شیخ‌الاسلام؛ میراث پیونددهنده اصفهان و آران
«شیخ‌الاسلام» در طول تاریخ و در مناطق مختلف، معانی و کاربردهای متفاوتی داشته است. در دوره‌ی صفویه، مقامی در حکومت بود که ریاست قوه قضائیه(حاکم شرع) را بر عهده داشت و فردی صاحب نفوذ و مورد اعتماد صدراعظم بود.
مقداد نمکی آرانی: «شیخ‌الاسلام» در طول تاریخ و در مناطق مختلف، معانی و کاربردهای متفاوتی داشته است. در دوره‌ی صفویه، مقامی در حکومت بود که ریاست قوه قضائیه(حاکم شرع) را بر عهده داشت و فردی صاحب نفوذ و مورد اعتماد صدراعظم بود. در برخی از مناطق، این عنوان به عنوان یک لقب افتخاری و احترام‌آمیز به عالمان دینی داده می‌شد.
در محله‌ی سینه‌پایینی در نزدیکی باغ همایون (باب همایون)، خانه‌ای وجود دارد که به دوره صفوی - قاجار تعلق دارد و محل سکونت علامه محقق سبزواری، شیخ‌الاسلام اصفهان و نوادگان او از جمله علی شیخ‌الاسلام بود. در محله‌ی دربند آران نیز، خانه‌ای به همین نام وجود دارد که محل سکونت حاجی ملامحمدصادق شیخ‌الاسلام بزرگ از اعیان و متمولین و فرزندانش از جمله نظام‌الدین فقیهی(شیخ‌الاسلام کوچک) بود.
خانه‌ی اصفهان به صلاحدید علی شیخ‌الاسلام به میراث فرهنگی واگذار شد و علاوه بر سابقه برپایی مجالس تعزیه و انجام رتق و فتق امور عمومی مردم بخاطر حضور مدعی‌العموم در آن خانه، موزه نساجی اصفهان در آن شکل گرفت. خانه‌ی آران نیز نخستین مرکز برپایی هیئات مذهبی و تعزیت‌خوانی حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام شد و چه بسا امور صلح و صلاح مردم در این خانه رقم خورد.
علی شیخ الاسلام اصفهانی بعدها و پس از تحصیل در نیویورک، پیشنهاد دهنده و نخستین رئیس دانشگاه ملی ایران در سال ۱۳۳۸خورشیدی شد و این در حالی بود که شیخ‌الاسلام آرانی پیش‌تر و در سال تحصیلی ۸_۱۳۰۷ خورشیدی، نخستین دبستان دولتی را در آران بنام مدرسه هدایت در خانه شیخ‌الاسلام راه‌اندازی کرد که جواد صدر آرانی و سید جواد بنی‌طبای بیدگُلی از جمله معلمان این مدرسه بودند و از آخرین شاگردان این مدرسه می توان به دکتر حسین عظیمی آرانی، اقتصاددان اشاره کرد. از جمله فارغ التحصیلان دانشگاه ملی ایران که بعدها به دانشگاه شهید بهشتی عنوان یافت، می توان به روح‌الله طالبی آرانی، محمدرضا فرزین نوش‌آبادی و سعیدرضا جندقیان بیدگُلی اشاره کرد.
به این وصف، نظر به اهمیت عنوان شیخ‌الاسلام، در اصفهان و آران و خدمات علمی ارایه شده به جامعه از سوی شیخ‌الاسلام اصفهانی و آرانی، شایسته است بنا به تفاهم نامه‌های موجود که بین مدیران کل چند نهاد اجرایی فرهنگی و آموزشی، رد و بدل شده است، موضوع ایجاد موزه مدرسه‌ی ماندگار شیخ‌الاسلام در محله دربند، احیای بنای یادشده، مورد دغدغه‌ی علاقه‌مندان قرار گیرد.