تالاب مظلوم گاوخونی

امروز دوم فوریه، روز جهانی تالاب‌هاست روزی برای افزایش آگاهی جهانی در مورد نقش حیاتی تالاب‌ها در زندگی مردم و زمین. روزی برای مظلومیت تالاب‌های ایران از انزلی تا گاوخونی، تالاب‌هایی که بیشترشان به شوره‌زارها و بیابان‌های خشکی تبدیل شده‌اند که دیگر نمی‌توان به آنها تالاب گفت. تالاب گاوخونی در میان تمام تالاب‌های ایران مظلومیت بی‌اندازه‌ای دارد، تالابی که زمستان روزگارانی دور آغوش پرندگان مهاجر بود و 40 هزار قطعه پرنده مهاجر در زمستان به تالاب گاوخونی مهاجرت می‌کردند از فلامینگو، انواع اردک، مرغابی، غاز، پرستوی دریایی گرفته تا پلیکان، باتلان و کِشیم. اما نزدیک بیست سال است که تالاب گاوخونی خشکیده و پرندگان مهاجر به مقاصد دیگری کوچ می‌کنند، آبزیان زیادی نابودی شده‌اند و گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی تالاب از بین رفته‌اند. تالابی که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تالاب‌های ایران بود، اکنون بخش عظیمی از آن به کانون ریزگردها تبدیل شده است. دهخدا در فرهنگ‌نامه‌اش می‌گوید گاوخونی به معنی خانه گاو است. در گذشته روستاییان گاوهای خود را برای چرا در اطراف باتلاق رها می‌کردند و به همین علت نام این تالاب، گاوخانه یا گاوخونی است و روایت افسانه‌ای دیگر هم وجود دارد که می‌گوید در گذشته در این منطقه گورخرهای زیادی زندگی می‌کردند به همین جهت به آن تالاب گودخونی یا گورخونی می‌گفتند.شکارچیان برای شکار گورخر به این محل می‌آمدند و بسیاری از آن‌ها در این باتلاق گیر افتاده و می‌مردند. حتی گفته می‌شود که بهرام گور هم در همین باتلاق جان خود را ازدست‌داده است. تالاب گاوخونی یکی از 19 تالاب بین‌المللی ایران است که وضعیتش اسف‌بار است و مورد بی‌مهری قرار گرفته است. تالابی که مظلوم است و صدایی ندارد که فریاد بزند بیش از دو دهه است حقابه‌اش را گرفته‌اند و به صنعت و کشاورزی و انتقال آب به شهرهای دیگر داده‌اند، صدایی ندارد که فریاد بزند خشکسالی‌اش پرندگان مهاجر را فراری داده، زمین‌های اطراف را به شوره‌زار تبدیل کرده، کویر گسترش‌یافته و کانون ریزگردی از او ساخته که در چشم و گلوی 10 استان فرومی‌رود. گاوخونی مظلوم است و صدایی ندارد که فریاد بزند حقابه‌اش برای محیط‌زیست است و نه صنعت و کشاورزی و صدایی ندارد فریاد بزند به‌زودی از غبارش شهرها و روستاهای زیادی غیرقابل‌سکونت خواهد شد.

عکس: علیرضا وثیق انصاری/ اصفهان امروز

در حال حاضر تنها یک درصد از تالاب گاوخونی آبگیری می‌شود و 99 درصد آن خشک شده است. به‌زودی تاوان گرفتن حیات این تالاب مظلوم علاوه بر اصفهان گریبان شهرها و استان‌های همجوار را نیز می‌گیرد. تاوان احیا نکردن تالابی که باتلاق سو مدیریت‌هاست و به نقطه مرگ رسیده، سنگین خواهد بود اگر زاینده‌رود از سرچشمه تا پایاب جاری نباشد. نجات گاوخونی به دم مسیحایی زاینده‌رود بستگی دارد اگر صنعت، کشاورزی، انتقال آب زاینده‌رود و سو مدیریت‌ها بگذارند.