‌هایی در این باره شناسایی شدند. بسیار شاهدیم در بین خانواده‌ها بیان می‌شود مادر، پدر، عمه یا خاله بیمار مبتلا به سردردهای میگرنی بودند و بعد نسل بعدی درگیر این نوع سردرد شدند. وراثت در سردردهای میگرنی از نسل اول به فرزندان و خانواده درجه دو بسیار شایع است. در مورد سردردهای خوشه‌ای تحقیقات جدیدی انجام شده است، حتی ژن‌هایی شناسایی شده که می‌تواند زمینه ژنتیک داشته باشد، در بقیه موارد علت ژنتیکی برای سردرد نداریم.
استفاده از قرص‌های مسکن برای رفع سردرد صحیح است؟
بروز سردردها علل مختلفی دارد و باید آنها را جدی گرفت، بر اساس معاینه فیزیکی بیمار و شرح حال کامل‌تر می‌توان به جمع بندی رسید و نیاز بیمار به سی تی اسکن و ام آر آی را تشخیص داد، به نظرم مسکن خوردن برای از بین بردن سردرد کار اشتباهی است. ممکن است سردردها مزمن و روزانه بوده و این حالت برای افراد اتفاق بیفتد و مراجعه به پزشک و انجام معاینه دقیق ضروری است. پزشک بر اساس یافته‌های پیدا شده و گرفتن شرح دقیق‌تر نسبت به درمان بیمار اقدام می‌کند.
سردردها در چه سنی مهمتر هستند و باید به آنها بیشتر توجه کرد؟
۸۰ درصد مردم سردرد معمولی و ۳۰ درصد سردرد میگرنی دارند، باید به سردردهای بعد از ۵۰ سالگی توجه بیشتری کرد. از کودکی تا سالمندی در بین افراد سردرد وجود دارد. بر اساس سن تقسیم بندی‌های مختلفی شده که وابسته به علل شایع و غیر شایع است. در بین کودکان و نوجوانان سردردهای میگرنی شیوع بیشتری دارد. سردردهای تنشی نیز شایع بوده و درصدی درگیر تومورهای مغزی و سردرد هستند. اما بعد از بلوغ سردردهای تنشی بیشترین و شایع‌ترین مورد بوده و بعد از آن سردردهای میگرنی شایع‌ترین علل سردردها در افراد جوان است. بعد از سن ۵۰ سالگی علت سردرد متفاوت‌تر بوده و باید مسئله را جدی گرفت. حتی ممکن است بیماری قلبی، تومورهای مغزی و بیماری‌های داخلی با سردرد نشان داده شود. خونریزی‌هایی مغزی و ضایعات عروقی مغز می‌تواند علت سردرد باشد. علل خاص تخصصی نیز در این زمینه مؤثر بوده و جدی گرفتن آن لازم است. در بین افراد سالمند هم می‌توانیم سردردهای تنشی را داشته باشیم و گرفتن شرح حال و معاینه بیمار بسیار اهمیت دارد. به دلیل اینکه سن شیوع تومورهای مغزی و آسیب‌های عروقی مانند خونریزی‌های مغزی می‌تواند در افراد مسن با یک ضربه کوچک اتفاق بیفتد. علاوه بر این التهاب عروق سمت ناحیه شقیقه بیماری خطرناکی بوده و ممکن است در افراد سالمند اتفاق بیفتد که نیاز به بررسی دارد.
سینوزیت و تغییرات فصلی تأثیری در بروز سردردها دارد؟
سینوزیت عفونت چرکی سینوس‌ها بوده و به دو دسته سینوزیت حاد و مزمن تقسیم می‌شود. سینوزیت حاد معمولاً با تب، سرفه، خلط و ترشحات بینی و حلق همراه است، معمولاً خود سینوس دردناک شده با محل عفونت نیز ارتباط دارد که اگر در گونه باشد معمولاً گونه درد گرفته و اگر در پیشانی بود همین قسمت درد می‌گیرد، معمولاً با درمان آنتی بیوتیکی و تخلیه ترشحات از بین می‌رود. بعد از این مرحله که این علائم تمام شد دردهای مبهم و سنگینی در سر احساس می‌شود که این دردها از سینوزیت مزمن است، موردی که بین مردم بسیار شایع بوده و مراجعه کننده‌ها از سینوزیت طولانی مدت خود که با سرما و خوردن باد سرد به سر شکایت می‌کنند، در صورتی که این تصور اشتباه است، بسیاری از سردردها در اثر میگرن اتفاق می‌افتد، میگرن تغییرات فصلی دارد و با گرما، سرما و باد سرد تشدید می‌شود.
