انقلاب «شهر خورشیدی» در پشت بام‌ها؛ از درآمد پایدار برای مددجویان تا جهش ۲۷۵ درصدی و کسب رتبه نخست ملی

زیر آسمان نیلگون اصفهان، در سرزمینی که قرن‌ها پیش با شکوه و تمدن خود «نصف جهان» نام گرفت، اکنون انقلابی خاموش اما قدرتمند در حال وقوع است. این انقلاب نه از جنس کاشی و معماری، بلکه از جنس مهار نور است؛ نور خورشیدی که قرار است نبض حیات اقتصادی و زیرساختی این استان حیاتی را در مواجهه با چالش‌های زیست‌محیطی و ناترازی فزاینده انرژی، نجات دهد. مدیریت کلان اصفهان، با درکی عمیق از پتانسیل ۳۰۰ روز آفتابی در سال، توسعه انرژی خورشیدی را در کنار گردشگری و هوش مصنوعی، به سه راهبرد اصلی خود تبدیل کرده است. این عزم استراتژیک، ثمره‌ای خیره‌کننده داشته است: صعود از رتبه سوم به جایگاه نخست تولید انرژی خورشیدی در سطح کشور و ثبت رشد شگفت‌انگیز ۲۷۵ درصدی در یک سال! قلب این تحول عظیم، طرح جامع و بلندپروازانه شهرداری اصفهان با عنوان "شهر خورشیدی" است. طرحی که نه تنها قصد دارد با تولید ۵۰۰ مگاوات برق پاک، سهم قابل توجهی در تأمین پایدار انرژی شهری ایفا کند، بلکه بام خانه‌های ۵۰ هزار شهروند را به محلی برای کسب درآمد پایدار و بلندمدت تبدیل خواهد کرد. این برنامه جامع چگونه طراحی شده و شهرستان‌های مستعد استان در این جهش بزرگ چه نقشی دارند؟

 

طرح «شهر خورشیدی»: برنامه ۵ ساله شهرداری برای تولید ۵۰۰ مگاوات برق پاک شهری

طرح جامع "شهر خورشیدی" که توسط شهرداری اصفهان تدوین شده، یک برنامه زیرساختی پنج‌ساله است که با هدف تجهیز انبوه پشت‌بام‌های شهر به سیستم‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس، به دنبال تحقق سهم قابل‌توجهی در تولید انرژی پاک و ایجاد درآمد پایدار برای شهروندان است. مقدمات این طرح از سال ۱۴۰۰ شروع شده و برنامه‌ریزی برای اجرای کامل آن تا سال ۱۴۰۵ ادامه خواهد داشت.

 

هدف‌گذاری‌های کمی و منابع مالی مورد نیاز «بزرگ‌ترین پروژه تولید خورشیدی شهری»

سید مهدی حسینی، مدیر بهینه‌سازی، تعمیرات و نگهداری تأسیسات شهری شهرداری اصفهان، در تشریح جزئیات این طرح، بر ابعاد گسترده آن تأکید کرد. این طرح با هدف تولید ۵۰۰ مگاوات برق خورشیدی، نیازمند هزینه‌ای بالغ بر ۲۵۰ هزار میلیارد ریال (۲۵ هزار میلیارد تومان) پیش‌بینی شده است.

هدف‌گذاری کمی در این برنامه شامل دو بخش اصلی و تأثیرگذار بر زیرساخت‌های شهری است:

• بخش خانگی: در شهر اصفهان حدود ۶۱۰ هزار واحد مسکونی وجود دارد که بر اساس گردش سنجی، حدود ۱۵۰ هزار واحد ظرفیت نصب این سیستم‌ها را دارند. هدف این طرح، انتخاب ۵۰ هزار واحد مسکونی از این ظرفیت و تجهیز آن‌ها به پکیج‌های خورشیدی است که مجموعاً ۵۰۰ مگاوات برق تولید خواهند کرد.

• بخش تجاری و صنفی: همچنین از میان ۱۴۰ هزار واحد صنفی شهر اصفهان، ۳۲ هزار واحد برای نصب سیستم‌های هیبرید پنج کیلوواتی انتخاب خواهند شد.

