برنج‌های منطقه زیار باید آزمایش شود

سمیه مسرور-اصفهان امروز: در برنامه ششم ابزارهای قانونی برای مقابله پیش‌بینی و ممنوعیت کشت برنج در استان‌هایی با میزان بارش کمتر از 800 میلی‌متر اعلام شد و بر این اساس فقط دو استان گیلان و مازندران اجازه کشت برنج را داشتند. در این رابطه حتی معاون زراعت و باغبانی وزارت جهاد کشاورزی با سفر به اصفهان و تشکیل جلسه جایگزین کشت برنج در این استان گفت: کمبود آب در سراسر کشور مشهود است و در هیچ کجای دنیا، برنج در مناطقی، با بارش کمتر از 800 میلی‌متر کشت نمی‌شود. عباس کشاورز افزود: پیرو ابلاغ صورت گرفته کشت برنج در سراسر کشور (به‌جز استان‌های گیلان و مازندران) ممنوع است و این موضوع حتی به بیمه‌های کشاورزی نیز اعلام‌شده است. استاندار اصفهان نیز سال گذشته در این رابطه به کاهش سطح کاشت برنج در این استان اشاره کرد و افزود: سطح کشت برنج در سه‌ساله گذشته به یک‌پنجم قبل رسیده ولی همین مقدار نیز با توجه به تبعات اجتماعی آن قابل‌تأمل است. بااین‌حال در چهار سال گذشته در 20 هزار هکتار از زمین‌ها تغییر الگوی کشت صورت گرفته کشت برنج از 19 هزار هکتار به 4 هزار هکتار رسیده است.

مشکلی که به قوت خود باقی است

اینکه اگر در اصفهان برنج کاشته نشود، مشکل خشک‌سالی و بی‌آبی برطرف می‌شود، یک نظریه بدون مستندات است، چراکه رسول زرگرپور اختلاف مصرف آب بین کشت جایگزین با کشت برنج را حداکثر 20 میلیون مترمکعب اعلام کرد که با حذف آن مشکل بی‌آبی حل نخواهد شد، زیرا حق‌آبه کشاورزان به قوت خود باقی است. باوجود تعیین کشت جایگزین همچنان شاهد کشت برنج در مناطق مختلف استان اصفهان، ازجمله منطقه لنجان و شرق اصفهان هستیم. دلیل کشت این گیاه با نیاز آبی بالا در مناطقی که سال‌ها است با بحران خشک‌سالی روبرو هستند، تنها درآمد ناشی از فروش این محصول برای کشاورزان است. خسرو صادقی یکی از کشاورز منطقه لنجان دراین‌باره به اصفهان امروز می‌گوید: درآمد ناشی از کشت برنج به‌مراتب بیشتر از کشت‌های جایگزین است و این موضوع دلیل اصلی کشاورزان این منطقه برای مقاومت در برابر قانون ممنوعیت کشت برنج در استان‌هایی با میزان بارش کمتر از 800 میلی‌متر در سال است. ما برنج می‌کاریم، زیرا قیمت فروش آن از سایر محصولات برای ما به‌صرفه‌تر است. دبیر انجمن برنج ایران نیز پیش‌تر به تسنیم گفته بود که بیشترین میزان کشت برنج مربوط به استان‌های گیلان و مازندران با سطح زیر کشت تقریبی 230 هزار هکتار است. علیزاده شایق تصریح کرد: بخشنامه‌های دستوری وزارت جهاد کشاورزی تأثیری بر جلوگیری از کشت برنج در مناطق ممنوعه ندارد، مگر اینکه ضرر و زیان کشاورزان از ممنوعیت کشت برنج، جبران شود.

تداوم کشت برنج در شرق اصفهان

اگر بپذیریم که در منطقه لنجان به‌واسطه نزدیکی به سد زاینده‌رود و احتمال جریان داشتن اندک آب در رودخانه باوجود بسته شدن سد زاینده‌رود کشت برنج توجیه‌پذیر است، اما کشت این گیاه با نیاز آبی بالا در شرق اصفهان که فاصله زیادی با سرمنشأ رودخانه دارد و بعد از بسته شدن سد، آبی به آن مناطق نمی‌رسد، اصلاً توجیه ندارد. بااین‌حال در مناطقی مثل سروش بادران و اطراف ورزنه هنوز هم شاهد کشت برنج هستیم. به‌راستی آب موردنیاز این نوع گونه پرمصرف از کجا تأمین می‌شود؟ حاج قدرت، کشاورز منطقه سروش بادران به اصفهان امروز می‌گوید: با عمیق کردن چاه‌های آب، برخی از کشاورزان در اینجا برنج کشت می‌کنند.

