نفس‌های نصف‌جهان به شماره افتاد؛ قهجاورستان در وضعیت شیمیایی، شهر در وضعیت قرمز
اصفهان در اتاق گاز؛ «مازوت‌سوزی» و «جفای آشکار» به قیمت جان مردم تمام می‌شود
هوای اصفهان با شاخص ۱۵۹ در وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم قرار گرفته و منطقه قهجاورستان با رسیدن به عدد ۲۹۷ در آستانه وضعیت خطرناک و سیاه است. هم‌زمان، عضو شورای شهر اصفهان با انتقاد شدید از مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید منتظری، این اقدام را جفایی آشکار به مردم دانست و خواستار تعطیلی فوری و برخورد با مقصران شد.
آسمان فیروزه‌ای اصفهان جای خود را به پرده‌ای ضخیم از دود و خاکستریِ سمی داده است. نفس کشیدن در این کلان‌شهر تاریخی، دیگر یک عمل غیرارادی ساده نیست، بلکه تلاشی دردناک برای بقا در میان ذرات معلق و گازهای شیمیایی است. عقربه‌های ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا، دیوانه‌وار به سمت اعداد قرمز و بنفش می‌تازند و زنگ خطر سلامت عمومی را با صدایی بلندتر از همیشه به صدا درآورده‌اند. در حالی که شهروندان در محاصره دی‌اکسید گوگرد و ذرات کشنده PM2.5 گرفتار شده‌اند، بحث‌برانگیزترین عامل این بحران، یعنی «مازوت‌سوزی» نیروگاه‌ها، بار دیگر به صدر اخبار و انتقادات کشیده شده است. صبح پنج‌شنبه پنجم آذرماه، اصفهان با شاخص میانگین ۱۵۹ بیدار شد؛ بیداری‌ای که بیشتر شبیه به یک کابوس تنفسی است تا آغاز یک روز پاییزی. این وضعیت بحرانی در حالی ادامه دارد که مسئولان شهری از «جفای آشکار» سخن می‌گویند و آمارهای وحشتناک از ایستگاه‌های سنجش، حکایت از یک فاجعه زیست‌محیطی تمام‌عیار دارد.
وضعیت قرمز در سراسر شهر؛ اصفهان در محاصره آلاینده‌های کشنده
داده‌های آماری منتشر شده از سوی سامانه برخط کنترل کیفیت هوای سازمان محیط‌زیست منطقه اصفهان، تصویری هولناک از وضعیت تنفسی شهروندان ارائه می‌دهد. بر اساس پایش‌های انجام شده منتهی به ساعت ۸ صبح روز پنج‌شنبه، میانگین شاخص کیفی هوای کلان‌شهر اصفهان (AQI) بر روی عدد ۱۵۹ تثبیت شده است. این عدد در ادبیات زیست‌محیطی تنها یک معنا دارد: وضعیت ناسالم برای عموم مردم. به عبارتی، نه تنها گروه‌های حساس، بلکه تمام افراد جامعه اعم از سالمندان، کودکان و جوانان سالم نیز در معرض خطرات جدی سلامتی قرار دارند.
این میانگین ۱۵۹، حاصل داده‌پردازی ۱۴ ایستگاه سنجش فعال در سطح شهر است که متاسفانه اکثر آن‌ها رنگ قرمز را به نمایش گذاشته‌اند. واکاوی دقیق‌تر این آمار نشان می‌دهد که برخی مناطق مسکونی و پرتردد، شرایطی به مراتب وخیم‌تر از میانگین اعلام شده دارند.
جزئیات تکان‌دهنده از ایستگاه‌های سطح شهر: در ساعت انتشار این گزارش، شدت آلودگی در مناطق مختلف به شرح زیر ثبت شده است که نشان‌دهنده گستردگی چتر آلودگی بر سر شهر است:
-
سپاهان‌شهر: با شاخص ۱۸۸، آلوده‌ترین نقطه مسکونی شهر در این ساعت گزارش شده است.
-
زینبیه: با عدد ۱۸۰، شرایطی بسیار نزدیک به وضعیت اضطرار (بنفش) را تجربه می‌کند.
-
دانشگاه صنعتی: با شاخص ۱۷۱، محیطی کاملاً ناسالم برای دانشجویان و ساکنان منطقه ایجاد کرده است.
-
فیض و کاوه: هر دو با عدد ۱۶۷، در وضعیت قرمز غلیظ قرار دارند.
-
خیابان پروین: عدد ۱۶۲ را نشان می‌دهد.
-
فرشادی: شاخص ۱۶۱ را ثبت کرده است.
-
رهنان، میرزاطاهر و هزار جریب: همگی بر روی عدد ۱۶۰ ایستاده‌اند که نشان از یکدستی آلودگی در نقاط مختلف جغرافیایی شهر دارد.
-
۲۵ آبان: با شاخص ۱۵۵، همچنان در محدوده ناسالم برای عموم است.
در این میان، تنها سه ایستگاه وضعیت اندکی متفاوت (اما همچنان ناسالم) را نشان می‌دهند. ایستگاه ولدان با شاخص ۱۳۸، پارک زمزم با ۱۳۶ و رودکی با ۱۲۹ در وضعیت نارنجی قرار دارند که به معنای شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس است.