منابع مالی لازم برای اجرای این برنامه پنج ساله از طریق بودجه‌های اختصاصی مناطق شهرداری، شهرداری مرکزی و اعتبارات مصوب تحت عنوان «تجدیدپذیر» تأمین شده است. علاوه بر این، شهرداری اصفهان تعهد اولیه ۳۰ مگاوات احداث نیروگاه خورشیدی را پذیرفته که قرار است تا سال آینده محقق شود. سیستم‌های پیش‌بینی شده در قالب پکیج‌های پنج کیلووات ساده تا ۲۰ کیلووات هیبرید برای ساختمان‌های گروهی، مجتمع‌های آپارتمانی و واحدهای مسکونی با حداقل ۱۶۰ متر مربع زیربنا طراحی شده است.

 

مزیت‌های اقتصادی و مدل‌های نوآورانه تأمین مالی برای شهروندان

یکی از ابداعات کلیدی طرح "شهر خورشیدی"، مدل‌های جذاب مالی آن است که مشارکت شهروندان و بخش خصوصی را تسهیل می‌کند. منابع تأمین مالی این طرح، علاوه بر شهرداری و صنایع بزرگ دولتی، بر پایه مشارکت شهروندان و اصناف استوار است که یک ابتکار عمل جدید محسوب می‌شود.

• تسهیلات بانکی با بازپرداخت از محل درآمد برق: حسینی به عنوان مثال اشاره کرد که برای یک سیستم ۱۰ کیلوواتی، می‌توان تسهیلاتی حدود سه و نیم میلیارد ریال در نظر گرفت. مدل اقتصادی به گونه‌ای طراحی شده که مشترک تنها در سال اول مبلغی را پرداخت می‌کند و از سال دوم به بعد، بازپرداخت اقساط از محل درآمد حاصل از فروش برق به شبکه انجام خواهد شد. این مدل، یک مکانیزم اقتصادی پایدار برای تأمین برق خانه‌ها ایجاد می‌کند.

• مشارکت شرکت‌های تخصصی: رایزنی با یک شرکت معتبر که سابقه اجرای نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس در کشور را دارد، صورت گرفته است. این شرکت حاضر شده است در ازای نصب سیستم‌های ۲۰ کیلووات هیبرید در ۱۵۰ واحد منتخب در سپاهان شهر، تا ۵۰ درصد هزینه را به صورت تأمین مالی یا مشارکت تقبل کند.

• مزایای مستقیم برای مشترکین: مدیر بهینه‌سازی تأسیسات شهری تأکید کرد که مزیت اصلی این طرح برای مشترکین خانگی و تجاری، ایجاد درآمد پایدار و بلندمدت است. از سوی دیگر، این واحدها می‌توانند در زمان قطعی برق شبکه، به صورت مستقل از برق تولیدی خود استفاده کنند، زیرا این سیستم‌ها نیازی به هزینه نگهداری یا حفاظت فیزیکی پیچیده ندارند.

حسینی در پایان پیشنهاد کرد با محوریت شهرداری اصفهان، کارگروه ویژه‌ای برای راهبری و تسریع در اجرای این طرح ملی و تسریع در جذب منابع مالی آن تشکیل شود تا چالش‌های اجرایی به حداقل برسد.

 

پیشتازی ملی اصفهان: صعود شگفت‌انگیز به رتبه اول و چشم‌انداز ۵۳۰۰ مگاواتی

استان اصفهان، با دارا بودن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و شدت تابش خورشیدی بالا، به یکی از استان‌های پیش‌رو در زمینه توسعه انرژی خورشیدی تبدیل شده است. این تلاش‌ها منجر به یک جهش آماری بی‌سابقه شده است.

 

جهش خیره‌کننده در آمار تولید و نصب پنل‌های خورشیدی

استاندار اصفهان، مهدی جمالی‌نژاد، با تأکید بر ظرفیت بالای استان در تولید انرژی خورشیدی، از صعود اصفهان از رتبه سوم به رتبه نخست تولید انرژی خورشیدی کشور خبر داد. آمارها و ارقام، عمق این تحول را نشان می‌دهند:

• ظرفیت نصب‌شده کل: ظرفیت پنل خورشیدی نصب‌شده در اصفهان ۲۶۴۶ مگاوات است؛ در حالی که ظرفیت نصب‌شده در کل کشور ۱۷۰۱ مگاوات اعلام شده است.

