شوک آبی در قلب فلات مرکزی ایران؛ ۴۰ درصد کاهش ذخیره نسبت به سال گذشته
زنگ خطر بی‌آبی در اصفهان به صدا درآمد؛ نیروگاه سد زاینده‌رود از کار افتاد!
در پی کاهش شدید ذخایر آبی، نیروگاه سد زاینده‌رود بیش از سه ماه زودتر از موعد سال گذشته از مدار تولید خارج شد. ذخیره سد اکنون به ۱۵۱ میلیون مترمکعب و تنها ۱۱ درصد از ظرفیت کل رسیده که ۴۰ درصد کمتر از پارسال است. مقامات استان اصفهان ضمن تأکید بر لزوم صرفه‌جویی و توقف برداشت‌های غیرمجاز، نسبت به وضعیت بحرانی آب هشدار دادند.
شوک خبری این روزهای اصفهان، دیگر تنها در خشک‌سالی بستر زاینده‌رود خلاصه نمی‌شود؛ زنگ خطر بی‌آبی اکنون از قلب تأسیسات حیاتی استان به صدا درآمده است. با ادامه روند کاهش بی‌محابای ذخایر آبی، مهم‌ترین سد تأمین‌کننده آب فلات مرکزی ایران، وارد یک فاز بحرانی کم‌سابقه‌ای شده است. در پی این شرایط اضطراری، شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با انتشار گزارشی هشدارآمیز، از یک اتفاق نگران‌کننده خبر داد: خروج زودهنگام نیروگاه سد زاینده‌رود از مدار تولید! این توقف اجباری که بیش از سه ماه جلوتر از سال گذشته رخ داده، نه تنها بر شبکه برق، بلکه بر توانایی مدیریت منابع آبی شرب در ادامه سال آبی سایه افکنده است.
نیروگاه زاینده‌رود تسلیم بحران شد؛ هشدار درباره کاهش ۷۶ درصدی ذخایر
با کاهش بی‌سابقه و نگران‌کننده حجم آب در مخزن سد زاینده‌رود، نیروگاه برق‌آبی این سد حیاتی از مدار تولید انرژی خارج شد. این اقدام بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، بیش از سه ماه زودتر از موعد سال گذشته (که در هفتم بهمن ماه رخ داده بود) صورت گرفته و نشان از وخامت شدید وضعیت منابع آبی در مرکز کشور دارد.
در حال حاضر، حجم ذخیره آب سد زاینده‌رود تنها حدود ۱۵۱ تا ۱۵۲ میلیون مترمکعب است که به گفته حسن ساسانی، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، نشان‌دهنده پر بودن فقط ۱۱ درصد از ظرفیت کل ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعبی این سد است و ۸۹ درصد مخزن خالی است.
منصور شیشه فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان، نیز با تأیید این وضعیت بحرانی اعلام کرد: «حجم فعلی سد زاینده‌رود ۱۵۱ میلیون مترمکعب است و می‌توان گفت تنها ۱۱ درصد سد زاینده‌رود آب دارد.» وی همچنین تأکید کرد که اطلاعات مرتبط با منابع و ذخایر آبی باید از مراجع رسمی همچون وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای اصفهان اخذ شود و به آمار غیر مستند ارائه شده در شبکه‌های مجازی توجهی نشود.
عمق فاجعه: ۴۰ درصد کاهش ذخیره نسبت به سال گذشته
حسن ساسانی، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، در تاریخ بیست و هشتم مهرماه سال جاری، آمار تکان‌دهنده‌ای را از مقایسه ذخیره سد ارائه کرد و گفت: «ذخیره سد زاینده‌رود در حال حاضر ۱۵۲ میلیون مترمکعب است که در سال گذشته در چنین روزی ۲۵۴ میلیون مترمکعب و در بلندمدت ۶۵۰ میلیون متر مکعب بوده است.»
وی در ادامه افزود: «ذخیره کنونی نشان‌دهنده کاهش نگران کننده ۴۰ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته و کاهش ۷۶ درصدی در مقایسه با میانگین بلندمدت است. این موضوع لزوم توجه جدی به کاهش مصارف در ادامه‌ی سال آبی تا شروع بارش‌ها برای سه استان را مورد تاکید قرار می‌دهد.»
کارشناسان هشدار داده‌اند که ادامه این روند، شبکه تأمین آب شرب، کشاورزی و زیست‌محیطی استان‌های اصفهان، چهارمحال‌وبختیاری و یزد را با خطر جدی مواجه می‌کند. سد زاینده‌رود که در سال ۱۳۴۹ بهره‌برداری شد، یکی از اصلی‌ترین سدهای دو قوسی مرکز کشور است که در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان در شهرستان چادگان قرار دارد و وظیفه تأمین آب شرب، محیط‌زیست، کشاورزی و صنعت منطقه مرکزی ایران را بر عهده دارد.
نیروگاه از مدار خارج شد؛ آب از عمق ۲۶ متری کشیده می‌شود
نیروگاه برق‌آبی سد زاینده‌رود شامل سه واحد اصلی با توان نامی مجموعاً ۵۵.۵ مگاوات است که در شرایط عادی سالانه حدود ۸۳ هزار مگاوات‌ساعت برق تولید کرده و نقش مهمی در پایداری شبکه برق فلات مرکزی دارد. برای عملکرد بهینه نیروگاه، حجم مخزن باید دست‌کم حدود ۲۰ درصد از ظرفیت سد (حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب) آب ذخیره داشته باشد تا فشار لازم برای چرخش توربین‌ها تأمین شود. حجم ذخیره کنونی (۱۵۱-۱۵۲ میلیون مترمکعب) به وضوح پایین‌تر از این حد بوده و منجر به توقف فعالیت نیروگاه شده است.
حسن ساسانی توضیح داد که با خروج نیروگاه، «تخلیه آب از دریچه‌های تخلیه تحتانی و با ترازی در حدود ۲۶ متر پایین‌تر آغاز می‌شود.» این مسئله نشان‌دهنده عمق افت سطح آب و اتکای کامل به پایین‌ترین سطوح ذخیره برای تأمین آب شرب است.
فراخوان اضطراری برای صرفه‌جویی و توقف برداشت‌های غیرمجاز
در واکنش به این بحران، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان از تدوین و ابلاغ برنامه‌های عملیاتی برای صرفه‌جویی در مصارف آب در تمامی بخش‌ها از جمله شرب، صنعت و فضای سبز خبر داد.
منصور شیشه فروش همچنین بر ضرورت اقدام جدی وزارت نیرو تأکید کرد و گفت: «پیشگیری و توقف برداشت‌های غیرمجاز در حوضه آبریز و تأمین حقابه‌های قانونی زاینده‌رود از جمله اقدامات ضروری برای مدیریت بحران کم‌آبی در استان است.»
در نهایت، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، از تمامی مصرف‌کنندگان درخواست کرد که با کاهش مصرف، شرکت آب منطقه‌ای را برای تداوم تامینِ آب شربِ با کیفیت یاری کنند. بازگشت نیروگاه به مدار تولید و خروج سد از وضعیت بحرانی منوط به آغاز بارش‌های مؤثر و افزایش چشمگیر حجم مخزن خواهد بود.