کویر مرنجاب زیر چرخ‌های آفرود سواران
منطقه نمونه گردشگری مرنجاب در چند سال گذشته به جولانگاه آفرود سواران تبدیل شده اما به باور فعالان گردشگری و محیط زیست، چنین شرایطی زنگ خطر نابودی طبیعت بکر این منطقه کویری را به صدا درآورده است.
ایران با برخورداری از اقلیم‌های گوناگون ظرفیت‌های بسیاری در زمینه طبیعت‌گردی دارد و بخش‌های کوهستانی، جنگلی و کویری کشور بستر مناسبی برای برخی فعالیت‌های ورزشی جدید فراهم کرده است که برای نمونه می‌توان به کویر مرنجاب در آران‌وبیدگل اشاره کرد.
کویر مرنجاب در شمال شهرستان آران‌وبیدگل از توابع استان اصفهان با ۸۵۰ متر ارتفاع از سطح آب‌های آزاد یکی از بکرترین و زیباترین کویرهای ایران است که از شمال به دریاچه نمک، از غرب به کویر مسیله و دریاچه حوض سلطان و حوض مره، از شرق به پارک ملی کویر و از جنوب با آران‌وبیدگل هم‌جوار است.
پوشش گیاهی این منطقه گز، تاغ، ارته، قیچ، اسکنبیل، دم گاوی و ارته بوده و پوشش جانوری آن را گونه‌های هم‌چون گرگ، گفتار، روباه، شغال، گربه شنی، بزمجه، لارستا، مارمولک، انواع مارها، عقرب‌ها، تیهو، عقاب، هوبره و شاهین تشکیل می‌دهند.
دریاچه نمک، جزیره سرگردان، چاه دستکن و کاروان سرای مرنجاب از دیدنی‌های این کویر زیبا به شمار می‌رود اما جذاب‌تر از همه اینها کویرگردی است که امروزه رنگ و بوی نامهربانانه به خود گرفته است.
زمان آفرود در مرنجاب با آغاز فصل پاییز به اوج می‌رسد و تعطیلات پایانی هر هفته می‌توان رژه خودروهایی را در مناطق مختلف کاشان و آران‌وبیدگل دید که رهسپار کویر هستند.
رانندگانی که هیچ محدودیتی پیش روی خود نمی‌بینند و گویی تنها با داشتن یک خودروی دو دیفرانسیل جواز رانندگی و هیجان در کویر را به دست آورده باشند، بدون توجه به اینکه طبیعت منطقه زیر چرخ خودروی آنها در حال نابودی است.
این شرایط در حالی بر منطقه حاکم شده که کویر مرنجاب به عنوان پناهگاه حیات وحش باید زیر نظارت سازمان حفاظت محیط زیست باشد اما در عمل نظارتی بر آن صورت نمی‌گیرد.
جولان بی‌ضابطه خودروهای دودیفرانسیل
یک فعال محیط زیست در گفت‌وگو با ایرنا تشریح کرد: ورود انواع خودروها به ویژه خودروهای دو دیفرانسیل به عرصه‌های طبیعی منطقه مرنجاب درست نیست؛ این منطقه بکر به عنوان پناهگاه حیات وحش نباید جولانگاه بی‌ضابطه خودروها باشد چرا که به وارد شدن آسیب‌های جبران ناپذیری منجر خواهد شد.
علی همتی افزود: ورود بی‌ضابطه خودروها به کویر مرنجاب و سایر عرصه‌های طبیعی موجب هراس جانوران وحشی شده و با این کاهش امنیت زیستگاه، موجب تخریب پوشش گیاهی منطقه نیز می‌شود.
وی با اشاره به پوشش گیاهی پربار منطقه مرنجاب تصریح کرد: وجود پوشش گیاهی در بیشتر این منطقه کویری می‌تواند به نوعی از پیش‌روی رمل‌ها جلوگیری کرده و حتی از بروز پدیده‌هایی مانند ریزگرد و گرد و خاک بکاهد.
این فعال محیط زیست بیان کرد: ورود خودروهای دو دیفرانسیل به مسیرهای نامتعارف در طبیعت، تعداد زیادی لانه پرندگان را که درون آنها تخم یا جوجه قرار دارد، نابود کرده و بسیاری از پستانداران کوچک، خزندگان و حشرات را در زیر چرخ خودروها از بین می‌برند.
