زندگی‌نامه کامل استاد محمود فرشچیان؛ بزرگ‌ترین نگارگر معاصر ایرانی

محمود فرشچیان، نگارگر برجسته و خالق مکتب نوین نگارگری ایرانی، ۴ بهمن ۱۳۰۸ در اصفهان به دنیا آمد و ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ در ۹۵ سالگی در آمریکا درگذشت. او با تلفیق اصالت نگارگری ایرانی با تکنیک‌های نو توانست هنر ایران را در موزه‌ها و نمایشگاه‌های معتبر جهان معرفی کند. طبق وصیت، پیکرش در کنار آرامگاه یکی از مفاخر فرهنگی اصفهان به خاک سپرده خواهد شد.

در همین زمینه بخوانید: محمود فرشچیان درگذشت | بدرود با استاد بی‌بدیل نگارگری ایران و اصفهان

شناسنامه هنری

نام کامل: محمود فرشچیان

تولد: ۴ بهمن ۱۳۰۸، اصفهان

درگذشت: ۱۸ مرداد ۱۴۰۴

ملیت: ایرانی

حرفه: نگارگر، نقاش، طراح، مدرس دانشگاه

سبک: نگارگری ایرانی با رویکرد نوگرا

شناخته‌شده برای: ارتقای نگارگری ایرانی به معیارهای جهانی

کودکی و خانواده

محمود فرشچیان در محله احمدآباد اصفهان زاده شد. پدرش حاج غلامرضا فرشچیان، تاجر فرش و شیفته هنرهای دستی بود و ذوق فرزند را جدی گرفت. با معرفی ضیاءالدین امامی، محمود به کارگاه حاج میرزا آقا امامی راه یافت و چهار سال نخستین آمیزه خطوط و رنگ را نزد او آموخت.

تحصیلات و استادان

فرشچیان در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان نزد استاد عیسی بهادری آموزش دید و در سال ۱۳۲۹ دیپلم عالی گرفت. سپس برای تکمیل دانش به اروپا رفت و هفت سال در آکادمی هنرهای زیبای وین با دیدن و سنجیدن آثار استادان غربی افق تازه‌ای در ذهنش گشود. این دوره بنیان همان نگاه تلفیقی شد که بعدها به «مکتب فرشچیان» شناخته شد.

آغاز فعالیت حرفه‌ای و آموزش

پس از بازگشت، در اداره کل هنرهای زیبای تهران مشغول شد و در ۱۳۵۳ به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رسید. در ۱۳۵۹ بازنشستگی خود را پذیرفت. از شاگردان شناخته‌شده او می‌توان به اردشیر مجرد تاکستانی، مجید مهرگان، محمدباقر آقامیری و حسین کاشیان اشاره کرد.

ازدواج و فرزندان

فرشچیان در سال ۱۳۳۴ با نیادخت قوامی ازدواج کرد. حاصل این زندگی سه فرزند به نام‌های علی‌مراد، لیلا و فاطمه است. علی‌مراد پزشک و لیلا روانشناس است. فاطمه فرشچیان در سال ۱۳۶۷ در جریان عملیات مرصاد همراه همسرش ابوذر ورداسبی کشته شد.

دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان

«دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان» ۳۰ مهر ۱۳۹۷ به عنوان زیرمجموعه دانشگاه آزاد اسلامی افتتاح شد؛ نهادی که قرار بود نگاه تلفیقی استاد در طراحی، نگارگری و هنرهای ایرانی را در مسیر آموزش آکادمیک تثبیت کند.

سبک و مکتب هنری

فرشچیان بنیان‌گذار رویکردی است که اصالت مکتب ایرانی را با نوآوری ترکیب کرد. ویژگی‌های بارز آثار او عبارت‌اند از:

• خطوط نرم و قوی با ترکیب‌بندی‌های مدور و سیال

• رنگ‌های تابناک با موج‌پردازی‌های سنجیده

• فضاهای پرتحرک با نقوش پویا

• الهام از شعر کلاسیک فارسی، قرآن کریم، متون مسیحی و یهودی و تخیل عمیق هنرمند

  این مجموعه خصائل، نگارگری ایرانی را از پیوست صرف به ادبیات جدا و به مقام هنری مستقل و جهانی نزدیک کرد.

آثار شاخص

• عصر عاشورا: اثری الهام‌آلود که بنا به روایت استاد در یک نشست کلید خورد و بدون تغییر عمده به پایان رسید. این تابلو به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد.

