هر آنچه باید درباره آفت دهان بدانید
برفک دهانی هنگام ایجاد عفونت مخمر داخل دهان رخ می‌دهد، همچنین به عنوان کاندیدیازیس دهانی، کاندیدیازیس حفره حلقی یا به سادگی با نام برفک شناخته می‌شود.
برفک دهان اغلب در نوزادان و کودکان نوپا رخ می‌دهد و باعث ایجاد برجستگی‌های سفید یا مایل به زرد رنگ روی گونه‌های داخلی دهان و زبان می‌شود که این برجستگی‌ها به طور معمول با درمان از بین می‌روند. عفونت به طور معمول خفیف است و بندرت باعث بروز مشکلات جدی می‌شود، اما در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیفی به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابد و عوارض جدی ایجاد می‌کند.
علائم برفک دهانی
در مراحل اولیه برفک دهانی ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند، اما در صورت تشدید عفونت یک یا چند مورد از علائم زیر ممکن است ایجاد شود:ایجاد لکه‌های برجسته سفید یا زرد رنگ روی گونه‌های داخلی، زبان، لوزه‌ها، لثه‌ها یا لب‌ها
خونریزی جزئی در صورت تراشیده شدن برجستگی‌ها
درد یا سوزش در دهان
حسی پنبه مانند در دهان
پوست خشک و ترک خورده در گوشه‌های دهان
مشکل در بلعیدن
طعم بد دهان
از دست دادن ذائقه
در برخی موارد برفک دهان مری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد هرچند این اتفاق غیرمعمول است. همان قارچی که باعث برفک دهانی می‌شود باعث عفونت‌های مخمری در سایر قسمت‌های بدن نیز می‌شود.
دلایل بروز آفت دهان
برفک دهان و سایر عفونت‌های مخمری ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکانس است. زندگی مقدار کمی کاندیدا آلبیکانس بدون آسیب رساندن در دهان طبیعی است.هنگامی که سیستم ایمنی بدن به درستی کار می‌کند باکتری‌های مفید در بدن به تحت کنترل بودن کاندیدا آلبیکانس کمک می‌کنند، اما اگر سیستم ایمنی بدن به خطر بیفتد یا تعادل میکروارگانیسم‌ها در بدن مختل شود قارچ از کنترل خارج می‌شود. اگر از داروهای خاصی مانند آنتی بیوتیک‌ها استفاده کنید که تعداد میکروارگانیسم‌های دوستانه در بدن را کاهش می‌دهد رشد بیش از حد کاندیدا آلبیکانس باعث آفت دهان می‌شود.
درمان‌های بیماری سرطان از جمله شیمی درمانی و پرتودرمانی سلول‌های سالم را تخریب کرده یا از بین می‌برند که این امر باعث می‌شود فرد بیشتر نسبت به آفت دهان و سایر عفونت‌ها حساس باشد. شرایط تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن مانند سرطان خون و اچ آی وی خطر ابتلاء به برفک دهان را نیز افزایش می‌دهد.
برفک دهان یک عفونت فرصت طلب شایع در افراد مبتلا به اچ آی وی است. دیابت نیز در برفک دهانی نقش دارد یعنی دیابت کنترل نشده سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و باعث افزایش سطح قند خون می‌شود و این امر شرایط را برای رشد کاندیدا آلبیکانس فراهم می‌کند.
آیا برفک دهانی مسری است؟
اگر برفک دهان دارید در صورت بوسیدن انتقال قارچ عامل این بیماری به شخص دیگری امکان پذیر است، همچنین قارچ عامل برفک دهان باعث ایجاد عفونت مخمر در سایر اعضای بدن می‌شود حتی این امکان وجود دارد که قارچ از یک قسمت بدن به قسمت دیگری از بدن شخص دیگری منتقل شود.اگر برفک دهانی، عفونت مخمر واژن یا عفونت مخمر آلت تناسلی دارید می‌توانید قارچ را از طریق رابطه واژینال، مقعدی یا رابطه دهانی نیز به همسرتان منتقل کنید. در صورت بارداری و ابتلاء به عفونت مخمر واژن می‌توانید قارچ را حین زایمان به کودک خود منتقل کنید.
