زیباسازی به جای مرمت

حسین پورنادری(استاد مرمت دانشگاه هنر اصفهان)/اصفهان امروز: در حال حاضر، چند کارگاه مرمت در مسجد جامع اصفهان در حال فعالیت هستند. یکی، کارگاه پاکیزه‌سازی مناره است که اصولی فعالیت می‌کند. دیگری، کارگاه مرمت سنگفرش‌ها است که به نظر می‌آید روش کارشان درست است، ولی این را که ملات‌های مورداستفاده آنها چه عیاری دارد و یا اینکه از ماسه آهک یا ملات دیگری استفاده می‌کنند، بی‌اطلاعم. بااین‌وجود، امیدوارم درست و معقول انجام شود.

کار کاشیکاری که دارد در این مسجد انجام می‌شود، اسفناک است و طبق نقشه کاشی‌ها عمل نمی‌شود. رشته مرمت، رویکردهای مختلفی دارد که یکی از آنها این است که مرمت‌های سال‌های پیش را محترم بشماریم. قبلاً با کاشی‌های کهنه، معرق‌های لچکی دور سنگ‌های مسجد جامع را مرمت و بعد، آنها را جمع کرده و در چنددهانه استفاده کرده‌اند که این کار ازنظر اقتصاد مرمت اهمیت دارد. روش کار آنها، اینگونه بوده که کاشی‌ها را منطبق با طرح قبلی کار کنند، برای مثال، اینگونه نبوده که به‌جای طرح برگ، از طرح بادمجان در کاشی استفاده کنند. در مرمت مدرسه مظفریه هم به نظر می‌رسد، دارند آرایه‌های غیرواقعی که از گوشه‌های دیگر مسجد گرفته‌اند، به آن اضافه می‌کنند. در مرمت، مستندسازی اهمیت دارد، ولی اکنون موج نوسازی رواج یافته و برای مثال بازار و دهانه‌هایی به شکل مبهم و باسلیقه خود می‌سازند. این کار، هنر نیست، چراکه مستندسازی محیط از نظر دو جنبه معماری و شهرسازی اهمیت دارد و نمی‌شود به‌جای یک طاق چوبی که درگذشته بوده، طاق چشمه بسازیم و یک بازار مصنوعی ایجاد کنیم. رشته مرمت باید بر اساس مستندسازی آثار گذشتگان باشد، چراکه اگر طبق اصول کار نکنیم، آیندگان ما حتی بر اساس یک خط هم می‌توانند اصل طرح‌ها را احیا کنند. متأسفانه در شرایط فعلی، از سر ناآگاهی و به شکلی سرسری فعالیت می‌شود و میراث دوستان هم خودشان را کنار کشیده‌اند و مثل قبل پیگیری نمی‌کنند.

ما متأسفانه فرزندان خلفی نبودیم و این را از مرمت کاشی‌های دالان ورودی مسجد می‌توان فهمید. در مرمت‌های فعلی، تجربه نادیده گرفته می‌شود، درواقع درست است که خیلی از جوان‌ها وسواس زیادی در انجام کار خوددارند، ولی کسانی که در حال حاضر کار می‌کنند، دیدگاهشان مرمت نیست و نوسازی و خوشگلی برایشان ملاک است، همان کاری که در مشهد دارد انجام می‌شود و اشتباه است. اینها در حالی است که باید به مرمت کارهای نسل گذشته به همان شکل که بوده پرداخت و به بازسازی آنها اهمیت داد.