آغاز توزیع «شیر» رایگان در مدارس اصفهان؛ سرمایه‌گذاری ۳۰۰ میلیاردی برای نجات نسل آینده از فقر کلسیم

پس از مدت‌ها انتظار و نگرانی کارشناسان تغذیه نسبت به وضعیت سلامت استخوانی نسل جدید، سرانجام کامیون‌های حامل پاکت‌های شیر راهی مدارس اصفهان شدند تا یکی از کلیدی‌ترین طرح‌های سلامت‌محور کشور را اجرایی کنند. اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان در خبری خوش برای خانواده‌ها، از آغاز رسمی توزیع شیر رایگان در مدارس ابتدایی دولتی خبر داد. این طرح که با هدف مقابله با سوءتغذیه پنهان و تضمین سلامت جسمانی کودکان اجرایی شده، قرار است ۴۲۰ هزار دانش‌آموز دختر و پسر را در سراسر استان تحت پوشش قرار دهد. محمدرضا نظریان، مدیرکل آموزش و پرورش استان، با تأکید بر اینکه سلامت دانش‌آموزان خط قرمز و اولویت اصلی این نهاد است، جزئیات بودجه ۳۰۰ میلیارد تومانی این طرح را تشریح کرد؛ بودجه‌ای که قرار است در قالب ۳۶ نوبت توزیع، «زنگ شیر» را دوباره در مدارس طنین‌انداز کند.

جزئیات اجرایی طرح؛ از کلاس اول تا ششم

اجرای طرح توزیع شیر در مدارس، پاسخی مستقیم به نیازهای فیزیولوژیک دانش‌آموزان در سنین رشد است. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده توسط معاونت پژوهش، برنامه‌ریزی و توسعه منابع اداره کل آموزش و پرورش اصفهان، تمام دانش‌آموزان مقطع ابتدایی (پایه اول تا ششم) در مدارس دولتی استان، مشمول این طرح هستند.

علیرضا عابدی، معاون اداره کل، این اقدام را فراتر از یک توزیع ساده مواد غذایی دانست و آن را در راستای اجرای مفاد «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» تفسیر کرد. او تصریح کرد:

توجه به «ساحت زیستی و بدنی» دانش‌آموزان و همچنین اجرای بند «د» ماده ۷۱ برنامه هفتم توسعه، الزامی قانونی و اخلاقی است که مسیر ارتقای سلامت نسل آینده را هموار می‌کند. بر این اساس، دانش‌آموزان اصفهانی تا پایان اردیبهشت‌ماه سال آینده، هفته‌ای دو نوبت طعم شیر رایگان را خواهند چشید.

چرا شیر؟ تحلیل علمی نیاز بدن دانش‌آموزان

شیر تنها یک نوشیدنی نیست، بلکه یک بسته کامل غذایی است که حذف آن از سبد غذایی کودکان، تبعات جبران‌ناپذیری دارد. کارشناسان تغذیه معتقدند که دوران ابتدایی، "زمان طلایی" برای تراکم استخوان است. نسیم آرین، کارشناس تغذیه، با اشاره به اینکه یک لیوان شیر حاوی ۱۳ ماده مغذی ضروری است، تأکید کرد که مصرف منظم آن مستقیماً بر ضریب یادگیری و رشد قد کودکان تأثیر می‌گذارد.

پروتئین‌های باکیفیت موجود در شیر به ساخت بافت‌های عضلانی کمک کرده و ویتامین‌های گروه B (به‌ویژه B12) و ویتامین A، نقش محافظتی از سیستم عصبی و بینایی دانش‌آموزان را بر عهده دارند. همچنین پتاسیم موجود در شیر به تعادل الکترولیتی بدن و تأمین انرژی روزانه برای فعالیت‌های مدرسه کمک شایانی می‌کند.

