مازوت، دود و مرگ: مراجعات مشکلات تنفسی به مراکز اورژانس افزایش یافته است

پاییز امسال در اصفهان، فصلی از جنس سرفه‌های خشک و تنگی نفس است؛ فصلی که رنگ آسمان آن به جای آبی و زرد پاییزی، به رنگ‌های هشداردهنده نارنجی، قرمز و بنفش درآمده است. گویی آسمان شهر، سال‌هاست که نَفَسش به شماره افتاده و اکنون، این آلودگی از حنجره شهر، به ریه‌های مردم سرایت کرده است. صدای آژیر آمبولانس‌ها و ازدحام در اورژانس‌های تنفسی، دیگر یک خبر فصلی نیست، بلکه یک فریاد اضطرار روزانه است که سلامت عمومی را تهدید می‌کند. در شرایطی که کارشناسان نسبت به ذرات معلق خطرناک هشدار می‌دهند و شاخص‌ها از حد سلامت فاصله گرفته‌اند، گزارش‌ها از افزایش بی‌سابقه فشار بر کادر درمان حکایت دارد، وضعیتی که زنگ خطر جدی را برای گروه‌های حساس به صدا درآورده است.

 

تشدید بحران سلامتی: افزایش بی‌سابقه مراجعان تنفسی در اورژانس‌های اصفهان

در پی تشدید بی‌امان آلودگی هوای کلان‌شهر اصفهان در فصل پاییز، موجی تازه و هشداردهنده از بیماران تنفسی به مراکز اورژانس و بیمارستان‌های استان سرازیر شده است. این وضعیت، که ناشی از انباشت آلاینده‌ها در اثر پایداری جوی است، فشار مضاعفی را بر سیستم بهداشت و درمان منطقه تحمیل کرده است.

بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، اورژانس بیمارستان امین اصفهان در روزهای اخیر با سیل جدیدی از شهروندانی روبه‌رو بوده که از علائمی چون تنگی نفس شدید، سرفه‌های مداوم و طولانی، سردرد‌های مزمن و التهاب گلو رنج می‌برند.

تأیید کادر درمان بر بحرانی بودن شرایط:

دکتر فرهاد شیرانی، متخصص طب اورژانس بیمارستان امین، در گفت‌و‌گویی تأکید کرد:

«در روزهای با شاخص آلودگی بالا، شاهد افزایش چشمگیر موارد تنگی نفس و تشدید ناگهانی علائم آسم در بیماران هستیم. متأسفانه برخی از این بیماران فوراً نیاز به اکسیژن‌تراپی و آغاز اقدامات درمانی اورژانسی پیدا می‌کنند.»

وی با اعلام اینکه بیشترین آسیب و خطر متوجه کودکان، سالمندان و بیماران دارای سوابق قلبی و ریوی است، به اهمیت حیاتی پرهیز از تردد غیرضروری برای این گروه‌های حساس اشاره کرد.

احسان اسدی، پرستار اورژانس این بیمارستان، نیز با تأیید فشار کاری مضاعف بر دوش کادر درمان افزود:

«تقریباً در هر شیفت کاری، چندین بیمار با علائم تنفسی بسیار حاد به اورژانس مراجعه می‌کنند. در مقایسه با روزهای عادی، حجم خدمات درمانی نظیر نبولایزر و اکسیژن‌تراپی که به مراجعان ارائه می‌شود، به‌شدت افزایش یافته است.»

به گفته کارشناسان حوزه سلامت، یک رابطه مستقیم و غیرقابل انکار میان بالا رفتن شاخص آلودگی (AQI) و میزان بروز علائم تنفسی در شهروندان وجود دارد. توصیه اکید آنها به شهروندان، به‌ویژه گروه‌های پرخطر، اجتناب از خروج از منزل و استفاده از ماسک‌های استاندارد و فیلتردار در صورت اجبار به تردد است. گزارش‌های هواشناسی نیز نشان می‌دهند که با استمرار شرایط پایدار جوی، خطر ماندگاری آلودگی هوا در اصفهان همچنان پابرجاست و مراکز درمانی در آماده‌باش کامل برای ارائه خدمات به بیماران تنفسی هستند.

این وضعیت اورژانسی در حالی ادامه دارد که شهر اصفهان ماه‌هاست که با بحران آسمانی دودآلود و وضعیت «روزهای قرمز و نارنجی» دست و پنجه نرم می‌کند.

