هیدروکورتیزون چیست و چه کاربردی دارد؟ همه چیز درباره آمپول و کرم هیدروکورتیزون

هیدروکورتیزون (Hydrocortisone) که به‌عنوان نوعی استروئید ضد التهاب شناخته می‌شود، یکی از پرکاربردترین داروها در درمان بیماری‌های التهابی، پوستی، خودایمنی و اختلالات هورمونی است. این دارو با نام‌های تجاری هیدروکورتال، سوکورتیز، آفاتیزون و در اشکال مختلف قرص، آمپول، پماد و شیاف عرضه می‌شود. در ادامه، به‌صورت کامل و کاربردی با این دارو آشنا می‌شوید.

معرفی داروی هیدروکورتیزون

• نام علمی (ژنریک): هیدروکورتیزون (Hydrocortisone)

• نام‌های تجاری: هیدروکورتال، سوکورتیز، آفاتیزون

• دسته دارویی: کورتیکواستروئید (استروئید)

• اشکال دارویی: قرص، آمپول تزریقی، پماد موضعی، شیاف

• دسترسی: با نسخه پزشک

هیدروکورتیزون چیست؟

هیدروکورتیزون در اصطلاح به نام کورتون نیز معروف می باشد یک نوع دارویی استروئیدی است که برای درمان بیماری های پوستی از جمله اگزما، درماتیت، آلرژی، آکنه، خشکی پوست، ریزش مو، خارش پوست، افزایش تعریق، پرمویی، کبودی و قرمزی تجویز می شود.

همچنین این دارو برای درمان برخی اختلالات سلول‌های خونی مانند کم‌خونی و سرطان‌ها مانند لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما تجویز می‌شود.

 نحوه عملکرد داروی هیدروکورتیزون به این صورت است که با مهار ترشح موادی که باعث التهاب در بدن می شوند، مواردی مانند تورم، قرمزی و درد را کاهش می دهد. هیدروکورتیزون ها جز داروهایی هستند از دستگاه گوارش به خوبی جذب می شوند. بهترین جذب این دارو زمانی است که تزریق آن از طریق عضله صورت بگیرد.

داروی هیدروکورتیزون به‌صورت قرص 10 میلی گرم و آمپول تزریقی در دوزهای ۱۰۰، ۲۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ میلی‌گرم وجود دارد.

موارد مصرف هیدروکورتیزون

• کاهش التهاب در بیماری‌هایی مانند اگزما، درماتیت، آرتریت و آسم

• درمان آلرژی شدید و شوک آنافیلاکسی

• جایگزینی هورمون کورتیزول در بیماران مبتلا به نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون)

• مدیریت بیماری‌های خونی و خودایمنی مانند لوسمی، مالتیپل میلوما و لوپوس

• کمک به درمان سندرم زجر تنفسی در نوزادان و سایر عوارض زایمان

• کاهش عوارض برخی سرطان‌ها و اختلالات تیروئیدی

نحوه عملکرد هیدروکورتیزون

این دارو با مهار ترشح مواد التهابی در بدن، علائمی مثل تورم، درد، قرمزی و خارش را کاهش می‌دهد. همچنین سیستم ایمنی را در بیماری‌های خودایمنی کنترل می‌کند. تزریق عضلانی جذب سریع‌تری دارد و تأثیر آن زودتر ظاهر می‌شود.

هشدار مصرف هیدروکورتیزون

• در دوران بارداری، تنها با تجویز پزشک و در موارد ضروری استفاده شود (رده C بارداری)

• اگر به عفونت‌های قارچی مبتلا هستید، از مصرف این دارو خودداری کنید

• در بیماران با پوکی استخوان، دیابت، آب‌سیاه، زخم معده و مشکلات کبدی با احتیاط مصرف شود

• تزریق مکرر ممکن است سیستم ایمنی را سرکوب کند؛ بنابراین از تماس با بیماران عفونی پرهیز کنید

• قطع ناگهانی مصرف پس از استفاده طولانی مدت ممکن است خطرناک باشد

• برای تزریق آمپول هیدروکورتیزون در شیردهی حتما با پزشک مشورت کنید.

• پیش از تزریق آمپول، ترکیبات تشکیل‌دهنده آن را با دقت بخوانید. در صورت داشتن حساسیت به هیدروکورتیزون یا ترکیبات تشکیل‌دهنده آن با پزشک خود مشورت کنید.

• از داروی هیدروکورتیزون برای مواردی چون پوکی استخوان، اختلالات انعقاد خون، آرتریت و شکستگی داخل مفصلی نباید استفاده شود.

• داروی هیدروکورتیزون ایمنی بدن افراد را کاهش می دهد.بنابراین نباید با افرادی که بیماری های مسری دارند در ارتباط باشید.

• اگر قرار است واکسیناسیون انجام دهید به پزشک و عوامل درمانی مصرف هیدروکورتیزون را اطلاع دهید.

• در صورت ابتلا به ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP)، وضعیت خود را به پزشک اطلاع دهید؛ زیرا در این صورت ممکن است پزشک، هیدروکورتیزون را به‌صورت تزریقی تجویز نکند.

