خداحافظی با صفهای طولانی و نوسان قیمت در نصفجهان
پاتک سنگین به گرانی؛ آغاز توزیع ۱۲۷۰ تن برنج وارداتی در اصفهان با مکانیزم جدید
مدیرکل غله اصفهان از آغاز توزیع ۱۲۷۰ تن برنج وارداتی برای تنظیم بازار و شکستن قیمتها خبر داد. این طرح بدون تشکیل صف و از طریق فروشگاههای زنجیرهای اجرا میشود. همزمان، آمارهای ملی از جهش ۹۳ درصدی واردات برنج در سال ۱۴۰۴ برای جبران کسری ناشی از خشکسالی و کاهش تولید داخلی حکایت دارد.
در روزهایی که نوسانات قیمت کالاهای اساسی به دغدغه اصلی سبد معیشت خانوارها تبدیل شده است، خبرهای رسیده از اصفهان، یکی از قطبهای اصلی مصرف کشور، بوی بهبود وضعیت میدهد. در حالی که سایه خشکسالی و کاهش تولید داخلی بر سر بازار غلات سنگینی میکرد، مدیریت استان اصفهان با اجرای یک طرح ضربتی و هوشمند، فاز جدیدی از تنظیم بازار را کلید زده است. دیگر خبری از صفهای طولانی و توزیعهای محدود نیست؛ این بار استراتژی «فراوانی عرضه» در دستور کار قرار گرفته تا با تزریق حجم عظیمی از ذخایر استراتژیک به شبکه توزیع، آرامش به سفره اصفهانیها بازگردد. این اقدام در حالی صورت میگیرد که آمارهای تکاندهندهای از وضعیت تولید برنج در شمال کشور و رکوردهای جدید واردات منتشر شده است که نشان میدهد امنیت غذایی ایران در حال عبور از یک پیچ تاریخی است. جزئیات این طرح چیست و آیا میتواند ترمز گرانی را بکشد؟
آغاز مانور بزرگ تنظیم بازار در اصفهان؛ جزئیات توزیع ۱۲۷۰ تن برنج
اداره کل غله و خدمات بازرگانی استان اصفهان در اقدامی هماهنگ با ستاد تنظیم بازار کشور، عملیات توزیع هزار و ۲۷۰ تن برنج وارداتی را آغاز کرده است. این حجم از عرضه که در نوع خود قابل توجه است، با هدف مستقیم کنترل قیمتها و تامین نیاز عمومی در ماههای پایانی سال انجام میشود.
محسن ضیایی، سکاندار غله و خدمات بازرگانی استان اصفهان، با اطمینان دادن به شهروندان در خصوص وضعیت مطلوب ذخایر استراتژیک، اعلام کرد: «تمهیدات لازم از سوی کارگروه تنظیم بازار استان به گونهای اندیشیده شده که مردم برای تامین برنج مصرفی خود هیچگونه نگرانی نداشته باشند. هماکنون انبارها مملو از کالا بوده و با صدور مجوزهای جدید، توزیع با سرعت بالا در حال انجام است.»
نکته کلیدی در طرح جدید، تغییر مکانیزم دسترسی مردم به کالاهای تنظیم بازاری است. برخلاف سنوات گذشته که دریافت کالاهای یارانهای مستلزم ایستادن در صفهای طولانی یا مراجعه به نقاط خاص و دور از دسترس بود، این بار شبکه توزیع به وسعت تمام استان گسترده شده است. ضیایی در این باره تاکید کرد: «مردم نیازی به مراجعه به مکانهای خاص دولتی ندارند؛ برنجهای تنظیم بازاری بر اساس برشهای شهرستانی دقیق که توسط سازمان جهاد کشاورزی تدوین شده، در فروشگاههای بزرگ زنجیرهای، تعاونیهای مصرف کارمندی و کارگری و فروشگاههای معتبر محلی توزیع میشود.»
حواله سهمیه هر شهرستان به نماینده فرمانداری تحویل داده شده و نظارت بر رسیدن کالا به دست مصرفکننده نهایی با جدیت دنبال میشود. اصفهان به عنوان استانی پیشتاز در ذخیرهسازی کالاهای اساسی، با مصرف سالانه حدود ۱۹۸ هزار تن برنج (معادل ۶ درصد مصرف کل کشور)، نقشی حیاتی در تعادل بخشی به بازار مرکزی ایران ایفا میکند و موفقیت این طرح در اصفهان میتواند الگویی برای سایر استانها باشد.