وی تاکید کرد: اگر روند بی‌ضابطه تردد انواع خودرو به کویر مرنجاب با شرایط کنونی ادامه یابد، به زودی شاهد فاجعه زیست محیطی در منطقه خواهیم بود.
مزاحمت علاقه‌مندان آفرود برای گردشگران
یک گردشگر نیز در گفت‌وگو با ایرنا از حضور بی‌ضابطه خودروهای دو دیفرانسیل در کویر مرنجاب گلایه کرد و اظهار داشت: جای تعجب دارد که منطقه‌ای به این زیبایی و بکری به حال خود رها شده و خودروهای دو دیفرانسیل با پرداخت تنها ۱۰۰ هزار ریال مجوز هر گونه جولان در کویر را می‌گیرند.
دانیال محبی با اشاره به سفرش به منطقه‌ای کویری در یکی از کشورهای همسایه بیان کرد: آنها ضوابط سختگیرانه‌ای حاکم کرده‌اند، چنان که خودروهای شخصی به هیچ روی حق ورود ندارند و سفر تنها با خودروهای ویژه و در مسیرهای تعیین شده مجاز است.
وی افزود: مرنجاب بی‌مانندترین کویر ایران است اما سرعت کنترل نشده خودروهای دو دیفرانسیل بدون توجه به حضور گردشگران، ایجاد آلوگی‌های صوتی و گرد و خاک، حتی نفس کشیدن را برای حاضران دشوار می‌کند و آرامش و سکوت منطقه را برهم می‌زند.
بی‌رغبتی تورهای گردشگری به مرنجاب
یک راهنمای تورهای گردشگری نیز در این زمینه اظهار داشت: محدودیت‌هایی در چند سال گذشته برای ورود تورهای اتوبوسی به مرنجاب ایجاد شده که دیگر آژانس‌های مسافرتی تمایلی برای فرستادن تور به این منطقه ندارند.
سهیل شافعی افزود: گروه‌های علاقه‌مند سافاری و آفرود در سایه بی‌رغبتی آژانس‌های مسافرتی بدون هیچ ضابطه‌ای نسبت به راه‌اندازی و تبلیغ تورهای مرنجاب پرداخته و آخر هفته‌ها با ده‌ها خودروی دو دیفرانسیل، بدون هیچ محدودیتی در منطقه رفت‌وآمد می‌کنند.
وی اضافه کرد: تور کویر مرنجاب از فهرست بیشتر آژانس‌های مسافرتی پایتخت حذف شده و به جای آن تورهای اتوبوسی به مقصدهای کویر سیازگه، متین‌آباد و کویر مصر را راه‌اندازی کردند.
این راهنمای تورهای گردشگری در ادامه تصریح کرد: پوشش گیاهی کویر مرنجاب نسبت به سال‌های گذشته کاهش قابل توجهی داشته و مسوولان منطقه باید هر چه سریع‌تر نسبت به ساماندهی و مدیریت آن اقدام کنند زیرا دیری نخواهد پایید که دیگر اثری از زیبایی و طبیعت بکر آن باقی نخواهد ماند.
مرنجاب نیازمند ساماندهی فوری
رییس اداره حفاظت محیط زیست آران‌وبیدگل هم در گفت‌وگو با ایرنا تایید کرد: روزهای پایانی هر هفته شاهد تخریب و تاخت و تاز بی‌ضابطه افزون‌بر یک‌هزار دستگاه خودروی آفرود در کویرهای آران‌وبیدگل هستیم که به عرصه‌های گیاهی و جانوری آسیب های جدی می‌زند.
الهیار دولتخواه تصریح کرد: تخریب محیط زیست و منابع طبیعی مناطق کویری این شهرستان با رفت‌وآمد بی‌ضابطه خودروهای دو دیفرانسیل بسیار جدی است و نیاز به ساماندهی فوری دارد.
