تولید اشتغال آفرین ضرورت امروز اقتصاد کشور
احمدرضا منزه:
تولید در فضای اقتصادی امروز دنیا به یک کلیدواژه مهم و اساسی در مباحث توسعهای تبدیل شده است. فرایندهای تولید تابعی از عوامل گوناگون است و نهادههای متنوعی برای تولید محصولات و خدمات مورد نیاز است. این نهادهها، برای سهولت به دو نهاده سرمایه و نیروی کار تقسیم میشوند. برای مثال برای تولید محصول کشاورزی به نیروی انسانی و سرمایه که شامل تجهیزات، زمین، بذر، کود و ... است، نیاز است. نهادههای سرمایه و کار میتوانند در بسیاری از فرایندهای تولید، جایگزین هم شوند. در تولیدات یک جامعه میتوان از نیروی کار بیشتر یا سرمایه بیشتر استفاده کرد؛ بنابراین سهم سرمایه و نیروی کار در تولید میتواند، تغییر کند. در بررسی وضعیت نیروی کار در بخش کشاورزی، در تولید محصولات کشاورزی به روش سنتی نسبت به تولید با روش مدرن، سهم نیروی کار از سهم سرمایه بیشتر است؛ بنابراین تغییر فرآیند تولید محصولات کشاورزی از سنتی به مدرن، باعث کاهش سهم نیروی کار در تولید میشود. این فرآیند برای کشورهایی که نیروی کار کافی در اختیار ندارند، فرآیند مطلوبی است. در کشورهای با جمعیت کم، نیروی کار کافی، وجود ندارد بنابراین راهبرد اصلی برای تولید در این
کشورها، راهبرد سرمایهبر است و با استفاده از تکنولوژی، سرمایه، جانشین نیروی کار میشود و این یک ضرورت ناشی از کمبود نیروی کار است . در کشورهایی که با کمبود نیروی کار مواجهاند، برنامهریزیها، بهصورت طبیعی به سمت افزایش سهم سرمایه در تولید یا سرمایهبر نمودن فرایند تولید، پیش میرود . از طرف دیگر در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه، نیروی انسانی فراوانی وجود دارد. منطقی است در این کشورها که نیروی انسانی به حد کافی در اختیار هست، فرایندهایی که سهم نیروی کار در تولید بیشتر است یا به عبارتی فرآیندهای کاربر، انتخاب شود . ازآنجاییکه بخش زیادی از درآمد خانوادهها از طریق اشتغال به دست میآید و درآمدهای ناشی از اجاره، سود و ... نیز به تولید که تابعی از اشتغال است، بستگی دارد، بنابراین اشتغال بیشتر، در مرحله اول منجر به کاهش فقر و در مرحله نهایی به افزایش درآمد و رفاه عمومی که خواست عمومی کشورهاست، منتهی میشود. اشتغال آفرینان با تغییراتی که در اقتصاد از طریق تولیدات، فرآیندها، بازارها و منابع جدید و تجدید ساختارها، بوجود میآورند، به کاهش فقر، تأمین حداقل غذا، مسکن، بهداشت و آموزش کمک میکنند و با توسعه
اشتغال آفرینی، نشاط اجتماعی و امکانات اقتصادی را گسترش میدهند . در بازار رقابتی یا بازاری که تعداد تولیدکنندگان و مصرفکنندگان بیشماری دارد، سود صفر است و پساندازی وجود ندارد. همچنین در شرایط بازار انحصاری که تهدیدی برای سود صاحبان سرمایه وجود ندارد تمایل به تغییر از سوی صاحبان سرمایه وجود ندارد و موانع زیادی بیش پای اشتغال آفرینی برای جلوگیری از تغییر قرار میدهند . این اشتغال آفرینان هستند که با صرف هزینه بالا و با انگیزههای سودآوری، موفقیت و انساندوستی فرآیندها و محصولات و بازارهای جدید را معرفی میکنند و از طریق بهرهوری بیشتر سایه سنگین افزایش قیمت بر رفاه جامعه را دور میکنند. اشتغال آفرینان با بهرهوری بیشتر و راههای جدید قیمتها را کاهش میدهند. یکی از راههای ثبات قیمت و رهایی از تورم اشتغال آفرینی دانشبنیان است . اشتغال آفرینان برای تبلور اراده خود در فضای کسبوکار و تحقق رؤیای موفقیت، شرایط حاکم بر بازارهای اقتصادی را میسنجند و با توجه به آزادی و سهولت کار در کشورهای مختلف، بهترین مکان را برای تبدیل نوآوری به محصول، انتخاب میکنند. کشورهای مختلف با توجه به منابع طبیعی که در اختیار
دارند، بازارها و فضای کسبوکار، درجات مختلفی از توانایی آشکارسازی نبوغ اشتغال آفرینان را دارند . کشور ما مزیتهای فراوانی برای اشتغال آفرینان در اختیار دارد و بهصورت طبیعی موانعی نیز وجود دارد که مهمترین آن موقعیتهایی است که از طریق آن دلالی و واسطهگری بر تولید مقدم میشود و سودهای فراوانی، نصیب دلالها میکند که هیچ انگیزه و منطقی برای صرفنظر کردن از آن وجود ندارد. از دیگر موانعی که سد راه اشتغال آفرینان است، برندسازیهای رانتی است که غلبه بر آنها به راحتی امکانپذیر نیست . اگرچه اشتغال آفرینان ریسکپذیر هستند، ولی تغییر مداوم قوانین و مقررات و افزایش مداوم قیمتها، فضا را بیشازحد قابل قبولی نامطمئن میسازد و اراده و انگیزه اشتغال آفرینی را غیرمنطقی میسازد. در حال حاضر در فضای اقتصادی کشور، پیشبینی نرخ ارز و قیمت حاملهای انرژی و قوانین و مقرراتی که وضعیت این دو را مشخص میکند، بسیار دشوار است . بسیار مشاهده شده است که دولت در مورد ثبات قیمت ارز یا حاملهای انرژی وعده داده است، ولی به فاصله زمانی بسیار کوتاهی قیمت آنها را تغییر داده است. اشتغال آفرینان برای متجلی نمودن نبوغ خود، انگیزههایی
مانند شگفتی سازی در طبیعت، کسب سود و انساندوستی را دنبال میکنند. رفتارهایی که کارآفرینان را نسبت به شاخصهای رشد بیانگیزه میکند و یا مسیر آنان را در توسعه و خلق موضوعات جدید غیرمنطقی میسازد، جامعه را با آسیبهای جدی مانند بیکاری و فقر روبرو مینماید و ضروری است مورد توجه قرار گرفته و اصلاح شود . فساد در سیستم اداری و چندگانگی در تفسیر قوانین و مقررات به نفع یکی و به ضرر دیگری و دشواری صدور مجوز و رهاسازی شایستهسالاری در مناصب دولتی و تبعیض در امکانات عمومی، انگیزههای اشتغال آفرینی را از بین میبرد. این در حالی است که سرعت انتقال فناوری، مدتزمان برخورداری اشتغال آفرینان از سود انحصاری نوآوریهایشان را بهشدت کاهش میدهد.