اگر به عفونت مخمر پستان یا عفونت مخمر نوک پستان مبتلا هستید قارچ را هنگام شیردهی به کودک خود منتقل می‌کنید، همچنین کودک نیز در صورت داشتن برفک دهان می‌تواند قارچ را به شما منتقل کند. هنگام انتقال کاندیدا آلبیکانس از فردی به فرد دیگر همیشه هم باعث بروز برفک دهانی یا انواع دیگر عفونت مخمر نمی‌شود.
علاوه بر این، از آنجا که کاندیدا آلبیکانس در محیط زیست بسیار رایج است ایجاد عفونت مخمری به این معنا نیست شما لزوماً آن را از شخص دیگری گرفته باشید.
تشخیص برفک دهان
پزشک به راحتی با بررسی و معاینه دهان و برجستگی‌ها برفک دهان را تشخیص می‌دهد. در برخی موارد پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص از ناحیه آسیب دیده نمونه برداری کند. برای انجام بیوپسی پزشک قسمت کوچکی از برجستگی را از دهان می‌تراشد سپس نمونه را برای بررسی کاندیدا آلبیکانس به آزمایشگاه ارسال می‌کند.اگر پزشک مشکوک به برفک دهانی در مری باشد برای تأیید تشخیص خود از روش سواب گلو یا آندوسکوپی استفاده می‌کند. برای انجام کشت سواب گلو پزشک با استفاده از یک سواب پنبه نمونه بافتی را از پشت گلو می‌گیرد سپس این نمونه را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. برای انجام آندوسکوپی پزشک از یک لوله نازک با نور و دوربین متصل به آن استفاده می‌کند. وی این "آندوسکوپ" را از طریق دهان و مری برای معاینه وارد می‌کند.
درمان آفت دهان
برای درمان برفک دهان پزشک یک یا چند داروی زیر را تجویز می‌کند:فلوکونازول، داروی ضد قارچ خوراکی
کلوتریمازول، دارویی ضدقارچ
نیستاتین، دهان شویه ضدقارچ که می‌توانید آن را در دهان خود بچرخانید یا در دهان کودک خود سواب کنید
ایتراکونازول، داروی ضدقارچ خوراکی که برای درمان افرادی که به سایر درمان‌های برفک دهان پاسخ نمی‌دهند و افراد مبتلا به اچ آی وی استفاده می‌شود.
آمفوتریسین بی، دارویی که برای درمان موارد شدید برفک دهان استفاده می‌شود
با شروع درمان برفک دهانی به طور معمول طی ۲ هفته برطرف می‌شود، اما در برخی موارد می‌تواند دوباره عود کند. برای بزرگسالانی که موارد عود برفک دهانی با علت نامشخص دارند پزشک آن‌ها را از نظر شرایط بیماری زمینه‌ای که ممکن است در ایجاد برفک مؤثر باشد مورد ارزیابی قرار می‌دهد. نوزادان نیز ممکن است در سال نخست زندگی خود چندین دوره برفک دهانی را تجربه کنند.
درمان‌های خانگی برفک دهان
پزشک ممکن است برای درمان برفک دهان یا جلوگیری از عود آن داروهای خانگی یا تغییر سبک زندگی را توصیه کند. هنگام بهبودی رعایت بهداشت دهان و دندان مهم است. اینجا نکاتی وجود دارد:دندان‌های خود را با مسواک نرم مسواک بزنید تا از تراشیدن برجستگی‌های ناشی از برفک جلوگیری کنید.
مسواک خود را پس از اتمام درمان برفک دهان تعویض کنید و در صورت استفاده از دندان مصنوعی آن‌ها را به درستی تمیز کنید تا خطر عفونت مجدد کاهش یابد.
استفاده از دهانشویه یا اسپری دهان را فقط با تجویز پزشک انجام دهید
برخی از داروهای خانگی در بزرگسالان نیز علائم برفک را تسکین می‌دهد، به عنوان مثال دهان خود را با یکی از موارد زیر بشویید:
آب نمک
محلول آب و جوش شیرین
مخلوطی از آب و لیموترش
مخلوطی از آب و سرکه سیب
همچنین ممکن است خوردن ماست حاوی باکتری‌های مفید یا مکمل پروبیوتیک نیز برای درمان برفک دهانی مؤثر باشد، اما قبل از استفاده از این موارد برای نوزادان با پزشک مشورت کنید.
