آلفنتانیل چیست؟ بررسی کامل موارد مصرف، عوارض، هشدارها و قیمت دارو

اصفهان امروز_ هاجر خانی: آلفنتانیل یک داروی قوی و سریع‌الاثر از خانواده اپیوئیدها (شبه‌افیونی) است که برای بیهوشی در جراحی‌های سنگین و کنترل درد در مراقبت‌های ویژه (ICU) تجویز می‌شود. این دارو تنها باید با نسخه پزشک و تحت نظارت متخصص مصرف شود. در این مطلب به بررسی کامل آلفنتانیل، از جمله موارد مصرف، عوارض، هشدارها، دوز مناسب، تداخلات دارویی و شرایط نگهداری آن می‌پردازیم.

آلفنتانیل چیست و چگونه عمل می‌کند؟

آلفنتانیل (Alfentanil) با اتصال به گیرنده‌های مو-افیونی در مغز و نخاع، انتقال پیام‌های درد را مهار کرده و منجر به کاهش سریع و مؤثر درد و آرام‌بخشی عمیق می‌شود. این دارو به صورت آمپول تزریقی داخل وریدی تجویز می‌شود و در دسته‌ی داروهای بیهوشی کوتاه‌اثر و قدرتمند قرار می‌گیرد.

اطلاعات کلی دارو

مشخصات	جزئیات
نام علمی (ژنریک)	آلفنتانیل (Alfentanil)
نام تجاری	Alfenta، Rapifen، Alfiject
نوع دارو	ضد درد، بیهوشی (اپیوئید قوی)
اشکال دارویی	آمپول تزریقی
دسترسی	فقط با نسخه پزشک
گروه مصرف‌کننده	بزرگسالان

موارد مصرف آلفنتانیل

• القای بیهوشی عمومی در جراحی‌های سنگین

• کنترل درد شدید در بیماران بستری در ICU

• آرام‌بخشی عمیق برای بیماران با شرایط بحرانی

هشدارهای مهم مصرف آلفنتانیل

مصرف آلفنتانیل تنها باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. در شرایط خاص یا در برخی گروه‌های حساس، ممکن است خطراتی جدی ایجاد شود:

 سالمندان:

• در افراد مسن یا ناتوان، احتمال بروز عوارض جانبی به‌ویژه افسردگی تنفسی بیشتر است.

• تنظیم دوز باید با احتیاط بسیار بالا انجام شود.

 کودکان:

• استفاده از آلفنتانیل در کودکان زیر ۱۲ سال ممنوع است؛ مگر در شرایط نادر و با نظارت مستقیم پزشک متخصص بیهوشی.

 بارداری:

• آلفنتانیل در گروه C بارداری قرار دارد؛ یعنی ممکن است روی جنین تأثیر بگذارد.

• مصرف این دارو تنها زمانی مجاز است که فواید آن برای مادر بر خطرات احتمالی برای جنین برتری داشته باشد.

• این دارو از جفت عبور می‌کند.

 شیردهی:

• آلفنتانیل به شیر مادر منتقل می‌شود و ممکن است در نوزاد باعث نارسایی تنفسی شود.

• توصیه می‌شود حداقل ۲۴ ساعت پس از مصرف از شیردهی خودداری شود.

 آسیب مغزی یا فشار مغزی بالا:

• در افرادی که دچار ضربه به سر یا افزایش فشار داخل جمجمه‌ای هستند، مصرف این دارو باید با احتیاط شدید صورت گیرد؛ خطر تشدید نارسایی تنفسی وجود دارد.

 بیماران با اختلالات تنفسی:

• در بیماران مبتلا به نارسایی تنفسی، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) یا انسداد راه‌های هوایی، مصرف آلفنتانیل ممنوع است.

 نارسایی کبد یا کلیه:

• متابولیسم و دفع آلفنتانیل از طریق کبد و کلیه انجام می‌شود؛ بنابراین در بیماران با نارسایی این اندام‌ها باید دوز دارو به‌دقت تنظیم و کنترل شود.

 سایر هشدارها:

• تزریق سریع یا دوزهای بالا ممکن است منجر به افسردگی شدید تنفسی یا توقف تنفس شود.

