راه طنزنویسی از روزنامه‌نگاری آغاز می‌شود
طنزپرداز مطرح کشور گفت: حقیقت آن است که طول سال‌های اخیر حلقه طنز اصفهان بسیار موفق‌تر از دو شهر دیگر ظاهر شده، به‌گونه‌ای که توانسته در این زمینه از تهران مرکزیت‌زدایی کند و به مهم‌ترین حلقه طنزنویسی کشور تبدیل شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، اگرچه اصفهان به داشتن طنازترین مردم این سرزمین مشهور بوده، اما اینکه این روزها حال و روز طنز در اصفهان چگونه است نیاز به بررسی عمیق‌تری دارد. رضا ساکی فوق‌لیسانس زبان و ادبیات پارسی متولد خرم‌آباد لرستان است که از سال83 به نوشتن طنز و نقد اقدام کرده و آثار خود را در مطبوعاتی همچون گل‌آقا، همشهری، قدس و جام جم منتشر می‌کند و تاکنون در دو دوره برگزاری جشنواره استعدادیابی استندآپ کمدی به عنوان داور حضور داشته است.
در ادامه متن گفت‌وگوی اختصاصی تسنیم را با رضا ساکی، طنزپرداز مطرح کشور به مناسبت حضورش در دوره‌های آموزشی طنز در اصفهان را می‌خوانید.
تسنیم: با توجه به اینکه شما کلاس‌های طنزپردازی را در اصفهان برگزار کرده‌اید، نظرتان درباره طنزنویسان اصفهانی چیست؟
رضا ساکی: همان‌طور که می‌دانید تهران، اصفهان و مشهد از جمله شهرهایی هستند که تاکنون توانسته‌اند در زمینه طنزپردازی موفق عمل کنند و حلقه‌های خوبی تشکیل دهند. اما حقیقت آن است که طول سال‌های اخیر حلقه طنز اصفهان بسیار موفق‌تر از دو شهر دیگر ظاهر شده، به‌گونه‌ای که توانسته در این زمینه از تهران مرکزیت‌زدایی کند و به مهم‌ترین حلقه طنزنویسی کشور تبدیل شود.
تسنیم: نظرتان در مورد استندآپ کمدین های اصفهان چیست؟ آیا آن‌ها نیز توانسته‌اند به این اندازه موفق عمل کنند؟
رضا ساکی: ما در اصفهان تاکنون حدود سه جشنواره استندآپ کمدین را داشتیم که توانسته دست‌کم 4 الی 5 نفر را به‌عنوان استندآپ کمدین به جامعه معرفی کند. در واقع من بسیار خوشحالم که اصفهان توانسته در این زمینه به‌عنوان پیشرو عمل کند و انتظار ما نیز از شهر همین است. زیرا این شهر دارای پیشینه‌ای قوی در زمینه ادبیات، فرهنگ و هنر بوده و همگان از آن به‌عنوان شهری بزرگ یاد می‌کنند.
اما باید این را در نظر داشته باشیم که اگرچه امروز اصفهان در برگزاری استندآپ کمدی و آوردن نشاط در میان مردم پیش‌قدم شده و این اتفاق خوبی است، اما بازهم امیدواریم شرایطی مهیا شود که این شهر هنرپرور در آینده‌ای نزدیک تبدیل به مرکزی برای رویدادهای ملی و بین‌المللی در زمینه شعر و طنز شود.
تسنیم: با توجه به شناختی که از طنزپردازان اصفهانی دارید، فکر می‌کنید این هنرمندان تا چه اندازه از طنزپردازان قدیم اصفهان و اساتید سرشناسی چون ارحام صدر تأثیر گرفته‌اند؟
رضا ساکی: قبل از هرگونه صحبتی در مورد این موضوع، باید بدانیم که نقش ارحام صدر در طنز ایران به‌نوعی بی‌بدیل و بی‌نظیر است. اما نکته مهم اینجا است که چه می‌شود، فردی همچون ارحام صدر به وجود می‌آید و چه پیشینه‌ای پشت سر آن است که اصفهان ارحام صدری تحویل ایران می‌دهد که بعد از آن دیگر نمی‌تواند.اگر جوانان ما تصمیم دارند که ارحام صدر امروز اصفهان شوند، تنها راه آن افزایش سطح سواد و دانش است.