برفک دهان و شیردهی
همان قارچی که باعث برفک دهان می‌شود می‌تواند باعث ایجاد عفونت مخمری در پستان‌ها و نوک پستان‌ها نیز شود. این قارچ در طول شیردهی بین مادر و نوزاد نیز منتقل می‌شود، بنابراین اگر کودک برفک دهانی دارد می‌تواند قارچ را به پستان یا سایر مناطق پوست مادر منتقل کند.اگر به عفونت مخمر پستان یا عفونت مخمر نوک پستان مبتلا هستید شما هم می‌توانید قارچ را به دهان یا پوست کودک خود نیز منتقل کنید، همچنین از آنجا که مخمر می‌تواند بدون ایجاد عفونت روی پوست زندگی کند کودک می‌تواند برفک دهانی ایجاد کند بدون اینکه علائمی از عفونت مخمر پستان یا نوک پستان داشته باشید.
اگر به عفونت مخمر در پستان‌ها یا نوک پستان‌ها مبتلا شوید ممکن است تجربه کنید:
درد در پستان‌ها هنگام و بعد از شیردهی
خارش یا احساس سوزش در نوک پستان یا اطراف آن
لکه‌های سفید یا کم رنگ روی نوک پستان یا اطراف آن
پوست براق روی نوک پستان‌ها یا اطراف آن
پوسته شدن پوست نوک پستان یا اطراف آن
اگر کودک دچار برفک دهانی می‌شود یا به عفونت مخمر پستان یا نوک پستان مبتلا می‌شوید انجام درمان برای شما و کودک بسیار مهم است، زیرا به جلوگیری از چرخه انتقال کمک می‌کند. پزشک ممکن است انجام موارد زیر را توصیه کند:
درمان کودک با یک داروی ضدقارچ یا اینکه یک کرم ضدقارچ روی پستان‌های خود بمالید. قبل از شیردهی به کودک کرم را باید برای جلوگیری از ورود آلودگی به دهان کودک باید از روی پستان پاک کنید.
پستانک‌ها، حلقه‌های دندان درآوردن، نوک سینه‌ها، پمپ شیر و سایر وسایلی که کودک داخل دهان خود می‌گذارد را استریل کنید.
نوک پستان‌ها را بین زمان تغذیه تمیز و خشک نگه دارید.
همچنین ممکن است پزشک به شما برای کمک به درمان یا جلوگیری از برفک دهان و سایر انواع عفونت مخمر ایجاد تغییراتی در سبک زندگی توصیه کند.
برفک دهان در نوزادان
برفک دهان اغلب نوزادان و کودکان نوپا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نوزادان پس از انتقال قارچ از مادران در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی یا فقط از مخمری که به طور طبیعی در محیط آن‌ها وجود دارد برفک دهانی ایجاد می‌کنند.در صورت ابتلای کودک به برفک دهانی ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی داشته باشد که افراد دیگر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، از جمله:
لکه‌های برجسته سفید یا زرد رنگ در گونه‌های داخلی، زبان، لوزه‌ها، لثه‌ها یا لب‌ها
خونریزی جزئی در صورت تراشیده شدن برجستگی‌ها
درد یا سوزش در دهان
پوست خشک و ترک خورده در گوشه‌های دهان
همچنین برفک دهان در نوزادان باعث ایجاد مشکلاتی در تغذیه و تحریک پذیری یا گرگرفتگی آن‌ها می‌شود. اگر کودک شیرخوار برفک دهانی دارد مادر و کودک هر دو به درمان‌های ضدقارچی نیاز دارند.