• ممکن است باعث افت فشار خون و کاهش سطح هوشیاری گردد.

• در صورت مصرف نادرست یا خودسرانه، خطر وابستگی و اعتیاد وجود دارد.

موارد مصرف داروی آلفنتانیل

• بیهوشی در عمل‌های جراحی کوتاه و سنگین

• تسکین درد شدید در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU)

• استفاده در بیمارانی که نیاز به بی‌حسی عمیق دارند

دوز مصرف آلفنتانیل

دوز آلفنتانیل به عوامل زیر بستگی دارد:

• وزن بدن

• سن بیمار

• نوع و مدت جراحی

• وضعیت بالینی

دوز رایج آن بین ۰.۵ تا ۵ میلی‌گرم متغیر است و فقط پزشک متخصص بیهوشی مجاز به تعیین و تزریق آن است.

عوارض جانبی آلفنتانیل

 عوارض خطرناک:

• توقف تنفس

• نارسایی تنفسی

• افت اکسیژن خون

• کاهش تعداد تنفس

• کاهش ضربان قلب

 عوارض رایج:

• تهوع و استفراغ

• تاری دید

• بی‌قراری و گیجی

• تغییر فشار خون و ضربان قلب

 عوارض نادر:

• تشنج

• شوک آنافیلاکتیک

• احتباس ادراری

• سکسکه

• تنگی مردمک

• خارش و کهیر

هشدار: در صورت مشاهده علائم شدید، فوراً با پزشک تماس بگیرید.

موارد منع مصرف آلفنتانیل

• حساسیت به داروهای مخدر

• نارسایی شدید کلیه یا کبد

• انسداد راه هوایی یا نارسایی تنفسی

• بارداری و شیردهی

• آسیب مغزی یا افزایش فشار مغزی

تداخل دارویی آلفنتانیل

گروه دارویی	نوع تداخل
بنزودیازپین‌ها (دیازپام و ...)	تشدید اثر آرام‌بخشی و تنفسی
MAOIها	افزایش خطر افسردگی تنفسی
داروهای ضدافسردگی SSRI/SNRI	احتمال بروز سندروم سروتونین
سایر مواد افیونی یا الکل	خطر نارسایی تنفسی و افت فشار خون

علائم اوردوز آلفنتانیل

• سفتی عضلات

• کندی ضربان قلب

• کاهش سطح هوشیاری

• نارسایی قلبی یا ریوی

• تنگی شدید مردمک چشم

در صورت مشاهده این علائم، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.

شرایط نگهداری آلفنتانیل

• دمای نگهداری: ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد

• دور از نور مستقیم، گرمای زیاد و یخ‌زدگی

• خارج از دسترس کودکان نگهداری شود

قیمت آمپول آلفنتانیل

نام تجاری	دوز	تولیدکننده	قیمت (ریال)
آلفنتانیل دی.پی	0.5mg/ml	داروپخش	2,204,000
آلفی جکت 2.5mg	5ml	ابوریحان	اعلام نشده
راپیفن 5mg	10ml	JANSSEN (بلژیک)	اعلام نشده

 قیمت‌ها بسته به موجودی داروخانه‌ها متغیر هستند.

سؤالات پرتکرار درباره آلفنتانیل

آیا آلفنتانیل اعتیادآور است؟
بله. به دلیل ماهیت مخدر، مصرف خودسرانه یا طولانی‌مدت آن می‌تواند وابستگی ایجاد کند.

آیا مصرف آلفنتانیل در دوران بارداری مجاز است؟
فقط در موارد ضروری و تحت نظر پزشک متخصص.

آیا در زمان شیردهی می‌توان از آلفنتانیل استفاده کرد؟
خیر. چون از طریق شیر به نوزاد منتقل شده و ممکن است باعث نارسایی تنفسی شود.

---

سخن پایانی

آلفنتانیل یکی از داروهای قدرتمند در حوزه کنترل درد و بیهوشی است. اما به دلیل ماهیت مخدر و اثرگذاری قوی، فقط باید توسط پزشک متخصص تجویز و مصرف شود. اگر تجربه‌ای از مصرف این دارو دارید یا سؤالی در ذهن دارید، آن را در قسمت نظرات مطرح کنید تا با هم تبادل نظر کنیم.