• از آنجایی که شکل تزریقی داروی هیدروکورتیزون ممکن است برای مادر و جنین حتی بعد از تولد باعث ایجاد عارضه شود، برای تزریق آمپول هیدروکورتیزون در بارداری با پزشک مشورت کنید.

• در صورت انجام عمل جراحی مانند دندانپزشکی، به پزشک خود بگویید که هیدروکورتیزون تزریق می‌کنید.

• پزشک هیدروکورتیزون را در مواردی خاص برای نوزاد تجویز می کند. از جمله این موارد پارگی زودرس غشاء، عفونت و پیشگیری از بیماری سندرم زجر تنفسی می توان نام برد.

6 نکته درباره نحوه استفاده از هیدروکورتیزون

1. .برای به حداقل رساندن تحریک گوارشی شکل خوراکی هیدروکورتیزون باید بعد از غذا مصرف شود.

2. از قطع ناگهانی داروی هیدروکورتیزون بعد از استفاده طولانی( بیش از 2 هفته) پرهیز شود.

3. در طول درمان مصرف بایستی محدود شده و مصرف مکمل های حاوی پتاسیم توصیه می شود.

4. معاینات چشم پزشکی در طول درمان دراز مدت، به طور مرتب باید انجام گیرد.

5.  قبل از مصرف هیدروکورتیزون حتما بروشور داخل آن را مطالعه کنید تا از عوارض جانبی آن آگاه شوید.

6.  اگر پزشک مصرف روزانه شما را یک بار در طول روز اعلام کند بهترین زمانی که می توانید آن را مصرف کنید بعد از صبحانه می باشد.

نحوه مصرف و دوز دارویی هیدروکورتیزون

نکته مهم: شکل خوراکی دارو را بعد از غذا مصرف کنید تا معده تحریک نشود.

روش تزریق آمپول هیدروکورتیزون

آمپول هیدروکورتیزون به‌صورت ویال پودری است که باید با آب مقطر ترکیب شده و تزریق عضلانی، وریدی یا داخل مفصلی انجام شود. بهتر است تزریق در مراکز درمانی یا توسط پرستار انجام گیرد.

عوارض جانبی رایج هیدروکورتیزون

• سردرد، سرگیجه، اختلال خواب

• افزایش اشتها، چاقی، افزایش تعریق

• آکنه و نازک شدن پوست

• تغییرات خلقی، اضطراب یا افسردگی

• اختلال در دوره قاعدگی و ضعف عضلانی

 در صورت مشاهده هرگونه عارضه غیرطبیعی، سریعاً با پزشک مشورت کنید.

منع مصرف هیدروکورتیزون

• زنان باردار زیرا ممکن است بر رشد جنین تأثیر بگذارد.

• بیماران مبتلا به عفونت های خاص مانند عفونت های قارچی سیستمیک.

• افراد مبتلا به بیماری کبد: ممکن است نیاز به تنظیم دوز یا درمان های جایگزین داشته باشد.

تداخل دارویی هیدروکورتیزون

تداخل دارویی هیدروکورتیزون

هیدروکورتیزون با بسیاری از داروها تداخل دارد و ممکن است اثرات آن‌ها را تغییر دهد. از جمله:

• وارفارین (رقیق‌کننده خون)

• داروهای ادرارآور (افزایش دفع پتاسیم)

• واکسن‌های زنده (مثل BCG)

• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند تاکرولیموس، فینگولیمود، ناتالیزومب

 قبل از شروع مصرف هیدروکورتیزون، حتماً فهرست داروهای مصرفی‌تان را به پزشک ارائه دهید.

 

فراموش کردن مصرف یک نوبت هیدروکورتیزون

به محض یادآوری آن را مصرف کنید، اما اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده است، از مصرف آن صرفنظر کنید. دو برابر نکنید.

 

پرسش‌های پرتکرار کاربران

آیا آمپول هیدروکورتیزون دردناک است؟
بسته به محل تزریق و وضعیت بدنی ممکن است درد خفیف داشته باشد.

آیا مصرف هیدروکورتیزون در کودکان مجاز است؟
بله، اما حتماً باید توسط پزشک تجویز و تحت نظارت باشد.

هیدروکورتیزون کی اثر می‌کند؟
اثر اولیه معمولاً ظرف چند ساعت ظاهر می‌شود؛ اما تأثیر کامل ممکن است چند روز طول بکشد.

آیا برای هر نوع التهاب پوستی می‌توان از کرم هیدروکورتیزون استفاده کرد؟
خیر، حتماً باید نوع بیماری پوستی مشخص شود و با مشورت پزشک مصرف گردد.

---

سخن آخر

هیدروکورتیزون یک داروی ضدالتهاب قوی و پرکاربرد است که در درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی، تنفسی، خودایمنی و هورمونی نقش مهمی دارد. با این حال، مصرف آن باید با نسخه پزشک و آگاهی کامل از هشدارها و تداخلات دارویی انجام شود. برای اطمینان از اثربخشی و پیشگیری از عوارض، در هر مرحله با پزشک یا داروساز مشورت کنید.