آن‌ها باید به دنبال فراگیری هنرهای نمایشی و طنزنویسی روند. چراکه اگر می‌بینیم نام ارحام صدر امروز ماندگار شده و ما همواره از آن به‌عنوان فردی اثرگذار یاد می‌کنیم به این دلیل است که این فرد توانایی داشته و این توانایی تنها از راه دانش به دست می‌آید.
ازنظر من، برای آنکه اصفهان بتواند چراغ طنز خود را همواره روشن و پرفروغ نگه دارد، تلاش زیادی لازم است و خیلی دور از ذهن نیست که ارحام صدر آینده اصفهان در بین همین بچه‌هایی باشد که به‌تازگی کار خود را شروع کرده‌اند. البته تنها به‌شرط آنکه وقت بگذارند و تمرین کنند.
تسنیم: با توجه به صحبت‌های شما ما به آموزش‌های بیشتری در اصفهان نیاز داریم. از نظر شما برگزاری جشنواره‌های استندآپ کمدی تا چه اندازه می‌تواند در زمینه آموزش تأثیرگذار باشد؟
رضا ساکی: بدون شک در این زمینه به آموزش بیشتری نیاز است. اما طنزپردازان نباید این نکته را فراموش کنند که اگرچه بسیاری از توانایی‌های آن‌ها با شرکت در کلاس‌های آموزشی ارتقاء پیدا می‌کند اما کافی نیست و لازم است که در کنار شرکت در کلاس‌های آموزشی سطح مطالعه خود را نیز بالا ببرند. در ده سال اخیر کتاب‌های بسیار خوبی در زمینه طنز و هنرهای نمایشی به فارسی ترجمه‌شده که می‌توانند کمک بسیار خوبی باشند.
در واقع علاقه‌مندان به این حوزه ابتدا باید مطالعه کنند و سپس برای رفع اشکالات خود نزد اساتید روند، تا آن‌ها بتوانند از این طریق سطح کاری او را بالا ببرند. حتی اگر استاد ارحام صدر نیز زنده بود، تنها می‌توانست اشکالات را برطرف کند و این خود جوانان هستند که باید مقدمات کار را از طریق مطالعه فراگیرند.
متأسفانه این روزها جوانان ما به دنبال آمپول هر چیزی می‌گردند و تصور می‌کنند همه‌چیز باید به آن‌ها دیکته شود. درحالی‌که در این کار عجله جایی ندارد. چه‌بسا طنزپردازان بزرگ ما نیز یک‌شبه بزرگ نشدند و گاهاً عقبه‌هایی 40 ساله پشت سر دارند و با چنین تلاشی است که امروز از آنان به‌عنوان طنزپردازان بزرگ ایران یاد می‌شود.
تسنیم: از نظر شما تا چه اندازه مسائل کشوری و مسائل بومی اصفهان در طنزهای نویسندگان اصفهان مطرح می‌شود؟
رضا ساکی: به نظرم این مسئله بسیار کم دیده می‌شود و دلیل این موضوع نیز همان سطح پایین مطالعات است. در حقیقت طنزی سودمند است که مشکلات جامعه را بیان و باری را از دوش مسئولان بردارد. امروز شهرداری اصفهان هزینه زیادی را برای برگزاری جشنواره‌های استدآپ کمدی متقبل شده، اما اگر در آینده سود آن به اصفهان نرسد عملاً تبدیل به اقدامی بی‌حاصل می‌شود.