• ضامن آهو

• پنجمین روز آفرینش

• کوثر

• شمس و مولانا

• ابراهیم نبی

• یتیم‌نوازی علی

• آسمان چهارم و شام غریبان

• طراحی پنجمین ضریح حرم امام رضا و طرح ضریح جدید مقبره حسین بن علی در کربلا​

کتاب‌ها و پروژه‌های تذهیب و تصویرسازی

• رباعیات خیام – نقاشی

• غزلیات حافظ – تذهیب

• فال حافظ – نقاشی

• دیوان حافظ – نقاشی

• منتخبی از غزلیات سعدی – تذهیب

• گزیده نهج‌البلاغه – تذهیب

• رباعی‌های خیام – طراحی

• فرمان‌نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر – تذهیب

• زندگی و آثار هنری حاج میرزا آقا امامی – مقدمه

• گزینه سخنان خواجه عبدالله انصاری – نقاشی

• داستان‌های شاهنامه – نقاشی

• دعای ندبه – نقاشی

• حدیث‌نگار – نقاشی

• حیات محبوب – نقاشی

• دیوان باباطاهر – خطاطی

• پنج جلد «آثار محمود فرشچیان» شامل ۱۵۰ اثر در قطع رحلی سلطانی

موزه اختصاصی و نمایشگاه‌ها

موزه فرشچیان در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد

بیش از ۷۰ اثر استاد در این موزه گرد آمده است.

نمایشگاه‌های دائمی و مجموعه‌ها

موزه ملی ایران، موزه هنرهای معاصر ایران، موزه کاخ گلستان تهران، موزه کاخ چهلستون اصفهان، موزه ملکه الیزابت، موزه ملکه جولیانا، موزه پرنس آقاخان، موزه لیدن جانسون آمریکا، موزه ژنرال ارنستو ژیسل ایتالیا، موزه شاهزاده اکی‌هیتو ژاپن، موزه جوزپه ساراگات ایتالیا، موزه لعل بهادر شاستری هند، موزه سناتور ویلیام فولبرایت، موزه‌های پروفسور آرتور پوپ و حسین صادقی، موزه هنر استانبول، موزه لاهور، موسسه خاورمیانه واشنگتن دی‌سی، گالری کوروش پاریس، گالری‌های اروپا در وین و مونیخ، پلازای باربرینی رم، گالری موسیقی میلان، موزه علم و صنعت شیکاگو و…

نمایشگاه‌های موقت (۱۳۲۷ تا ۱۳۷۳؛ ۸۳ گروهی و ۵۱ انفرادی)

الجزیره، فلورانس، مونیخ، سالت‌لیک‌سیتی، پکن، کراچی، نیویورک، شانگهای، شیکاگو، کیف، پاریس، تهران، استانبول، لاهور، راولپندی وین، اصفهان، میلان، رم واشنگتن دی‌سی​

جوایز و افتخارات(گزیده)

• نشان درجه یک هنر، ایران

• مدال طلای هنر نظامی، ایران ۱۳۳۱

• مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر، بلژیک ۱۳۳۷

• جایزه اول وزارت فرهنگ و هنر، ایران ۱۳۵۲

• مدال طلای آکادمی هنر و کار، ایتالیا ۱۳۶۰

• دیپلم لیاقت دانشگاه هنر، ایتالیا ۱۳۶۱

• دیپلم آکادمیک اروپا، ایتالیا ۱۳۶۲

• تندیس طلایی اروپایی هنر، ایتالیا ۱۳۶۳

• نشان هنر نخل طلایی، ایتالیا ۱۳۶۳

• تندیس طلایی اسکار هنر، ایتالیا ۱۳۶۴

• عضویت در انجمن هنر و حرف ایتالیا

• ذکر نام در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم

• چهره ماندگار ۱۳۸۰

• نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر ۱۳۹۳

درگذشت و وصیت محل دفن

۱۶ مرداد ۱۴۰۴ خبرهایی درباره بستری بودن استاد در آمریکا منتشر شد. بهمن نامورمطلق اعلام کرد که پس از زمین‌خوردن به بیمارستان مراجعه کرده و دچار ذات‌الریه شده بود. بامداد ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ درگذشت. بنا بر گفته نزدیکان، استاد وصیت کرده بود در اصفهان و در کنار قبر صائب تبریزی به خاک سپرده شود.

آلبوم تصویری

سخن آخر

محمود فرشچیان با سبک خاص و بی‌نظیر خود، یکی از پیشگامان نقاشی ایرانی  بود که به جهانیان هنر ایران را معرفی کرد. او توانست هنر سنتی ایرانی را با شیوه‌های نوین ترکیب کند و آثار بی‌نظیری خلق کند که همواره در تاریخ هنر ایران ماندگار خواهد بود.