 

 گِره کور مازوت‌سوزی: چالش تأمین انرژی و تهدید سلامت در نیروگاه شهید منتظری

وضعیت نابسامان آلودگی هوا در اصفهان، این کلان‌شهر صنعتی را در کنار شهرهای بزرگ دیگری همچون تهران، تبریز، اراک، مشهد و اهواز، در فهرست آلوده‌ترین شهرهای کشور قرار داده است. در این میان، یکی از پربحث‌ترین و حساس‌ترین موضوعاتی که در سال‌های اخیر به نُقل محافل کارشناسی و خبری تبدیل شده، مسئله مصرف مازوت در نیروگاه شهید منتظری اصفهان است.

مازوت با گوگرد بالا، سمی برای ریه‌ها:

در سال‌های گذشته، مازوت مصرفی در این نیروگاه دارای میزان گوگرد بسیار بالا، حدود ۳۵ هزار قسمت در میلیون (35000  ppm)  بود. سوزاندن چنین سوختی، حجم قابل ملاحظه‌ای از گاز دی‌اکسید گوگرد (SO2) را وارد جو می‌کند. این آلاینده نه تنها مستقیماً سمی است، بلکه در واکنش‌های شیمیایی ثانویه، به تولید ذرات معلق ثانویه نیز منجر می‌شود و کیفیت هوای اصفهان را به‌طور مضاعف تخریب می‌کند.

کارشناسان هشدار می‌دهند که در حال حاضر، میانگین ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون (PM_2.5) در هوای اصفهان بیش از هفت برابر استاندارد جهانی است. این ذرات که اصلی‌ترین عامل آلودگی و به‌طور مستقیم با بیماری‌های ریوی و قلبی مرتبطند، با مصرف هرگونه سوخت سنگین، حتی به میزان اندک، افزایش می‌یابند.

مصالحه یا هشدار: مازوت کم‌گوگرد به جای ممنوعیت:

در یک اقدام جدید، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان، تصمیم برای ذخیره‌سازی مازوت «کم‌گوگرد» را رسانه‌ای کرده است. آقای داریوش گل‌علیزاده اعلام کرد که امسال، سهمیه‌ای معادل ۸۸ میلیون لیتر مازوت کم‌گوگرد (با محتوای گوگرد 5000 ppm یا نیم درصد) برای مصرف احتمالی در شرایط اضطرار کمبود گاز سراسری در نظر گرفته شده و تاکنون ۲ میلیون لیتر از این سوخت وارد نیروگاه شده است.

گل‌علیزاده تصریح کرد:

«ذخیره این مازوت در حال حاضر به معنای صدور مجوز مصرف نیست و پنج واحد نیروگاه شهید منتظری اکنون با گاز فعالیت می‌کنند. این اقدام در مقایسه با سال‌های گذشته که ناچار به مصرف مازوت پرگوگرد بودیم، یک گام مثبت تلقی می‌شود؛ زیرا میزان گوگرد از 35000 ppm به 5000  ppm کاهش یافته است، در حالی که در گازوئیل معمولی کشور میزان گوگرد بین چهار تا ده هزار ppm است.»

انتقاد دانشگاهی: پسماند پالایش، همچنان سوخت خطرناک:

با این وجود، حسین احمدی‌کیا، مدیر گروه پژوهشی آلودگی هوای دانشگاه اصفهان، به‌شدت نسبت به صدور مجوز برای سوزاندن حتی مازوت کم‌گوگرد هشدار داد و تأکید کرد:

«مازوت پسماند فرآیند پالایش نفت است و ذاتاً از بدترین انواع سوخت به شمار می‌آید. اگرچه میزان گوگرد آن کاهش یافته، اما ذرات معلق و گازهای سمّی ناشی از احتراق آن همچنان در سطح بالایی قرار دارند و مصرف آن سوخت مناسبی برای مناطق شهری محسوب نمی‌شود.»

احمدی‌کیا هشدار داد که ترکیبات گوگردی موجود در مازوت، حتی نوع 5000 ppm  برای سلامتی انسان مضر است و می‌تواند موجب سرفه، تنگی نفس، کاهش توان دفاعی بدن و در درازمدت، کاهش ظرفیت حیاتی ریه شود. وی همچنین ابراز نگرانی کرد که تولید این مازوت کم‌گوگرد، نباید به یک مجوز دائمی برای مصرف بیشتر آن در نیروگاه‌ها تبدیل شود.

 

اصفهان در محاصره کامل آلاینده‌ها: از کارخانه‌های صنعتی تا نقص در مدیریت شهری

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان ضمن تأکید بر اینکه نباید همه تقصیر‌ها را به گردن مازوت انداخت، به سهم سایر آلاینده‌ها و دستگاه‌های اجرایی در وضعیت وخیم کنونی اشاره کرد. به عقیده وی، تمرکز صرف بر یک عامل، به دیگر نهادها این بهانه را می‌دهد که از مسئولیت‌های قانونی خود شانه خالی کنند.