وی با تاکید بر لزوم همکاری همه دستگاه‌های ذی‌ربط بیان کرد: تنها جاده اصلی کویر تا کاروانسرای مرنجاب خارج از محدوده پناهگاه حیات وحش زیر نظارت سازمان حفاظت محیط زیست بوده و ورود به سایر مناطق نیازمند دریافت مجوز و هماهنگی با این سازمان است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست آران‌وبیدگل تصریح کرد: نشست‌های هماهنگی با دادستانی شهرستان در جریان است تا پس از هماهنگی با سایر نهادهای امنیتی و انتظامی، از ورود بی‌ضابطه و بدون هماهنگی به نقاط کویری جلوگیری شود.
وی تاکید کرد: باید خودروهای آفرود پیش از ورود به کویر توجیه و ساماندهی شده، نقاط مشخصی جهت رفت‌وآمد آنها مشخص و سایر مناطق حساس دارای پوشش گیاهی و جانوری قرق شود.
فقدان ساز و کار اجرایی برای برخورد با متخلفان
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آران‌وبیدگل هم در این زمینه گفت: با ورود و تاخت و تاز کنونی صدها خودروی آفرود به کویر و منابع طبیعی منطقه مخالف هستیم چرا که تداوم این شرایط آسیب‌های جبران ناپذیری به منابع طبیعی وارد می‌کند.
رضا شفیعی اضافه کرد: اداره منابع طبیعی اهرم اجرایی خاصی برای برخورد جدی با ورود بی‌ضابطه خودروهای دو دیفرانسیل به نقاط کویری ندارد و گشت‌های این اداره نیز گاهی در منطقه حضور می‌یابند که با توجه به گستردگی کار، راه‌گشا نیست.
وی بیان کرد: نشست‌های هماهنگی با دستگاه‌های ذی‌ربط در منطقه کویری سیازگه ابوزیدآباد در جریان است تا ورود بی ضابطه آف‌رودها دست‌کم در این منطقه ساماندهی شود که البته پس از برطرف شدن کاستی‌های طرح، در مرنجاب نیز به اجرا درخواهد آمد.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آران‌وبیدگل افزود: این مجموعه البته محدوده‌هایی در منطقه مرنجاب جهت ورود خودروهای آفرود مشخص کرده اما ضروری است که مدیریت واحدی در منطقه برای ساماندهی شرایط شکل بگیرد.
وی تاکید کرد: اداره منابع طبیعی آمادگی کامل دارد تا در کنار سایر متولیان مدیریت منطقه، به بحث ساماندهی آفرود ورود کند چرا که این منطقه جزو انفال است و همه ما در برابر حفاظت از آن نقش و وظیفه داریم.
طرح جامع ساماندهی مرنجاب اجرا می‌شود
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران‌وبیدگل نیز اظهار داشت: ورود بی‌ضابطه و بی‌برنامه خودروهای آفرود به کویر مرنجاب مورد تایید نیست و چنانچه روند کنونی ادامه یابد، در کنار وارد آمدن آسیب‌هایی به محیط زیست، گردشگری منطقه هم ضربه خواهد خورد.
مجید نوری تشریح کرد: با توجه به این شرایط ساماندهی منسجم و با برنامه‌ریزی منطقه مرنجاب مورد نظر و توجه جدی سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته و حتی اقدام‌هایی در این راستا در جریان است.
وی افزود: طرح جامع ساماندهی مرنجاب تهیه و تکمیل شده و تعیین مکان‌هایی خاص با نظارت نهادهای ذی‌ربط برای آفرودسواران نیز در این طرح در نظر گرفته شده است.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران‌وبیدگل بیان کرد: بر اساس بند اصلی این طرح جامع، پارکینگی در ابتدای ورود به کویر مرنجاب تعیین و جانمایی خواهد شد تا گردشگران و آفرود سواران پس از توقف خودروهای خود، تنها با خودروهای محلی و رانندگان آموزش دیده وارد کویر شوند.
وی ابراز امیدواری کرد: با ابلاغ و اجرای طرح جامع ساماندهی کویر مرنجاب در هفته‌های آتی مشکلات این منطقه نمونه گردشگری برطرف شود.
آفرود (Off-road) یا بیراهه‌نوردی گونه‌ای از ورزش اتومبیل‌رانی است که در پیست‌های دارای عوارض دشوار طبیعی برگزار می‌شود اما در بسیاری کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران هنوز ساز و کارهای قانونی و فرهنگی لازم برای چنین شبه ورزش‌هایی وجود ندارد.
منبع ایرنا