تسنیم: دلیل فقر این رویکرد در نویسندگان طنز چیست؟
رضا ساکی: ابتدا آنکه طنزپردازان ما تا حدودی به دنبال سوژه‌های روشنفکرانه هستند و دوم آنکه اغلب تصور می‌کنند برخی سوژه‌های کاربردی در جامعه دیگر به‌نوعی کلیشه شده‌اند و سراغ آن‌ها نمی‌روند. درحالی‌که هر چه سوژه بیشتر به زندگی آدم‌های یک شهر یا ولایت نزدیک‌تر باشد، بیشتر موردپسند جامعه واقع می‌شود.
امیدوارم طنزپردازان ما به سمتی روند که به‌جای پرداختن به حرف کلی بیشتر به جزئیات توجه کنند. برای مثال حتی یک کوچه یا محله در اصفهان می‌تواند موضوع خوبی برای استندآپ باشد. زیرا ممکن است در این محلات مشکلی وجود داشته باشد که از طریق یک استندآپ برطرف یا متعادل شود.
تسنیم:بنابراین شما معتقدید یک طنزپرداز قبل از هر چیز باید سوژه یابی خود را قوی کند. درست است؟
رضا ساکی: همین‌طور است؛ در واقع راه طنزنویسی از روزنامه‌نگاری آغاز می‌شود. به این معنا که یک طنزنویس قبل از اینکه بخواهد کار خود را شروع کند، باید یک روزنامه‌نگار باشد و دید روزنامه‌نگاری و اجتماعی به مسائل داشته باشد، چراکه اگر این‌طور نباشد، متن تلفیق خوبی پیدا نمی‌کند و اصولاً متن‌های بی‌بخاری از آب درمی‌آورید. درواقع به همین دلیل است که ما در بسیاری از استند آپ کمدی‌ها و همین‌طور برنامه‌های طنز تلویزیونی همچون خندوانه طنزهایی می‌بینیم که همگی حول محورهایی چون قدیم‌ها این‌طوری بوده، حالا این اینطوریه و ... می‌گردند. ازاین‌رو طنزپرداز نه‌تنها باید سوژه داشته باشد بلکه در مورد آن سوژه باید دغدغه نیز داشته باشد و هدف آن تنها خنداندن مخاطب نباشد.
برای مثال، مدتی پیش بود که من در سفری به اصفهان، متوجه شدم کاسبان برای آویزان کردن طی‌های خود به درختان میخ‌های زیادی کوبیده بودند؛ به شهر خودم خرم‌آباد نیز که رفتم با همین صحنه مواجه شدم. سپس زمانی که به تهران بازگشتم در این مورد برنامه‌ای رادیویی ساختم با مضمون آنکه «بابا به درختا میخ نکوبید چون درخت جای میخ کوبیدن نیست.»، تعجب می‌کنم که چطور بچه‌های ما این سوژه‌ها را نمی‌بینند، زیرا کار ما در استندآپ کمدی پرداختن به این دست از موضوعات است.
تسنیم:شما جشنواره‌های استندآپ کمدی اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رضا ساکی: ساکاز نظر من کیفیت کلاس‌هایی که تاکنون برگزار شده، بسیار عالی است، چراکه اساتید بزرگی چون الیکا عبدالرزاقی، امیر کربلایی زاده و همچنین دکتر اسمائیل امینی که یکی ا ز معدود متفکران و نظریه‌پردازان در زمینه طنز ایران به حساب می‌آید، در آن‌ها حضور یافته و به داوری می‌پردازند.
چه‌بسا که برخی از این اساتید تاکنون در مراسم بسیار کمی به داوری رفته‌اند. درواقع می‌توانم بگویم ما در تهران آرزوی گروه‌هایی را داریم که در اصفهان شکل می‌گیرند، انسان‌هایی تأثیرگذار و نخبه که بچه‌ها می‌توانند از حضور آن‌ها در این فضا بهترین بهره را ببرند.