 

وضعیت آلودگی در قلب پایتخت صنعتی:

بر اساس داده‌های سامانه برخط کنترل کیفیت هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست، هوای اصفهان امروز با میانگین 137 AQI ناسالم برای گروه‌های حساس است، اما در برخی مناطق وضعیت به مراتب بدتر است:

• وضعیت بسیار ناسالم (بنفش): ایستگاه‌های فرشادی با 300  AQI  و کردآباد با 210 AQI.

• وضعیت ناسالم برای عموم (قرمز): ایستگاه‌های کاوه، رهنانی، پارک زمزم، میرزا طاهر در اصفهان و همچنین شهرهای خمینی‌شهر (179  AQI) و قهجاورستان (173 AQI).

انتقاد از برخی صنایع و ناوگان حمل‌ونقل:

گل‌علیزاده ضمن اشاره به تکالیف مشخص شده برای هر دستگاه در قانون هوای پاک، از عملکرد صنایع بزرگ آلاینده انتقاد کرد:

1. پالایشگاه: وجود پنج فلر فعال در پالایشگاه و اجرا نشدن برنامه مدیریت فلرینگ، باعث شده که این واحد همچنان در صدر فهرست صنایع آلاینده باشد.

2. ذوب‌آهن: کارخانه ذوب‌آهن اصفهان به دلیل اجرا نکردن اقدامات کافی و مثبت در کنترل آلایندگی، بار دیگر مورد شکایت قضائی قرار گرفته است.

3. ناوگان  حمل و نقل: ناوگان حمل‌ونقل شهری و جاده‌ای سهم بزرگی در این آلودگی دارد. مدیرکل محیط زیست آمار هولناکی از مصرف سوخت ارائه داد: مصرف روزانه سوخت در شهر اصفهان بیش از چهار میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر و در کل استان حدود هشت و نیم میلیون لیتر است. 

 

 برقی‌سازی و نقشه راه نجات: برنامه پنج‌ساله برای استرداد هوای پاک

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست اصفهان با ارائه راهکارهایی که در صورت اجرای کامل می‌توانند مرهمی بر زخم آسمان دودآلود اصفهان باشند، بر لزوم یک عزم ملی و استانی تأکید کرد.

برنامه‌های کاهش آلایندگی و افزایش راندمان:

• برقی‌سازی حمل‌ونقل: وی پیشنهاد داد که صنایع شیمیایی و بزرگ استان که بیش از هزار دستگاه خودرو دارند، باید در یک برنامه زمان‌بندی به سمت برقی‌سازی حرکت کنند. این اقدام می‌تواند علاوه بر کاهش آلودگی، بخشی از نیاز حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری را نیز پوشش دهد.

• هم‌پیمایی کارکنان: اجرای طرح «هم‌پیمایی کارکنان» صنایع می‌تواند ۲۰ تا ۳۰ درصد از خودروهای ورودی به شهر و مصرف سوخت را کاهش دهد.

• تبدیل نیروگاه: در حال پیگیری تبدیل نیروگاه شهید منتظری به نیروگاه سیکل ترکیبی هستند تا امکان مازوت‌سوزی به‌طور کلی از بین رفته و راندمان تولید افزایش یابد.

• نظارت بر مدیریت پسماند: یکی از مشکلات جدی دیگر، حمل زباله و نخاله بدون پوشش است که موجب پراکندگی آلودگی می‌شود. وی خواستار نظارت دقیق پلیس و شهرداری و همچنین راه‌اندازی فوری کارخانه‌های نخاله و بازیافت شد.

نقشه راه پنج‌ساله محیط زیست:

گل‌علیزاده با اشاره به نقشه راه پنج‌ساله برای نجات هوای اصفهان، دستیابی به اهداف زیر را کاملاً قابل تحقق دانست:

1. دستیابی به ۳۰ درصد انرژی تجدیدپذیر (عمدتاً خورشیدی) در سبد انرژی استان تا پایان برنامه پنج‌ساله.

2. اسقاط سالانه ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده طبق مفاد برنامه هفتم توسعه، زیرا هر خودروی فرسوده چندین برابر خودروی نو آلودگی تولید می‌کند.

3. کاهش چشمگیر تردد خودروهای تک‌سرنشین از طریق سیاست‌های تنبیهی و تشویقی.

4. تسهیل واردات گسترده خودروهای کم‌مصرف و برقی با حمایت دولت.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست اصفهان در پایان تأکید کرد: «تنها راه کاهش پایدار آلودگی، اجرای کامل و بدون نقص قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶ است. اگر این قوانین به‌طور عملیاتی اجرا می‌شدند، امروز شاهد ناترازی انرژی و این حجم از آلودگی نبودیم.»