جشنواره تئاتر استان اصفهان گرفتار رکود در کیفیت آثار
با رصد اخبار و فضای مجازی می‌توان گفت یکی از خبرها و رویدادهای همیشگی در تئاتر کشور، برگزاری جشنواره‌های مختلف تئاتر است که خوشبختانه با فروکش شدن پاندمی کرونا و برداشتن فاصله‌گذاری اجتماعی مجدد به رونق خود در دهه‌های گذشته برگشته است.
تا پیش از پاندمی کرونا بیش از 80 جشنواره تئاتر در کشور برگزار می‌شد که در سال گذشته و جاری این جشنواره‌ها هرکدام به روال و رونق خود برگشته‌اند و اهالی تئاتر باانگیزه و ذوق هر چه بیشتر در این جشنواره‌ها شرکت می‌کنند.
از طرفی برگزاری جشنواره‌های تئاتر از قدیمی‌ترین رویدادهای هنری در جهان شناخته می‌شود و با بررسی تاریخ هنر می‌توان دریافت سابقه جشنواره تئاتر به یونان باستان برمی‌گردد که از آن زمان تاکنون جشنواره‌ها در رشد و معرفی این هنر نقش و اهمیت به سزایی داشته‌اند. جشنواره‌هایی چون «ادینبورگ فرینج»، «دوبلین»، «چخوف»، «آوینیون»، «کرالا»، «تئاتر روهر آلمان» و « تئاتر فجر ایران» و چندین جشنواره دیگر، از مهم‌ترین اتفاق‌های تئاتر جهان است. جالب است که در کشور آلمان هر ساله بالغ‌بر دویست جشنواره تئاتر برگزار می‌شود و عمده آن‌ها علاوه بر حمایت دولت و نهادهای عمومی، توسط بخش خصوصی برگزار می‌شود.
برخلاف نظر عده‌ای که برگزاری جشنواره‌ها را امری هزینه‌بر و بدون خروجی فرهنگی و هنری می‌دانند، جشنواره‌های تئاتر باهدف گردهمایی هنرمندان و تعامل و گفت‌و‌گو، جذب مخاطبان، ارتباط و آشنایی با تئاتر ملل و اعتباربخشی به هنر تئاتر به‌عنوان یک رخداد مهم فرهنگی و هنری برگزار می‌شود و اگر بخواهیم این جشنواره‌ها را در شکل، محتوا و گروه مخاطب تقسیم‌بندی کنیم؛ شامل جشنواره کودک و نوجوان، عروسکی و خیابانی ، جشنواره موضوعی و پژوهشی، جشنواره تئاتر دفاع مقدس و جشنواره رضوی، جشنواره هنری و عمومی و جشنواره تئاتر طنز می‌شوند.
پس برگزاری جشنواره‌های تئاتر در هر کشور نشانگر جایگاه و ارزش این رشته در بین هنرمندان و مردم است و نباید از اهمیت این رخداد به دلیل مواردی که ذکر شد، غافل ماند. کیفیت و مشارکت هنری و استقبال مخاطبان و تولیدات هر جشنواره برآیند جایگاه و اثربخشی آن هنر شناخته می‌شود. آنچه در جشنواره‌های تئاتر کشور اهمیت دارد این است که سرمایه انسانی و اعتبار، چنانچه در جریان پویای تئاتر شکل بگیرد، می‌تواند مهم و تأثیرگذار باشد. حال با توجه به اینکه قرار است اواسط آبان ماه مهم‌ترین رویداد جشنواره‌ای استان اصفهان(سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان) برگزار شود، این جشنواره ازلحاظ آثار ارائه‌شده کیفیت‌ها و استاندارهای لازم را دارد یا خیر؟
رکود و کاهش کیفیت آثار در جشنواره تئاتر استان اصفهان
منصور قربانی، عضو هیئت انتخاب آثار بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان می‌گوید: اگر نگاهمان به هنر تئاتر به‌مثابه خود تئاتر باشد به‌طورقطع تئاتر خیابانی هم باید جز لاینفک جشنواره تئاتر باشد اما به‌شرط اینکه تئاتر خیابانی از قواعد و قوانین، ساختار و ساختمان تئاتر پیروی بکند.
او بابیان اینکه خوشبختانه امسال مجدد بخش تئاتر خیابانی به جشنواره تئاتر اصفهان اضافه شد، می‌افزاید: متأسفانه همان‌گونه که در حوزه نمایش‌های صحنه‌های هم ما با رکود و کاهش کیفیت آثار در جشنواره تئاتر استان اصفهان روبه‌رو هستیم، متأسفانه این امر هم در بخش تئاتر خیابانی جشنواره مشهود است.