• رشد بی‌سابقه: استان اصفهان با تولید ۲۰ درصد از کل انرژی خورشیدی کشور (۲۶۵ گیگاوات ساعت)، رشدی معادل ۲۷۵ درصد نسبت به سال گذشته داشته است؛ در صورتی که رشد تولید انرژی خورشیدی در کل کشور ۷۷ درصد بوده است.

• ظرفیت متصل فعلی: در حال حاضر ۲۴۰ مگاوات برق خورشیدی در اصفهان به شبکه سراسری متصل شده است و تاکنون ۴۱۳۴ نیروگاه خورشیدی با مجموع ظرفیت ۵۴.۷ مگاوات در سطح استان نصب و به شبکه برق متصل شده‌اند.

جمالی‌نژاد ادامه می‌دهد که این آمار، نشان‌دهنده توجیه‌پذیری بالا و منطقی بودن نصب سامانه‌های خورشیدی در اصفهان است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال، ۳۵۴ مگاوات نیروگاه خورشیدی دیگر در اصفهان به بهره‌برداری برسد و سهم استان به ۲۵ درصد تولید ملی برسد.

 

چشم‌انداز بلندمدت و بسیج مدیریتی برای رسیدن به قله ۵.۳ گیگاوات

دولت و مدیریت استانی، هدف‌گذاری بسیار بزرگی را برای آینده انرژی اصفهان ترسیم کرده‌اند. بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، این عدد تا سال ۱۴۰۷ باید به ۵ هزار و ۳۰۰ مگاوات (۵.۳ گیگاوات) خواهد رسید.

• سرمایه‌گذاری‌های در حال انجام: در حال حاضر ۱۸۹ نیروگاه خورشیدی دیگر با ظرفیت مجموع ۳۸۶ مگاوات در مرحله دریافت مجوز و آماده‌سازی برای ساخت قرار دارد. سال جاری نیز ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی استان با اضافه شدن ۸۰ مگاوات به ظرفیت قبلی ۲۴۶ مگاوات به نزدیک ۳۳۰ مگاوات رسیده است که بخش قابل توجهی از نیاز انرژی استان را به صورت پاک و پایدار تأمین می‌کند.

• تعامل همه‌جانبه: استاندار اصفهان با اشاره به اولویت‌های سه‌گانه استان (گردشگری، هوش مصنوعی و انرژی‌های خورشیدی)، از تمام فرمانداران و شهرداران استان درخواست می‌کند تا تمام تلاش خود را به کار گیرند و ظرفیت منطقه خود را در زمینه تولید انرژی خورشیدی افزایش دهند، که این نشان‌دهنده یک عزم مدیریتی قوی در سطح استانی است.

 

مدل «عدالت انرژی»: توانمندسازی مددجویان و ایجاد درآمد پایدار

توسعه انرژی خورشیدی در اصفهان صرفاً یک برنامه کلان برای زیرساخت نیست، بلکه با ورود نهادهای حمایتی به یک جنبش اجتماعی-اقتصادی تبدیل شده است که هدف اصلی آن، توانمندسازی خانوارهای کم‌درآمد و گسترش عدالت انرژی است.

 

مدل موفق کمیته امداد و تأمین درآمد ۲۰ ساله

اجرای طرح نیروگاه‌های خورشیدی کمیته امداد امام خمینی (ره) در اصفهان یک نمونه موفق از پیوند توسعه انرژی پاک و عدالت اجتماعی است.

• آمار اجرا: طی نیمه نخست امسال، ۶۰۰ نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس با هدف تأمین برق و درآمد پایدار برای مددجویان در نقاط مختلف شهری و روستایی استان نصب و به شبکه تولید انرژی متصل شدند. این اقدام در چارچوب اعتبارات جذب‌شده از سال گذشته و با همکاری وزارت نیرو و بانک‌های عامل انجام گرفته است.

• سرمایه‌گذاری و تسهیلات: مجموع تسهیلات پرداختی برای راه‌اندازی این نیروگاه‌ها بیش از ۸۴ میلیارد تومان بوده که به صورت وام قرض‌الحسنه در اختیار مددجویان قرار گرفته است.

