از واکنش شهردار اصفهان تا نامه سرگشاده عضو شورا؛ آلایندگی حمل‌ونقل و مازوت برابر نیست
نوبت به شهرداری رسید که در پرونده آلودگی هواب روزنامه اصفهان امروز، به موضع و واکنش‌هایش در مورد توقف مازوت سوزی بپردازیم؛ گرچه تاکنون بارها شاهد موضع‌گیری مدیریت شهری به طور مستقیم یا غیرمستقیم بوده‌ایم
نوبت به شهرداری رسید که در پرونده آلودگی هوای روزنامه اصفهان امروز، به موضع و واکنش‌هایش در مورد توقف مازوت سوزی بپردازیم؛ گرچه تاکنون بارها شاهد موضع‌گیری مدیریت شهری به طور مستقیم یا غیرمستقیم بوده‌ایم اما در فردای روزی که مهران زینلیان، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان ضمن اظهار ناتوانی مدیریت استان در جلوگیری از مازوت سوزی، عنوان می‌کند: «حتی اگر مازوت سوزی هم نبود شرایط آلودگی هوای اصفهان بحرانی بود، بنابراین دستگاه‌های مختلف در زمینه کاهش آلودگی هوا تکلیف قانونی داشته که از جمله آنها شهرداری اصفهان مکلف به نوسازی ناوگان است»؛ دو واکنش از سوی مدیریت شهری مشاهده می‌کنیم که یکی توسط شهردار مطرح شده و خطاب به متولیان عنوان می‌کند: « مازوت سوزی در اصفهان را متوقف کنید» و دیگری توسط رئیس کمیسیون آب و مناطق کم برخوردار در قالب نامه‌ای سرگشاده به مسئولان مربوطه در استان است كه در بخشي از آن بيان می‌دارد: «ظاهرا تولیت استان پهناور و تاریخ‌ساز و البته سخت‌کوش این دیار در ید قدرت حکومتی شماست. من به عنوان یک شهروند و در کسوت احدی از مردمی که گمان می‌کنم رسالتی بر دوش دارم، با صدای بلند و حتما مطالبه‌گرانه از شما می‌خواهم، محافظه‌کاری و سکوت در برابر نابودی حق مسلم اصفهان که همانا زنده‌بودن است را کنار بگذارید. عجیب‌تر اینکه از گوشه و کنار می‌شنویم که؛ شما دیگران را نیز دعوت به سکوت و خاموشی می‌کنید.»
نگاهی گذرا به عملکرد مدیریت شهری در حوزه حمل‌ونقل عمومی
در بررسي اين مسئله كه شهرداري اصفهان در انجام وظايف خود نسبت به حمل نقل عمومي و نوسازي آن چگونه عمل كرده است، پيش از هر چیز بايد به بودجه ۱۳ هزار و ۴۹۳ میلیارد تومان شهرداری اصفهان در سال 1401 اشاره داشت که طبق گزارش شهردار اصفهان، سه هدف کلان شامل کاهش آلودگی هوا، ارتقای جایگاه شهر با توجه به حوزه گردشگری و فرهنگ و افزایش بهره‌وری سازمانی در تدوین آن موردتوجه قرار گرفت. ازآنجایی‌که حمل‌ونقل عمومی در حوزه مترو و اتوبوسرانی مورد تمرکز ویژه قرار داشت نیز می‌توان به نشست اخير معاون حمل‌ونقل و ترافيك شهرداري اصفهان اشاره کرد كه به مناسبت هفته حمل‌ونقل و رانندگان در بیست‌وهشتم آذرماه برگزار شد و در حاشيه بازديد خبرنگاران از پروژه‌ها و ظرفیت‌های حوزه حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری، بيان داشت: نیاز اتوبوسرانی اصفهان 1400 دستگاه عدد برآورد شده است كه بناست در وهله نخست به هزار دستگاه برسد.» به همین دلیل بود که در آغاز سال تحصیلی از ۵۶ دستگاه اتوبوس بزرگ و برای نخستین بار ۵۳ دستگاه اتوبوس کوچک «میدل‌باس» به عنوان ناوگان جدید در شهر رونمایی شد که به همراه ۲۴۰ دستگاه اتوبوس بازسازی و آماده‌سازی شده مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. در مسیر توسعه حمل‌ونقل عمومی در حوزه نوسازی ناوگان اتوبسرانی 10 ساله شهر مواردی همچون قیمت بالای خرید هر دستگاه اتوبوس (حدود 5 میلیارد تومان) یا کند بودن فرآیند ساخت آن در