حکمرانی مشارکتی و اینترنت اشیا؛ کلید توسعه اقتصادی نصف جهان
اصفهان؛ گم‌شده در اطلس دیجیتال: چرا گردشگری دیار هنر به فناوری‌های نوین نیاز دارد؟
گردشگری اصفهان برای خروج از چالش‌های مدیریتی و ارتقای جایگاه جهانی خود، نیازمند گذار فوری به فناوری‌های دیجیتال و حکمرانی مشارکتی است. این گزارش با محوریت رویداد "فرصت‌ها و چالش‌های گردشگری دیجیتال" نشان می‌دهد که اصلی‌ترین مانع توسعه، نبود داده‌های یکپارچه و شفاف در میان دستگاه‌ها است. متخصصان تأکید کردند که استفاده از اینترنت اشیا، واقعیت افزوده و هوش مصنوعی برای ارائه پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده و تجربه بهتر گردشگران ضروری است. تحقق این هدف منوط به شراکت واقعی بخش عمومی (ارائه داده و حمایت مالی)، بخش خصوصی دانش‌بنیان (فناوری و نوآوری) و مردم است. همچنین، رونمایی از «اطلس گردشگری اصفهان» نشان‌دهنده آغاز مسیر هم‌افزایی استارت‌آپ‌ها و دستگاه‌های اجرایی برای پر کردن شکاف‌های سرمایه‌ای و اطلاعاتی این حوزه است.
استان اصفهان با پشتوانه‌ای غنی از ۲۲ هزار اثر تاریخی و معماری و گستره‌ای از میراث فرهنگی ناملموس، همواره در شمار گردشگرپذیرترین مناطق ایران بوده است. اما حفظ و ارتقاء این جایگاه در عصر دیجیتال، مستلزم عبور از موانع سنتی و آغوش باز در برابر نوآوری است؛ روندی که محور اصلی رویداد «فرصت‌ها و چالش‌های گردشگری دیجیتال استان اصفهان» بود و در آن، زنگ‌های خطر درباره فقدان مدیریت یکپارچه داده به صدا درآمد.
نگاهی به چالش‌های داده‌ای و فرصت‌های فناوری در پایتخت فرهنگی
برای اینکه اصفهان بتواند تجربه‌ای شایسته در تراز جهانی ارائه دهد، لازم است مدیران و فعالان این حوزه، نگاهی جدی به داده و فناوری داشته باشند.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی اصفهان، الهام قاسمی، در این نشست با اشاره به اصلی‌ترین مانع توسعه گفت: «یکی از مهمترین چالش‌های گردشگری در کشور، نبود داده‌های به‌روز و اشتراک نگذاشتن آن میان دستگاه‌های مختلف است و همین موضوع مانع مدیریت یکپارچه گردشگری می‌شود.» وی تصریح کرد که داده‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله اماکن، حمل‌ونقل، اقامتگاه‌ها و حتی شرایط آب‌وهوایی باید تولید، مدیریت و به‌اشتراک گذاشته شوند تا با کمک اینترنت اشیاء و اپلیکیشن‌های هوشمند، گردشگر در لحظه بتواند به اطلاعات مورد نیاز دسترسی داشته باشد.
قاسمی با اشاره به کاربردهای فناوری‌های نوین، افزود: «اپلیکیشن‌های هوشمند با تحلیل کلان‌داده‌ها و بهره‌گیری از هوش مصنوعی می‌توانند رفتار گردشگر را بررسی کرده و پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده برای بازدید از جاذبه‌ها یا حضور در رویدادها ارائه دهند و این ابزارها همچنین در بهینه‌سازی منابع، مدیریت احساسات و نیازهای گردشگران و ارائه پشتیبانی ۲۴ ساعته نقش بسزایی دارند.»
او یادآور شد: «در اصفهان نیز اپلیکیشن‌هایی همچون «اصفهان من» و «مسافر یار» فعالند اما برای بهره‌وری بیشتر باید یکپارچه شده یا داده‌های آنها بصورت مشترک مورد استفاده قرار گیرد.»
این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی اصفهان بیان کرد: «عملیاتی‌سازی این زیرساخت‌ها فرایندی طولانی و زمان‌بر است و مهمترین مانع آن کمبود داده‌هاست... از جمله فناوری‌های نوینی که مطرح شده، «همزاد دیجیتال گردشگر» است که می‌تواند با اتصال به اپلیکیشن، ورود گردشگر به جاذبه‌ها را تسهیل کند، مسیر او را با جی‌پی‌اس مشخص سازد و در صورت گم‌شدن راه، مسیر بازگشت را نشان دهد.»
از حکمرانی مشارکتی تا پر کردن شکاف سرمایه‌ای و اطلاعاتی
توسعه گردشگری دیجیتال فراتر از نصب چند اپلیکیشن است و نیازمند یک بازآرایی ساختاری و حکمرانی مشارکتی است که نقش استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در آن کلیدی است. در همین راستا، در این رویداد از «اطلس گردشگری اصفهان» نیز رونمایی شد.