کالبدشکافی بازار ملی؛ چرا واردات ۹۳ درصد افزایش یافت؟
برای درک بهتر اهمیت توزیع این محموله در اصفهان، باید نگاهی به تصویر کلان اقتصاد برنج در کشور بیندازیم. سال ۱۴۰۴ سالی متفاوت برای بازار برنج ایران بوده است. طبق جدیدترین آمارهای گمرک و وزارت جهاد کشاورزی، در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، واردات برنج به رقم خیرهکننده ۹۶۵ هزار تن رسیده است. این عدد نشاندهنده رشدی ۹۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.
ارزش این حجم از واردات بالغ بر ۱.۰۴ میلیارد دلار برآورد شده است. اما چه عاملی باعث شد تا دروازههای واردات اینچنین باز شود؟ تحلیلگران بازار سه عامل اصلی را دلیل این اتفاق میدانند:
-
جبران اشتباهات محاسباتی ۱۴۰۳: در سال گذشته، برآورد نادرست از میزان تولید داخلی و اعمال ممنوعیت فصلی (۱۵ تیر تا ۱۵ آبان)، باعث ایجاد حفرهای در بازار و افزایش قیمتها شد. دولت در سال ۱۴۰۴ برای جلوگیری از تکرار آن تجربه تلخ، ممنوعیتهای فصلی را لغو کرد.
-
تغییر شرکای تجاری: هند با سهم ۵۴ درصدی (۵۲۵ هزار تن) همچنان بزرگترین تامینکننده برنج ایران است و پس از آن پاکستان و امارات قرار دارند. رقابت این کشورها برای سهمگیری از بازار ۳.۳ میلیون تنی ایران، به تسهیل واردات کمک کرده است.
-
ناترازی مزمن تولید و مصرف: ایران سالانه به حدود ۳.۳ میلیون تن برنج نیاز دارد، در حالی که تولید داخلی (حتی در بهترین شرایط) به سختی به ۲ میلیون تن میرسد. این کسری ۱.۳ میلیون تنی، واقعیتی انکارناپذیر است که تنها با واردات مدیریت شده قابل حل است.
خشکسالی و بحران آب؛ واقعیتهای تلخ شالیزارها
آنچه بازار برنج را در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ با چالش جدی مواجه کرد، قهر طبیعت بود. کاهش شدید بارشها در استانهای شمالی (گیلان و مازندران) که تامینکننده ۹۰ درصد برنج داخلی هستند، ضربه مهلکی به تولید وارد کرد. بررسیهای میدانی نشان میدهد بارشها در این مناطق بین ۳۰ تا ۵۰ درصد نسبت به میانگین بلندمدت کاهش داشته است. این کمآبی سبب شد تا بازده تولید در هر هکتار از ۴ تن به حدود ۲.۵ تن کاهش یابد.
علاوه بر این، سیاست «تغییر الگوی کشت» که توسط وزارت جهاد کشاورزی اجرا شد، کشت برنج را در استانهای غیرشمالی (مانند اصفهان، خوزستان و فارس) ممنوع یا به شدت محدود کرد. اگرچه این تصمیم برای حفظ منابع آب زیرزمینی حیاتی بود، اما در کوتاهمدت باعث حذف حدود ۳۰۰ هزار تن از تولید کل کشور شد. در نتیجه، سطح زیرکشت واقعی برنج در کشور به ۴۹۱ هزار هکتار سقوط کرد و تولید کل کشور را در محدوده ۱.۸ تا ۲ میلیون تن تثبیت نمود.
چشمانداز قیمتها و امنیت غذایی
با آغاز توزیع ۱۲۷۰ تن برنج در اصفهان و تداوم واردات در سطح ملی، انتظار میرود حباب قیمتی ایجاد شده در بازار به تدریج تخلیه شود. کارشناسان معتقدند با توجه به نوسانات ارزی و هزینههای بالای تولید داخلی (که قیمت برنج ایرانی را به ارقام ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان رسانده است)، برنجهای وارداتی تنظیم بازاری به عنوان «لنگر قیمتی» عمل خواهند کرد.
تغییر ذائقه بخش بزرگی از مصرفکنندگان به سمت برنجهای خارجی به دلیل مسائل اقتصادی، واقعیتی است که سیاستگذاران پذیرفتهاند. بنابراین، تامین مستمر و بدون وقفه این کالا، خط قرمز امنیت غذایی محسوب میشود. اقدام اخیر اداره کل غله اصفهان نشان داد که با مدیریت صحیح توزیع و حذف واسطههای غیرضروری، میتوان حتی در شرایط تحریمی و خشکسالی، آرامش را به بازار تزریق کرد. حال باید دید آیا این روند باثبات تا پایان سال و ایام پرمصرف نوروز ادامه خواهد یافت؟