• تضمین درآمد: برق تولیدی این نیروگاه‌ها بر اساس قرارداد منعقدشده با وزارت نیرو، به مدت ۲۰ سال و با نرخ تضمینی کیلویی ۴۵۸۰ تومان خریداری می‌شود. این درآمد حاصل، ضمن پوشش اقساط وام، به‌مرور تبدیل به یک منبع اقتصادی پایدار و قابل‌توجه برای خانوارها خواهد شد.

این طرح علاوه بر افزایش تاب‌آوری اقتصادی جوامع کم‌درآمد، موجب گسترش فرهنگ استفاده از انرژی‌های نو شده و بام خانه‌های مددجویان را به نماد روشنایی و آینده‌ای پایدار بدل کرده است. در برخی مناطق روستایی نیز امکان ایجاد مزارع مشترک خورشیدی برای هر ۲۰۰ خانوار فراهم شده است تا بهره‌مندی از برق پاک و درآمد مستمر، در قالب فعالیتی مشارکتی تحقق یابد.

 

نقش سازمان بهزیستی و سایر نهادهای حمایتی

سازمان‌های حمایتی از جمله کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بسیج و بنیاد برکت با ارائه تسهیلات، به متقاضیان واجد شرایط برای احداث نیروگاه‌های ۵ کیلوواتی کمک کرده‌اند.

• چادگان، یکی از ۴ شهرستان اول: مدیر امور برق چادگان، مرتضی اصلانی، با اشاره به همکاری با بهزیستی استان اصفهان گفت: چادگان یکی از چهار شهرستان دارنده نیروگاه‌های حمایتی در استان اصفهان است. طبق این قرارداد، ۲۵۰ کیلووات نیروگاه (معادل ۵۰ متقاضی پنج کیلوواتی) به صورت تجمیعی روی پشت‌بام و محوطه بهزیستی نصب می‌شود تا قرارداد برای مددجوی بهزیستی بسته شود و درآمد به مددجویان تعلق گیرد.

• درآمد تضمینی برای مددجویان بهزیستی: نوع قرارداد بسته شده با متقاضیان حمایتی به ازای هر کیلووات چهار هزار و ۸۰۰ تومان خریداری می‌شود که دارای سرمایه‌گذاری اولیه خوبی است و درآمد ماهیانه آن حدود چهار میلیون و ۲۰۰ تا چهار میلیون و ۴۰۰ تومان است که سالانه تعدیلی نسبت به سال قبل در نظر گرفته می‌شود.

• حمایت از بخش خصوصی خانگی: اصلانی همچنین اعلام کرد که متقاضیان خصوصی خانگی نیز با درخواست به اداره برق می‌توانند اقدام به احداث کنند و قرارداد ۲۰ ساله با آن‌ها بسته می‌شود؛ اگرچه خرید نیروگاه‌های ۵ کیلووات خانگی خصوصی به ازای هر کیلووات سه هزار و ۸۴۰ تومان است که نسبت به نیروگاه‌های حمایتی مبلغ کمتری دارد.

 

جهش خورشیدی شهرستان‌ها: از دشت‌های کوهپایه تا چاه‌های کشاورزی کاشان

علاوه بر طرح کلان شهری، شهرستان‌های اصفهان نیز با درک پتانسیل‌های بومی و جغرافیایی خود، موتور محرک این توسعه انرژی پاک هستند.

 

کاشان: رفع ناترازی انرژی با ۱۵۰ مگاوات

مجتبی راعی، فرماندار کاشان، با تأکید بر اهمیت بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، هدف‌گذاری این شهرستان را بسیار بلندپروازانه اعلام کرد:

• هدف‌گذاری رفع خاموشی: تولید ۱۵۰ مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند مشکل خاموشی‌های کاشان را به طور کامل رفع کند.

• جایگاه تولیدی: حدود ۵۰۰ نیروگاه خورشیدی فعال در کاشان وجود دارد که این تعداد، شهرستان را در جایگاه نخست استان و کشور در این حوزه قرار داده است.

• ظرفیت‌های آتی: ظرفیت تولید این انرژی پاک در شهرستان از ۲۰ مگاوات به ۳۵ مگاوات افزایش پیدا کرده و مجوز برای احداث حدود ۱۱۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی صادر شده است که با تحویل زمین برای ۶۰ مگاوات از این مجوزها، کلنگ‌زنی پروژه‌های جدید آغاز خواهد شد.