کارخانه‌ها که باعث عدم تحویل به موقع آن می‌شود، وجود دارد. همچنین نقش تأثیرگذار بلوکه شدن مبلغ 750 میلیارد تومانی حاصل از فروش اوراق مشارکت شهرداری که توسط سازمان دیوان محاسبات اداری استان که 200 میلیارد آن مربوط به خرید اتوبوس‌های جدید بود را هم نمی‌توان نادیده گرفت؛ این مبلغ در ادامه با پیگیری‌های مدیریت شهری و البته مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس از دیوان محاسبات اداری کشور، قابل‌برداشت شد. درمجموع می‌توان مشاهده کرد که مدیریت شهری اصفهان به سهم خود در مسیر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی درگیر مسائل این‌چنینی است و با وجود چالش‌های موجود وظایفی که به آن مکلف است را انجام می‌دهد. گرچه این انتقاد وجود دارد که برخی موارد از جمله سازوکار معاینه فنی اتوبوس و خودروها هرچقدر به پایش توسط دوربین‌های ترافیکی که توسط معاونت حمل‌ونقل شهرداری اصفهان و از محل عوارض 6 میلیارد تومانی آلایندگی، به روز شد و در نهایت به ثبت پلاک‌هایی که معاینه فنی ندارند منجر می‌شود، با جریمه 50 هزارتومانی چندان کارآمد نیست. چرا که معمولا دارندگان خودروهایی که دارای اشکال فنی هستند، پرداخت جریمه اندک را به تعمیر به موقع خودروی آلاینده خود ترجیح داده و تا خودروی‌شان توقیف نشود این کار را عقب می‌اندازند. پس شاید سرمایه‌گذاری بر موارد تأثیرگذاری تری مانند طرح‌های تشویقی و تخفیفی تعمیر خودروها یا ارائه بسته‌های تشویقی بلیت‌های اتوبوس و مترو به صورت نیم‌بها یا تمام‌بها و... وجود داشته باشد. همچنین بازسازی اتوبوس‌هایی که زیر نظر شهرداری نیستند و شامل اتوبوس‌های خصوصی، سرویس‌های دانشگاه‌ها یا شهرک‌های صنعتی می‌شوند نیز اگر توسط شهرداری ساماندهی شود می‌تواند خروجی مطلوبی داشته باشد.
عکس: سامان خوش پیمان/اصفهان امروز
مصرف مازوت در شرایط اضطرار متوقف شود
اما از نکته اصلی این گزارش که توقف مازوت سوزی است دور نشویم و به صحبت‌های روز گذشته شهردار اصفهان بپردازیم که گفت: « مردم به شکل‌های مختلف از متولیان درخواست کردند که حداقل در شرایط اضطرار مصرف مازوت متوقف شود، متولیان نیز باید شرایط مردم اصفهان را درک کنند. مدیریت شهری در جایگاهی نیست که بتواند تصمیم بگیرد، ما به عنوان یک مطالبه‌گر و از زبان مردم مطالبه آنها را مطرح می‌کنیم. اعلام شده است اگر در مصرف برق و گاز صرفه‌جویی کنیم، امکان توقف استفاده از سوخت مازوت فراهم می‌شود، بنابراین از مردم نیز درخواست می‌شود در مصرف برق و گاز صرفه‌جویی کنند و جلوی بهانه استفاده از مازوت را بگیرند، زیرا عمده مصرف مازوت در نیروگاه برای تولید برق است و اگر مدیریت مصرف را انجام دهیم، شاید بتوان مصرف سوخت نیروگاه را از مازوت به گاز تغییر داد و مشکل برطرف شود.»
در این میان نکته قابل‌توجهی وجود دارد که با بخش دیگری از سخنان شهردار بی‌ربط نیست. علی قاسم‌زاده گفته است: « علیرغم بارش باران در پایان هفته گذشته انتظار می‌رفت شرایط آب‌وهوا بهتر شود اما چنین نشد و این می‌تواند دلیلی بر این باشد که صرفا منابع متحرک یعنی خودروها منبع آلایندگی شهر نیستند و باید به دنبال علل اصلی بگردیم.» در واقع علیرغم تعطیلی روز جمعه و کاهش تردد حمل‌ونقلی شاخص 160 آلودگی هوا به نوعی ثابت می‌کند مسئله آلایندگی حمل‌ونقل عمومی آن‌چنان نقش بحرانی را در آلودگی هوای اصفهان بازی نمی‌کند.