عضو هیئت انتخاب آثار بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان تصریح می‌کند: متأسفانه هر دوره از جشنواره نسبت به دوره‌های قبل شاهد ضعف کیفی و محتوایی آثار ارائه‌شده هستیم و در بخش تئاتر خیابانی این دوره از جشنواره تئاتر استان اصفهان شاهد نمایش‌های تکراری هستیم که شاید فقط مقداری کارگردان آن اثر، نمایش را تغییر داده است اما نمایش همان نمایش قبلی است که در آن هیچ خلاقیت و نوآوری اتفاق نیفتاده است.
او اظهار می‌کند: البته این ضعیف بودن آثار خیابانی را نمی‌توان به‌تمامی آثار ارسالی به سی و پنجمین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان نسبت داد. اما تعداد آثار خیابانی شرکت‌کننده که ازلحاظ محتوا، کیفیت و اجرا دارای حداقل‌های استاندارد باشد، بسیار اندک است.
قربانی اضافه می‌کند: ما درروند انتخاب آثار تئاتر خیابانی برتر برای اجرا در سی و پنجمین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان با دوگونه آثار مواجه بودیم، یکی آثاری که فرم اجرای بد و ضعیفی داشته اما ایده نمایش آن خوب بود، دیگر آثاری که فرم و اجرای مناسبی داشتند اما دارای ایده‌های بد و تکراری بودند.
او می‌گوید: نمی‌دانم چه اتفاقی افتاده است که اکثر هنرمندان تئاتر خیابانی برای شرکت در سی و پنجمین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان به استفاده از کلمات رکیک، موسیقی‌های بسیار ناهماهنگ، صحبت‌های غیراخلاقی و از همه بدتر استفاده نا به‌جا از گویش‌ها برای خنداندن مخاطب در اثرشان رو آورده‌اند و باعث تأسف است که این آسیب در اکثر تئاترهای خیابانی مشهود بود.
عضو هیئت انتخاب آثار بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان درباره علل ضعیف بودن آثار جشنواره می‌گوید: این امر به عوامل مختلفی بر می گرد که یکی از آن‌ها حمایت‌های نادرست و بدون طرح و برنامه از تئاترها توسط برخی دستگاه‌ها است، عامل دیگر نبود دانش و علم کافی در حوزه کاری است،متأسفانه یک فرد که کارگردانی یک تئاتر به‌ویژه تئاتر خیابانی را بر عهده دارد از کمترین مطالعه و تحقیق برای اجرای تئاتر برخوردار است.
او ادامه می‌دهد: علت دیگر روی آوردن هنرمندان نمایش به کارهای موضوع محور، مناسبتی و بهتر بگویم کارهایی است که برخی از مراکز سفارش می‌دهند به همین خاطر شاهد کمترین خلاقیت در آثار خیابانی جشنواره تئاتر استان اصفهان هستیم.
قربانی تصریح می‌کند: عامل دیگر ضعیف بودن آثار موضوعاتی است که به‌عنوان شرط برای شرکت تئاترها در سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان انتخاب‌شده است، هرچند هر جشنواره سازوکار خود را دارد و نمی‌تواند فارغ از این چهارچوب‌ها عمل کند اما متأسفانه موضوعاتی که در این دوره از جشنواره انتخاب‌شده است، همان موضوعاتی است که نهادها و ارگان‌ها در طول سال اعلام و ازاین‌گونه تئاترها حمایت می‌کنند.
او می‌گوید: وقتی موضوعات جشنواره به سمت موضوعاتی رفت که در طول سال نهادها و ارگان‌های مختلف به نحوه آن موضوعات را برای جایت از تئاتر انتخاب می‌کنند، به‌طورقطع هنرمند تئاتر به خود زحمت نمی‌دهد که تئاتری را اجرا کند که دارای خلاقیت، محتوا و اجرای خوب باشد و به سمت تئاترها و موضوعات سفارشی روی می‌آورد.
عضو هیئت انتخاب آثار بخش خیابانی سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان اظهار می‌کند: نقد من و سایر اعضای هیئت انتخاب به فراخوان جشنواره تئاتر استان نیست بلکه نقد اصلی ما به نظارت بر تولیدهاست متأسفانه این نظارت در استان اصفهان وجود ندارد و همین امر باعث شد کارهای تکراری و اینکه در سال‌های اخیر مکرر تکرار شده مجدد در جشنواره تئاتر استان اصفهان باکمی تغییر اجرا داشته باشند.
