اصفهان نفس‌نفس می‌زند: بیست و ششمین روز آلوده مهرماه! هوای قهجاورستان و کردآباد قرمز شد

بحران آلودگی هوا در کلانشهر اصفهان، سایه سنگین و ادامه‌دار خود را بر این شهر تاریخی انداخته است. با فرا رسیدن بیست و ششمین روز آلوده در مهرماه، وضعیت کیفیت هوا بار دیگر زنگ خطر جدی را به صدا درآورد و میانگین شاخص‌های آلودگی برای گروه‌های حساس ناسالم ثبت شد. این آمار در حالی منتشر می‌شود که در برخی نقاط، مانند قهجاورستان و کردآباد، شرایط از مرز ناسالم برای عموم نیز عبور کرده و وارد وضعیت «قرمز» شده است.

 

تداوم وضعیت «ناسالم» در پایتخت فرهنگی ایران

آمارها وضعیت نگران‌کننده‌ای را در خصوص کیفیت هوای اصفهان نشان می‌دهند. بر اساس داده‌های ۱۳ ایستگاه فعال سنجش، شاخص کیفیت هوای کلان‌شهر اصفهان در ۲۴ ساعت منتهی به ساعت هشت صبح روز دوشنبه بیست و هشتم مهرماه، با میانگین ۱۰۳ AQI در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت. این تداوم در آلودگی نشان می‌دهد که در یک ماه اخیر، اصفهان برای بیش از ۲۰ روز، هوای ناسالم برای گروه‌های حساس یا ناسالم برای عموم را تجربه کرده است.

 

توزیع نابرابر آلودگی: کردآباد و قهجاورستان «قرمز» شدند

بررسی دقیق‌تر داده‌های سامانه برخط کنترل کیفیت هوای سازمان محیط‌زیست منطقه اصفهان نشان می‌دهد که تمرکز آلاینده‌ها در سطح کلانشهر یکسان نبوده و برخی مناطق شرایط بسیار حادتری دارند:

وضعیت «قرمز» و ناسالم برای عموم

در ایستگاه کردآباد با عدد ۱۶۰ AQI و همچنین شهر قهجاورستان، وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم افراد جامعه ثبت شد. ثبت مکرر این وضعیت در ایستگاه‌هایی نظیر کردآباد در طول ماه مهر، شاهدی بر توزیع نابرابر و تمرکز آلایندگی در نقاط خاص شهری است.

 

وضعیت «ناسالم» برای گروه‌های حساس

ایستگاه‌های خیابان ۲۵ آبان با ۱۰۳، دانشگاه صنعتی ۱۳۷، خیابان رهنان ۱۰۴، سپاهان‌شهر ۱۰۲، خیابان فیض ۱۲۱ و خیابان میرزا طاهر ۱۰۷ AQI در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفتند. این اعداد لزوم رعایت نکات بهداشتی و کاهش فعالیت‌های خارج از منزل را برای کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی تأکید می‌کنند.

 

آلاینده اصلی و سهم منابع احتراقی

آلاینده غالب و تعیین‌کننده شاخص کیفیت هوا در اصفهان به‌طور معمول ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون ($PM_{2.5}$) بوده است. تمرکز بر این آلاینده نشان‌دهنده نقش کلیدی منابع احتراقی و منابع متحرک در تولید آلودگی شهر است.

 

دلایل اصلی آلودگی: از سکون جوی تا فرسودگی ناوگان

آلودگی هوای اصفهان نتیجه ترکیب پیچیده‌ای از عوامل طبیعی، جغرافیایی و انسانی است که به‌ویژه در آغاز فصل پاییز و پایداری جوی، اثر خود را تشدید می‌کنند:

 

عوامل جوی و پیش‌بینی هواشناسی

کارشناس مسئول پیش‌بینی اداره کل هواشناسی اصفهان، مینا معتمدی، اعلام کرده است که تا پایان هفته، استقرار جوی به نسبت پایدار در سطح استان انتظار می‌رود. شرایط سکون و پایداری جوی و غبارآلودی هوا به ویژه در ساعات اولیه روز در مناطق مرکزی و صنعتی، شمال و شرق استان از عوامل اصلی کاهش کیفیت هوا محسوب می‌شوند. آسمان امروز صاف در ساعات بعدازظهر افزایش ابر و وزش باد پیش‌بینی می‌شود و دمای هوای استان طی ۲۴ ساعت پیش رو بین یک تا دو درجه کاهش می‌یابد.

 

سهم ۷۶ درصدی منابع متحرک

بر اساس آمار، ۷۶ درصد از سهم آلودگی هوای اصفهان، مستقیماً به منابع متحرک شامل فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل و ترافیک شهری اختصاص دارد. این آمار نشان می‌دهد که اصلی‌ترین راهکار برون‌رفت از بحران، در گروی نوسازی و مدیریت حمل‌ونقل عمومی است.

 

فشار آلایندگی صنایع بزرگ و بحران آب

سهم باقیمانده آلودگی ناشی از منابع ساکن و صنعتی است. وجود بیش از ۱۰ درصد صنایع بزرگ کشور، ۷۰ درصد تولید فولاد و بیش از ۵۰ درصد تولید آجر در شعاع نزدیک کلانشهر، یک بار آلایندگی دائمی را بر شهر تحمیل می‌کند. علاوه بر این، خشکی زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی، کانون‌های محلی گرد و غبار را ایجاد کرده‌اند که نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بحران آلودگی هوا و بحران آب در اصفهان است.

 

چالش‌ها و راهکارهای برون‌رفت پایدار

با وجود تدوین برنامه‌هایی مانند سند جامع کاهش آلودگی هوا، اجرای مؤثر این برنامه‌ها با چالش‌های اساسی روبروست:

 

لزوم مدیریت یکپارچه و اعتبارات ملی

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، منصور شیشه‌فروش، پیشتر بر لزوم اجرای اقداماتی مانند خروج خودروهای فرسوده، توسعه حمل‌ونقل عمومی و عدم استفاده از سوخت مازوت تأکید کرده و گفته است این موارد نیازمند اعتبارات ملی هستند. نقص در مدیریت یکپارچه و نبود هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی نیز کارایی اقدامات را کاهش داده است.

 

تمرکز بر راهکارهای کلیدی

راهکار برون‌رفت پایدار از این وضعیت، نیازمند تمرکز بر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، جایگزینی طرح‌های سنتی تردد با سیستم‌های پایش هوشمند، و اتخاذ تصمیمات جسورانه در سطح ملی است. این تصمیمات شامل تضمین عدم استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای پایدار برای احیای حقابه تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود برای جلوگیری از فعال‌سازی کانون‌های گرد و غبار است.