علت سردرهای تنشی و میگرنی چیست و در چه افرادی بیشتر است؟
شاید بیشتر از ۹۰ درصد افراد در طول زندگی خود سردردهای تنشی را بر اثر استرس و اضطراب تجربه کرده باشند، شیوع این نوع سردردها معمولاً در هر دو جنس زنان و مردان وجود دارد. این نوع سردرد خفیف، متوسط و حالت نواری است و دور تا دور سر را در بر می‌گیرد که در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد در دهه سوم و چهارم بین جوان‌ترها شایع‌تر است. تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و سر و صدا در این نوع سردرد نداریم، با خواب، استراحت و کم کردن تنش‌های عصبی می‌توان این نوع سردرد را برطرف کرد.
شیوع سردردهای میگرنی در جامعه بیشتر است. میگرن بر اساس سنی به قبل از بلوغ و بعد از بلوغ تقسیم می‌شود. میگرن‌های قبل از بلوغ بین دختران و پسران شیوع یکسانی دارد، علائم میگرن قبل از بلوغ کمی متفاوت‌تر بوده و ممکن است کودکی دچار استفراغ‌های دوره‌ای یا دردهای شکمی شود. با بالا رفتن سن این نوع سردردها بیشتر می‌شود، بعد از بلوغ میگرن در بین خانم‌ها سه برابر بیشتر از آقایان است. سردردها حالت ضربان دار داشته و در بین ۶۰ تا ۷۰ درصد افراد یک طرفه، همراه با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور، سرو صدا و بو است، این علائم شایع سردردهای میگرنی بوده ممکن است با خواب بهتر نشود و زمان آن ۷۲ ساعت هم طول بکشد.
آیا بیماری‌های فشار خون، ام اس و دیابت می‌توانند باعث سردرد شوند؟
گاهی اوقات بسیاری از بیماران دیابتی دچار افت قند خون می‌شوند، این اتفاق می‌تواند باعث بروز سردرد بین بیماران آنها شود. تعدادی از بیماران فشارخون با عدد ۱۴ یا ۱۵ معتقدند دچار سردرد شدند، در حقیقت سردرد باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود. اگر فشار خون بسیار بالا با عدد ۱۹ و ۲۰ بود و به طور ناگهانی حمله‌ای اتفاق بیفتد می‌تواند باعث سردرد باشد و در کنار آن اختلال عروقی مانند خونریزی مغزی را ایجاد کند. در مورد بیماری ام اس بسیاری از بیماران دچار سردرد بوده و به پزشک مراجعه می‌کنند سوال شایع «آیا دچار ام اس شدیم» را دارند، سردردهای عادی معمولاً علامتی برای ام اس نیست. هر چند بیمار ام اس مانند بقیه افراد می‌تواند دچار تنش و میگرن باشد. در خونریزی فشارخون بالا رفته و شایعه عروقی ایجاد می‌شود. اما نوع خاصی از سردردها بنام نورآلژی تری ژمینال (درگیری عصب سه قلوی مغز) بوده، عصب سه قلوی مغز سه شاخه حسی دارد که به سه قسمت صورت اثر می‌کند. هر کدام از این عصب‌ها به هر علتی درگیر شود درد در این سه شاخه رخ می‌دهد و معمولاً در سنین ۳۰ سال به بالا اتفاق می‌افتد.
در تشخیص و درمان سردرد انجام تصویر برداری لازم است و با سردردهای ایام کرونایی چه باید کرد؟
بسیاری از بیماران اصرار بر گرفتن ام آر آی و سی تی اسکن دارند در صورتی که نیازی به این کار نیست، باید تشخیص به عهده پزشک گذاشته شود چرا که در معاینه پزشک بسیاری موارد مشخص می‌شود، برای مثال اگر در معاینه مشخص شود یک طرف بدن بیمار ضعف و اختلال خواب رفتگی دارد یا پزشک در معاینه چشم مشکلی را ببیند برای بیمار گرفتن ام آر آی و سی تی اسکن را تجویز می‌کند. بروز سردرهای جدید بعد از سن ۵۰ سالگی، داشتن سردردهایی با سیر پیش رونده و رسیدن حداکثر شدت بعد از دو هفته و همراه شدن سردرد با تشنج و بیدار شدن از خواب و عوض شدن فرم سردرد در بیماران نیاز به مراجعه به پزشک دارد. بسیاری از سردردها را در ایام کرونایی می‌توانیم با کاهش تنش‌ها، خواب، تغذیه مناسب و استفاده از داروها حل کنیم.