آبیاری با پساب

عده‌ای نیز بر این باورند که کشت برنج در شرق اصفهان با پساب صورت می‌گیرد که طبق قانون، تخلف محسوب می‌شود، چراکه پساب تنها برای آبیاری گیاهان غیر مثمر باید استفاده شود. بااین‌حال دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت ورزنه در مصاحبه با ایسنا، بابیان اینکه شرکت سامانه آب مسئول پایش است، گفت: کشاورزانی که منافع آن‌ها به خطر می‌افتد اجازه نداده بودند، پایش انجام شود. آن‌ها یک لوله برداشت پساب 24 اینچی را در عمق پنج الی هشت متری زمین کشف کردند و این پساب مستقیم برای کشت برنج استفاده می‌شد و مدارک آن موجود است. رضا خلیلی ورزنه اظهار کرد: تعدادی از کشاورزان شرق اصفهان مقداری از مسیر و حریم زاینده‌رود در شرق را با سختی بسیار آزادسازی کردند، این کار باهدف پایش پساب انجام شد، اما حدود دو سال است که دو کیلومتر از مسیر حدفاصل پل زیار تا سد رودشتین هنوز آزادسازی نشده است و بر این اساس باید حریم زاینده‌رود از پل زیار تا سد رودشتین آزادسازی شود تا پساب منطقه پایش شود. وی با اشاره به اینکه آبی در شرق زاینده‌رود نیست، بلکه همه آن پساب است، ادامه داد: بر اساس حکم دادستانی استفاده از پساب برای کشت محصولات کشاورزی ممنوع است، به همین دلیل باید سازمان جهاد کشاورزی نظارت بیشتری داشته باشد.

ممانعت از آزادسازی حریم زاینده‌رود

خلیلی ورزنه تصریح کرد: کشاورزان زیار و ورزنه نسبت به این موضوع که چرا این قسمت از حریم رودخانه زاینده‌رود آزاد نمی‌شود اعتراض دارند، شاید یکی از دلایلی که کشاورزان آن منطقه اجازه آزادسازی نمی‌دادند وجود همین لوله بود که در عمق رودخانه و در زیر نیزار مخفی باقی بماند. وی اضافه کرد: این کار به‌صورت مخفیانه و شبانه انجام‌شده و حتی ممکن است این لوله از 30 الی 40 سال پیش قرارداده‌شده باشد، زیرا نمی‌توان یک‌شبه لوله‌ای را در عمق رودخانه قرارداد.

انهدام برنج کشت‌شده با پساب

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی و طبیعت ورزنه اظهار کرد: تنها در منطقه زیار برنج‌کاری می‌شود و به کشت محصولات آن منطقه شک نکردیم زیرا کشاورزان چاه‌هایی در حریم رودخانه دارند و خود کشاورزان زیار این لوله را کشف کردند وگرنه ما که اطلاعی از این لوله نداشتیم. وی بابیان اینکه باید کارشناسان، برنج کشت‌شده با این پساب را آزمایش کنند، خاطرنشان کرد: اگر این برنج با پساب کشت‌شده است باید به‌صورت کامل منهدم شود و تا زمانی که این اتفاق نیفتد سلامت جامعه به خطر می‌افتد و باید با متخلفان برخورد جدی شود. وی گفت: حریم زاینده‌رود که متعلق به وزارت نیرو است تعیین‌شده، ولی تعدادی از کشاورزان استفاده شخصی می‌کنند و در حریم و بستر رودخانه کشت می‌کنند، البته 100 کیلومتر باند شمالی تا ورزنه آزادشده است. خلیلی ورزنه ادامه داد: این پساب باید به سمت ورزنه جریان پیدا کند و وارد تالاب گاوخونی شود، زیرا خود طبیعت سیستم فیلترینگ دارد، اگرچه این پساب باید به تالاب وارد شود، ولی کشاورزان زور بیشتری دارند و از پساب استفاده می‌کنند، ولی طبیعت کسی را ندارد که به آن کمک کند.

برخوردها با لوله‌های غیرمجاز

اینکه آیا با لوله‌کشی‌های غیرمجاز برخورد می‌شود یا خیر موضوعی است که معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در پاسخ به آن به ایسنا گفت: مدتی است که شرکت‌های زیرمجموعه آب منطقه‌ای در حال جمع‌آوری لوله‌کشی‌های غیرمجاز از منطقه زیار تا ورزنه هستند و با بیرون کشیدن این لوله‌ها از زیرزمین آن‌ها را منهدم می‌کنند. علی بصیرپور افزود: بحث حریم رودخانه و آزادسازی حریم زاینده‌رود در این منطقه نیز در دستور کار است و به همین جهت برخوردها با لوله‌های غیرمجاز آغازشده است. این لوله‌ها پساب را از داخل رودخانه به زمین‌های کشاورزی منتقل می‌کرده که در حال انهدام آن‌ها هستیم.