برای درک بهتر اهمیت مصرف شیر در سنین مختلف، جدول زیر میزان مصرف استاندارد را نشان می‌دهد:

جدول شماره ۱: راهنمای مصرف روزانه شیر و لبنیات بر اساس رده سنی

رده سنی	میزان نیاز روزانه	معادل تقریبی	نکته
۱ تا ۳ سال	۳۵۰ میلی‌لیتر	۲ لیوان	شروع مصرف پس از قطع شیر مادر
۴ تا ۸ سال	۴۷۰ میلی‌لیتر	۲ تا ۳ لیوان	ترکیب با رژیم غذایی متنوع
۹ تا ۱۸ سال	۷۰۰ میلی‌لیتر	۳ لیوان	اوج نیاز برای جهش رشد بلوغ

توصیه کلی: مصرف بیش از ۶۰۰ میلی‌لیتر ممکن است باعث یبوست شود.

بحران خاموش؛ عوارض کمبود کلسیم و ویتامین D

یکی از دلایل اصلی اصرار بر توزیع شیر در مدارس، آمارهای نگران‌کننده از کمبود ریزمغذی‌ها در کودکان است. کمبود کلسیم و ویتامین D می‌تواند کودک را به سمت بیماری‌هایی نظیر راشیتیسم (نرمی استخوان) سوق دهد. علائمی همچون پاهای پرانتزی (کمانی)، برجستگی مچ دست، تأخیر در رویش دندان‌ها و حتی تغییرات خلقی و تحریک‌پذیری عصبی، همگی زنگ خطری برای والدین و مسئولان هستند.

ویتامین D نقش "کلید دروازه" را بازی می‌کند؛ به این معنا که بدون آن، کلسیم جذب استخوان‌ها نمی‌شود. در جدول زیر، نیاز دقیق بدن کودکان به این دو ماده حیاتی که باید از طریق شیر و نور خورشید تأمین شود، آمده است:

جدول شماره ۲: نیاز روزانه بدن کودکان به کلسیم و ویتامین D

گروه سنی	نیاز روزانه به کلسیم	نیاز روزانه به ویتامین D	هدف اصلی در بدن
۰ تا ۶ ماه	۲۰۰ میلی گرم	۴۰۰  میلی گرم	شکل‌گیری اولیه اسکلت
۷ تا ۱۲ ماه	۲۶۰  میلی گرم	۴۰۰ میلی گرم	استحکام استخوان‌های نوپا
۱ تا ۳ سال	۷۰۰  میلی گرم	۶۰۰ میلی گرم	رشد سریع قدی و دندانی
۴ تا ۸ سال	۱۰۰۰  میلی گرم	۶۰۰ میلی گرم	آمادگی برای فعالیت‌ها
۹ تا ۱۸ سال	۱۳۰۰  میلی گرم	۶۰۰ میلی گرم	جهش رشد نوجوانی و تراکم نهایی

جایگزین‌ها و توصیه‌های تکمیلی به خانواده‌ها

اگرچه توزیع شیر در مدارس گامی بزرگ است، اما خانواده‌ها نباید تصور کنند که این مقدار (دو بار در هفته) کافی است. نسیم آرین، کارشناس تغذیه، توصیه می‌کند که کودکان دبستانی باید روزانه دست‌کم «سه واحد» لبنیات مصرف کنند. توزیع مدرسه بخشی از این نیاز را پوشش می‌دهد و مابقی باید در خانه تأمین شود.

والدین می‌توانند از الگوی زیر برای تکمیل تغذیه فرزندشان استفاده کنند:

• یک لیوان شیر (تأمین شده در مدرسه یا خانه)

• یک لیوان ماست (همراه با ناهار یا شام)

• دو لیوان دوغ (جایگزین نوشابه)

• سه قاشق غذاخوری کشک (در غذاهایی مثل آش یا حلیم)

تداوم این طرح تا اردیبهشت سال آینده، فرصتی طلایی است تا فرهنگ مصرف لبنیات در خانواده‌ها نهادینه شود و از بروز بیماری‌های اسکلتی و ضعف سیستم ایمنی در آینده‌ای نزدیک جلوگیری گردد.