مقابله با کاهش آلودگی هوا از زیرساخت تا بحران
بنابراین اگرچه معتقدیم در اقدامات شهرداری در زمینه حمل و نقل عمومی نکات مثبت همراه با انتقاداتی وجود دارد اما نخست اینکه با ساماندهی این مسئله می‌توان تا میزان زیادی به حمل‌ونقل پاک رسید و دوم اینکه این روند در سریع‌ترین زمان ممکن خودش هم نمی تواند به اندازه تأثیر لحظه‌ای و آنی توقف مصرف مازوت در کاهش آلودگی هوا اثرگذار باشد. در واقع مسئله اینجاست که رسیدگی به وضعیت بحرانی آلودگی هوای امروز شهر تنها در حوزه تکلیف شهرداری اصفهان اگرچه لازم است اما کافی نیست. گرچه دلیل نمی‌شود هیچ نهادی پشت این بهانه که سوختن مازوت دلیل اصلی آلودگی هوا است، قایم شده یا کم‌کاری کنند اما تسلیم شدن در برابر توقف مازوت سوزی در اصفهان و تمرکز گذاشتن بر دیگر گزینه‌های آلایندگی هوا تنها پاک کردن صورت‌مسئله است.
نامه سرگشاده
آن‌چنان‌که آلودگی هوا هم مانند خشکی زاینده‌رود از کنترل خارج شود و هر روز دست به دامان مسئولی باشیم که فریاد مردم اصفهان برای جاری شدن آن را بشنود.
در نامه سرگشاده مجید نادرالاصلی، رئیس کمیسیون آب و مناطق کم برخوردار شورای شهر اصفهان خطاب به مسئولان استانی آمده است: « کجای کارتان ایراد دارد، آب را بر اصفهان و اصفهانی بالغ‌بر ۲۳ سال است که بسته‌اند و بر مردم این دیار تنگ گرفتند و هر مدیری و ظاهرا هر گروهی که آمد مدعی شد ما می‌توانیم حق مردم را بگیریم و همه‌اش تا امروز هم در حرف گذشت آقایان مراقب باشید زود دیر می‌شود. پس از آب چه اتفاق دیگری رخ داد فرونشست زمین. امروز به ضرس قاطع عرض می‌شود اگر کار بر همین منوال باشد و درب بر همین پاشنه بچرخد، مطمئن باشید اصفهان را و مردم آن را و تاریخ سراسر افتخارش را به دل زمین خواهند سپرد. حالا که در مورد این سه موضوع مهم محیط‌زیست و آب و فرونشست قرار ندارید صحبتی کنید و زبان‌ها و تریبون‌ها و مطالبه گری‌ها را می‌خواهید در دم خفه کنید، با صدای بلند در شکوه‌ای به پیشگاه خداوند تبارک‌وتعالی عرض می‌کنیم، این مردم در پای عهدی که با نظام مقدس جمهوری اسلامی و آرمان‌های امامین انقلاب بسته‌اند بنایی بر شکوه و اعتراض مکشوف ندارند، بنابراین مسئولان امروز و دیروز بدانید صبر انقلابی مردم شریف، محجوب، متدین و با ایمان هم حدی دارد. در این راستا پیشنهاد‌هایی تقدیم می‌شود امید که گوش شنوا و البته قدرتی برای عمل به آنها باشد.»
یا جای دیگری از نامه که پس از ارائه راهکارهایی برای کاهش آلودگی هوای شهر بیان داشته است: «در پایان از این دست دل‌نوشته و دردهای آشکار و نهان این مردم فراوان است و برخی از شما هر از گاهی زبان‌های گویا را به دلایلی که اساسا هیچ دلیل منطقی ندارد از گفت‌وگو منع می‌کنید، یک روز می‌فرمایید، راجع به آب و خشکسالی و به روز سیاه افتادن مردمان این دیار سخنی گفته نشود و روز دیگری به مسئله فرونشست نباید پرداخته شود، چرا سرمایه‌گریزی رخ می‌دهد و روز دیگر مبادا کسی از استفاده از سوخت خفه‌کننده موادی مانند مازوت کلامی به میان بیاورد و حالا هم هرچه می‌گوییم آب استان را بیش از ۲۰ سال همسایگان غربی و شرقی آن‌طور که خود خواسته‌اند می‌برند و امروز هم که راه‌های دیگری برای برون‌رفت از این ماجرا مطرح می‌شود، می‌گویند آب فقط از مسیر بهشت‌آباد است و حرفی و سخنی از مناطق جنوبی استان خرسان و ونک و … و انتقال آب آن برای رفع نیازهای واجب و حیاتی خود جنوب استان هم به میان نیاورید.»
بار مسئولیت آلودگی هوا تنها بر دوش یک نفر نیست اما اگر همه به سهم خود آن را برندارند، همواره گوشه‌ای بر زمین می‌مانند که توان ادامه مسیر را از دیگران خواهد گرفت.