قهجاورستان در مرز فاجعه؛ وضعیت بنفش و بسیار خطرناک
اگر وضعیت اصفهان را نگران‌کننده بدانیم، وضعیت منطقه قهجاورستان را باید «فاجعه‌بار» توصیف کنیم. داده‌های ایستگاه سنجش در این منطقه عدد حیرت‌انگیز ۲۹۷ را نشان می‌دهند. این شاخص بیانگر وضعیت بنفش و بسیار خطرناک است. فاصله بسیار اندک این عدد با شاخص ۳۰۰ (که مرز وضعیت قهوه‌ای و خطرناک نهایی است)، نشان می‌دهد که هوای این منطقه عملاً به سمی مهلک تبدیل شده است که حضور در فضای باز در آن می‌تواند عوارض آنی و شدید برای سیستم قلبی و عروقی ساکنان داشته باشد.
وضعیت شهرهای اقماری؛ هوای پاک در شهرضا، سالم در کاشان
در تضادی عجیب با مرکز استان، کیفیت هوا در برخی شهرستان‌های اطراف شرایط قابل‌قبول‌تری دارد. بر اساس گزارش‌ها:
-
شهرضا (ایستگاه بیمارستان صاحب‌الزمان): با شاخص ۴۰، هوای سبز و پاک را تجربه می‌کند که برای ساکنان اصفهان در حال حاضر رویایی دست‌نیافتنی است.
-
نجف‌آباد: با شاخص ۵۵ در وضعیت زرد (سالم) است.
-
شاهین‌شهر: با عدد ۸۱ در شرایط سالم قرار دارد.
-
کاشان و علوم پزشکی کاشان: به ترتیب با اعداد ۹۳ و ۸۸، هوای سالم را گزارش کرده‌اند.
الفبای مرگ خاموش؛ شاخص AQI چیست؟
برای درک عمق این بحران، باید بدانیم که شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری جهانی است که غلظت ترکیبات کشنده و آلاینده شامل مونوکسید کربن (CO)، دی‌اکسید گوگرد (SO2)، دی‌اکسید نیتروژن (NO2)، ازن (O3) و ذرات معلق (PM2.5 و PM10) را به یک عدد واحد تبدیل می‌کند. طبقه‌بندی این اعداد هشداری است برای زندگی روزمره:
-
۰ تا ۵۰: هوای پاک (سبز)
-
۵۱ تا ۱۰۰: هوای سالم (زرد)
-
۱۰۱ تا ۱۵۰: ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)
-
۱۵۱ تا ۲۰۰: ناسالم برای عموم (قرمز) – وضعیت فعلی اصفهان
-
۲۰۱ تا ۳۰۰: بسیار ناسالم (بنفش) – وضعیت فعلی قهجاورستان
-
۳۰۱ تا ۵۰۰: خطرناک (قهوه‌ای)
افشاگری تکان‌دهنده عضو شورا: مازوت‌سوزی، جفای آشکار به مردم است
در دل این بحران سیاه، محمدرضا فلاح، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان، با لحنی صریح و انتقادی، پرده از واقعیتی تلخ برداشت که سال‌هاست گلوی مردم اصفهان را می‌فشارد. وی با اشاره به عدد نگران‌کننده ۲۳۱ که در برخی ساعات مشاهده شده، وضعیت را فراتر از ناسالم و در مرز «خطرناک» توصیف کرد.
معامله‌ای نابرابر: برق برای دیگران، دود برای اصفهان محمدرضا فلاح با اشاره مستقیم به نیروگاه شهید منتظری گفت:
«ادامه سوزاندن مازوت در نیروگاه شهید منتظری و انتقال برق تولیدی به بعضی استان‌ها، چیزی جز جفای آشکار به مردم این شهر نیست.»
او به نکته‌ای استراتژیک و دردناک اشاره کرد: برق تولید شده با قیمت جان مردم اصفهان، به استان‌هایی منتقل می‌شود که در سال‌های اخیر چالش‌های بزرگی برای انتقال حقابه قانونی کشاورزان و حتی تأمین آب آشامیدنی مردم اصفهان ایجاد کرده‌اند. این تناقض بزرگ که اصفهان باید هزینه تولید انرژی را با بیماری و مرگ بپردازد اما منافع آن (برق و آب) به دیگران برسد، محور اصلی انتقادات این مقام مسئول بود.
درخواست‌های فوری: از تعطیلی ادارات تا برخورد پلیسی با خودروهای دودزا
عضو شورای شهر اصفهان با بیان اینکه نگرانی‌اش تنها به همدردی خلاصه نمی‌شود، خواستار اقدامات عملی و فوری شد:
-
تعطیلی و دورکاری اجباری: فلاح تأکید کرد که در چنین وضعیتی، تعطیلی ادارات و اجرای کامل دورکاری یک «انتخاب» نیست، بلکه یک «ضرورت فوری» است. کمیته بحران آلودگی هوا باید بدون فوت وقت و با نهایت حساسیت وارد عمل شود.
-
برخورد بدون مماشات پلیس: وی از پلیس راهور خواست تا بدون هیچ‌گونه استثنایی با وسایل نقلیه دودزا برخورد کند. نکته مهم اظهارات او، تأکید بر برخورد با خودروهای دستگاه‌های دولتی بود که خود سهمی در این آلودگی دارند.
هشدار نهایی: افزایش مرگ‌ومیر در کمین است
فلاح هشدار داد که اگر دولت، مسئولان استانی و حتی مردم نسبت به این وضعیت بی‌تفاوت بمانند، در آینده‌ای بسیار نزدیک شاهد افزایش آمار بیماری‌های حاد تنفسی، تحمیل هزینه‌های سنگین درمانی و متأسفانه افزایش نرخ مرگ‌ومیر در شهر گنبدهای فیروزه‌ای خواهیم بود. امروز هیچ اولویتی بالاتر از جان مردم اصفهان نیست و زمان آن رسیده که تصمیمات قاطع جایگزین تعلل‌های همیشگی شود.