• حمایت‌های ویژه: فرماندار کاشان به اختصاص ۵۰ درصد از سهم تسهیلات اشتغال‌زایی به مددجویان کمیته امداد و بهزیستی، در کنار تسهیلات بانکی تا سقف ۴۰۰ میلیون تومان برای سرمایه‌گذاران و نصب نیروگاه در کنار چاه‌های کشاورزی، اشاره کرد.

 

نائین و کوهپایه: قطب‌های تولید بزرگ مقیاس برای کمک به شبکه ملی

نایین، دروازه ۴۰۰ مگاواتی:

محسن میرزابیکی نایینی، فرماندار نائین، اعلام کرد که بیش از ۳۵۰ نیروگاه کوچک و بزرگ با ظرفیت ۱۸ مگاوات در نائین احداث شده است تا در شرایط پیک مصرف برق، بیش از نیمی از مصرف شهرستان تولید شود. مهم‌تر اینکه، بیش از ۳۷ موافقت‌نامه احداث نیروگاه خورشیدی با مقیاس بزرگ و با ظرفیت بیش از ۴۰۰ مگاوات صادر شده است. با احداث این نیروگاه‌ها، شهرستان نائین کمک زیادی به تولید برق و رفع ناترازی انرژی کشور خواهد کرد. در حال حاضر احداث سه نیروگاه ۹ مگاواتی با اعتبار ۲۷۰ میلیارد تومان در دستور کار است که یک نیروگاه ۳ مگاواتی به بهره‌برداری رسیده است.

کوهپایه، پتانسیل مزارع خورشیدی:

شادی فضلی، فرماندار کوهپایه، بر پتانسیل این شهرستان به عنوان یکی از مستعدترین مناطق کشور برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی تأکید کرد. موقعیت جغرافیایی ویژه، تابش خورشیدی بالا و زمین‌های وسیع و مستعد دشت‌ها، امکان اجرای پروژه‌های بزرگ خورشیدی در قالب مزرعه‌های خورشیدی را فراهم می‌کند. تاکنون ۸.۸ مگاوات ظرفیت نیروگاه خورشیدی در این شهرستان به بهره‌برداری رسیده و طرح‌های جدیدی با ظرفیت حدود ۳۲ مگاوات تا پایان سال جاری آماده افتتاح و بهره‌برداری خواهد شد.

 

خور و بیابانک: افزایش ظرفیت تولید برای مقابله با کمبود

علی‌اصغر ایرجی، فرماندار خوروبیابانک، از بهره‌برداری ۲۸۷ نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس از سال ۱۳۹۳ تاکنون خبر داد که مجموع ظرفیت تولیدی آن‌ها به سه مگاوات رسیده است. ایرجی خاطرنشان کرد که در حال حاضر میزان تولید برق در شهرستان ۱۶ مگاوات است در حالی که نیاز مصرفی به حدود ۲۸ مگاوات می‌رسد که نشان‌دهنده کمبود ۱۲ مگاواتی است. با ورود نیروگاه خورشیدی یک مگاواتی شهر فرخی به مدار، بخش دیگری از نیاز انرژی شهرستان، به‌ویژه در زمان پیک مصرف، تأمین خواهد شد.

 

اصفهان؛ الگوی ملی توسعه انرژی و خودکفایی

تلاش‌های گسترده و منسجم در استان اصفهان در حوزه انرژی خورشیدی، از تدوین طرح‌های کلان شهری تا اجرای طرح‌های عدالت‌محور حمایتی، نه تنها به تأمین پایدار انرژی استان کمک می‌کند، بلکه نقش حیاتی در کاهش ناترازی انرژی ملی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ایجاد اشتغال پایدار در حوزه‌های فنی و مهندسی دارد.

استان اصفهان با تبدیل انرژی خورشیدی به یک راهبرد استراتژیک و بسیج تمام ظرفیت‌های خود، عملاً در حال تبدیل شدن به الگوی ملی توسعه انرژی پاک است. این رویکرد، در نهایت زمینه‌ساز رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و حرکت به‌سوی آینده‌ای سبز و پایدار خواهد بود. با برنامه‌ریزی مناسب و حمایت‌های لازم، شرایط برای تبدیل اصفهان به قطب انرژی پاک کشور و تأمین امنیت انرژی ملی از قلب ایران، فراهم خواهد شد.