رئیس میز گردشگری استان اصفهان، مصطفی نباتی‌نژاد، با تأکید بر نقش شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان، اظهار کرد: «سهم شرکت‌های دانش‌بنیان و نقش آنها در حوزه خلاقانه، از جمله حوزه گردشگری و خدمات، در تراز اصفهان و عظمت این شهر نیست و امیدواریم این بیداری در حوزه حکمرانی و تمام بخش‌ها به‌وجود بیاید.»
نباتی‌نژاد افزود: «امروز گردشگری خلاق و دیجیتال فرصتی است که با هم‌افزایی شرکت‌های نوپا و استارت‌آپ‌ها قادر است مسیر تازه‌ای را برای توسعه این صنعت در استان رقم بزند.» وی در ادامه تصریح کرد: «وجود داده‌های شفاف و یکپارچه در حوزه گردشگری یک ضرورت است و در صورت ایجاد نظام داده باز، کسب‌وکارها می‌توانند از ظرفیت‌های اطلاعاتی برای توسعه خود بهره ببرند.»
او خاطرنشان کرد: «استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در نواحی و پهنه‌های نوآوری شهری، شکاف سرمایه‌ای این بخش را کاهش می‌دهد و به پایداری فعالیت‌ها کمک می‌کند.» این فعال حوزه نوآوری همچنین بر ضرورت تعریف نظام مسائل در حوزه مدیریت شهری و گردشگری تاکید کرد و گفت: «مأموریت‌ها باید به تفکیک گردشگر، شهروند و سرمایه‌گذار، مشخص و زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه پایدار گردشگری فراهم شود.»
نباتی‌نژاد اضافه کرد: «در بحث پشتیبانی‌های فیزیکی، همه برای کمک کنار هم آمدند. مکان‌هایی بوده و مکان‌هایی نیز در حال توسعه است و شرکت‌های دانش بنیان نیز برای ایجاد نواحی نوآوری فعالند... مجامع فعال در حوزه گردشگری خلاق و دیجیتال باید دور یکدیگر جمع شوند و با هم، هم‌فاز شوند و روی افق‌های مشترک و مطالبات صنفی متمرکز شوند.»
قاسمی، عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی اصفهان، نیز تصریح کرد که تحقق این اهداف نیازمند «حکمرانی مشارکتی» است. وی افزود: «این نوع حکمرانی سه ضلع دارد؛ بخش عمومی که داده یا بودجه در اختیار می‌گذارد، بخش خصوصی که توان علمی و فنی دارد و مردم که می‌توانند هم در آموزش و هم در عمل مشارکت داشته باشند... شراکت واقعی تنها زمانی تحقق می‌یابد که بخش خصوصی در سود و زیان شریک شود.»
تجربه‌های ناکام شهرداری و افق‌های واقعیت افزوده
اگرچه ایده‌های نوین در سطح نظری مطرح شده، اما چالش‌های اجرایی و فرهنگی نیز به عنوان موانع جدی بر سر راه گردشگری دیجیتال اصفهان وجود دارد.
رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، علیرضا مساح، با اشاره به تجربه اپلیکیشن‌های دولتی اظهار کرد: «نرم‌افزارداری در حوزه گردشگری، کار شهرداری یا بخش‌های دولتی نیست، این تجربه را داشتیم و این موضوع نیاز به مشارکت با بخش خصوصی است.» وی اذعان کرد: «نرم‌افزار «اصفهانِ منِ» شهرداری، یک نرم‌افزار خدماتی است و کمتر کسی برای مسائل گردشگری سراغ این نرم‌افزار می‌آید.»
مساح به چالش فرهنگی نیز اشاره کرد و گفت: «مردم ما خیلی ارتباط خوبی با نرم‌افزار برقرار نمی‌کنند و سوالی که مطرح می‌شود این است که چند نفر از ما حاضر هستیم نرم‌افزار گردشگری روی تلفنمان داشته باشیم؟» وی افزود: «یکی از مباحث گردشگری در دنیا موضوع بازی‌های گردشگری است و باید برای آن برنامه‌ریزی انجام شود... این کمبود [علاقه نوجوانان به آثار تاریخی] را می‌توان با استفاده از گوشی و بازی‌ها جبران کرد.»
با این حال، رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان تأکید کرد که شهرداری در زمینه «استریت ویو» (نمای خیابان) و نرم‌افزارهای ژئولوکیشن در حال پیگیری و مرتب در حال بارگذاری محتواست. وی در پایان، از شرکت‌های دانش‌بنیان برای رفع ابهامات و سردرگمی در زمینه مدیریت فضای مجازی‌سازی و تکمیل اطلاعات ناقص جهت برنامه‌ریزی‌ها، درخواست راهنمایی کرد. این درخواست نشان‌دهنده نیاز مبرم حکمرانی شهری به دانش و فناوری بخش خصوصی برای عملیاتی کردن ایده‌های بزرگ است.