او ادامه می‌دهد: موضوع مثل دفاع مقدس هراندازه درباره آن کارنمایشی تولید شود، کم است اما نه اینکه نمایش‌های بسیار قدیمی که مکرر اجراشده، مجدد در جشنواره‌ها یا برای عموم اجرا داشته باشند ما به‌اندازه‌ای بالایی موضوعات مختلف در حوزه دفاع مقدس داریم که می‌تواند به شکل درام آمده و بر روی صحنه اجرا داشته باشند اما متأسفانه هنرمندان تئاتر این زحمت را به خود نمی‌دهند.
دوره 35؛ ضعیف‌ترین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان
احسان جانمی، عضو هیئت انتخاب آثار بخش صحنه‌ای سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان به اصفهان امروز می‌گوید: تاکنون ضعیف‌ترین دوره‌ای بوده است که من در جشنواره تئاتر استان اصفهان دیده‌ایم من چه به‌عنوان شرکت‌کننده در ادوار مختلف و چه به‌عنوان دبیر و داور امسال با ضعیف‌ترین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان روبه‌رو بوده‌ام.
او ادامه می‌دهد: در سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان دو اتفاق افتاده است، اتفاق اول این است که درگذشته ممنوعیتی وجود داشت که هر کارگردان و یا گروه نمایشی نمی‌توانست به جشنواره تئاتر استان اصفهان اثر ارائه کند، اما متأسفانه در سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان این ممنوعیت برداشته‌شده است و حتی آثاری که اجرای عمومی نرفته‌اند، در این جشنواره شرکت کرده‌اند.
عضو هیئت انتخاب آثار بخش صحنه‌ای سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان تصریح می‌کند: اتفاق دیگر آماده نبودن آثار برای اجرا در جشنواره است که مشکل اصلی آن بیشتر به متن نمایش برمی‌گردد، متن‌های آثار صحنه‌ای این دوره از جشنواره تئاتر استان اصفهان، متن‌های خوبی نبوده و علاوه بر آن پر از ایراد در نمایش‌نامه است، اکثر نمایشنامه‌ها یا درست نبودند و یا نمایشنامه‌هایی بودند که قوام و دوام کامل را نداشتند حتی نمایشنامه‌هایی که کارگردانان آثار ننوشته بودند به دلیل ضعیف در درک کارگردان از متن نمایش باعث شده بود اثر از کیفیت پایینی برخوردار باشد. به همین جهت می‌توان گفت ضعیف‌ترین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان دوره سی و پنجم آن است.
او بابیان علل ضعیف بودن آثار صحنه‌ای در سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان می‌افزاید: علت ضعیف بودن آثار صحنه‌ای در وهله اول این است که یک تعداد از کارگردانان خوب دیگر برای جشنواره تئاتر استان اصفهان آثار ارائه نمی‌دهند، علت دیگر ضعیف بودن آثار این است که ما هنوز نتوانستیم جوان‌هایمان را آماده کنیم، درواقع کارگردانان جوان تئاتر در حال تجربه‌اندوزی هستند.
جانمی اضافه می‌کند: ریشه دیگر ضعیف بودن تئاترهای صحنه‌ای در جشنواره به بحث مالی و کرایه سالن‌های اجرا برمی‌گردد و همین امر باعث می‌شود که کارگردان یا گروه نمایشی به‌جای اینکه به جنبه هنری تئاتر بپردازد، دغدغه پر کردن سالن و جذب مخاطب بیشتر تئاتر داشته باشد.
او در ادامه تأکید می‌کند: البته نمی‌توان گفت همه تئاترهای صحنه‌ای در سی و پنجمین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان ضعیف بوده‌اند اما از نگاه کلی اکثر کارهای صحنه‌ای برای سی و پنجمین دوره جشنواره تئاتر استان اصفهان ضعیف بودند.
عضو هیئت انتخاب آثار بخش صحنه‌ای سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان می‌گوید: فارغ از موضوعاتی که در فراخوان جشنواره آمده است، اکثر نمایش‌های صحنه‌ای راکه برای انتخاب مشاهده کردیم، نمایش‌های خوبی نبودند حتی بعضی از نمایش‌ها از موضوعات فراخوان جشنواره خارج بودند که همه این آسیب‌ها به تجربیات کارگردانان برمی‌گردد، ما هم‌اکنون با کارگردانانی تئاتر روبه‌رو هستیم که کارگردان نیستند یعنی نمی‌توانند زایش درستی از دل متن داشته باشند.