برفک دهان در بزرگسالان
برفک دهان در نوزادان و بزرگسالان مسن دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تر بیشتر مشاهده می‌شود، اما این عارضه در هر سنی رخ می‌دهد. بزرگسالان جوان‌تر در صورت نقص سیستم ایمنی بدن برفک دهانی می‌زنند به عنوان مثال، بزرگسالان در صورت داشتن سابقه برخی از بیماری‌ها، درمان‌های پزشکی یا عادت‌های ناسالم زندگی بیشتر دچار برفک دهانی می‌شوند.در بزرگسالان سالم در غیر این صورت بروز برفک دهان بعید است مشکلات جدی ایجاد کند، اما در صورت عدم کارکرد درست سیستم ایمنی بدن ممکن است عفونت به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند.
عوامل خطر برای بروز برفک دهان
نوزادان، کودکان نوپا و بزرگترها بیشتر از سایرین دچار آفت دهان می‌شوند. برخی شرایط خاص، درمان‌های پزشکی و عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند با تضعیف سیستم ایمنی بدن یا بر هم زدن تعادل میکروب‌ها در بدن خطر برفک دهان را افزایش دهند. به عنوان مثال، ممکن است در معرض خطر بیشتر برفک قرار داشته باشید:شرایطی که باعث خشکی دهان می‌شود
در صورت ابتلاء به دیابت، کم خونی، سرطان خون یا اچ آی ویمصرف آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
درمان‌هایی برای سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی
سیگار کشیدن
استفاده از دندان مصنوعی
عوارض برفک دهان
در افراد دارای سیستم ایمنی سالم برفک دهان به ندرت عوارضی ایجاد می‌کند. در موارد شدید هم ممکن است به مری گسترش یابد. اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد احتمال بروز عوارض ناشی از برفک دهان بیشتر است.بدون دریافت درمان مناسب، قارچ عامل برفک وارد جریان خون می‌شود و به قلب، مغز، چشم‌ها یا سایر اعضای بدن گسترش می‌یابد که با نام کاندیدیازیس تهاجمی یا سیستمیک شناخته می‌شود. کاندیدیازیس سیستمیک باعث ایجاد مشکلاتی در اندام‌های تحت تأثیر آن می‌شود، همچنین می‌تواند باعث بروز وضعیت تهدید کننده زندگی با نام شوک سپتیک شود.
پیشگیری از آفت دهان
برای کاهش خطر آفت دهان موارد زیر را امتحان کنید:برای حمایت از عملکرد سیستم ایمنی بدن خود یک رژیم غذایی مغذی بخورید و یک سبک زندگی سالم را دنبال کنید.
بهداشت دهان و دندان را با مسواک زدن روزانه دو بار، استفاده از نخ دندان هر روز و مراجعه مرتب به دندانپزشکی رعایت کنید.
اگر دهان به طور مزمن خشک است با پزشک خود برای گرفتن روند درمانی مناسب مشورت کنید.
در صورت استفاده از دندان مصنوعی آن‌ها را قبل از خواب بردارید، روزانه تمیز کنید و از مناسب بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنید.
اگر استنشاق کورتیکواستروئید دارید دهان خود را بشویید یا دندان‌های خود را مسواک بزنید.
در صورت ابتلاء به دیابت برای کنترل سطح قند خون خود گام بردارید.
اگر در قسمت دیگری از بدن خود به عفونت مخمر مبتلا شدید درمان را آغاز کنید، زیرا در برخی موارد عفونت می‌تواند از یک قسمت از بدن به قسمت دیگر منتقل شود.
برفک دهان و رژیم غذایی
برای آگاهی از تأثیر رژیم بر اثر آفت دهان تحقیقات بیشتری لازم است. برخی از منابع معتبر نشان می‌دهد خوردن برخی از غذاهای پروبیوتیک یا مصرف مکمل‌های پروبیوتیک به کاهش رشد کاندیدا آلبیکانس کمک می‌کند. با این حال، برای آگاهی از نقشی که پروبیوتیک‌ها در درمان یا جلوگیری از برفک دهان دارند تحقیقات بیشتری لازم است.برخی از افراد بر این باورند محدود کردن یا اجتناب از مصرف برخی غذاها نیز می‌تواند به مهار رشد کاندیدا آلبیکانس کمک کند. به عنوان مثال، برخی از افراد اظهار داشتند محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده و قندها به درمان یا جلوگیری از برفک دهان و سایر عفونت‌های مخمر کمک می‌کند.