دو جبهه جدید در جنگ تجاری

دو جبهه جدید در جنگ تجاری تشکیل شده است؛ از یکسو عربستان سعودی در واکنش به مواضع دولت آلمان درخصوص حمایت از برجام و ایران، تصمیم به منع حضور کسب‌وکارهای جدید آلمانی در کشورش گرفته است. از سوی دیگر، استفاده عربستان از ابزار تحریم، علیه خودش نیز به‌کار گرفته‌شده؛ به‌طوری‌که بعد از گذشت یک سال از تحریم قطر توسط کشورهای عربی با لیدری عربستان، قطر نیز تصمیم به قطع مصرف کالاهای تولید این کشور گرفته و واردات کالاهای سعودی را ممنوع اعلام کرده است.
تا پیش از این اواخر، در دنیای تجارت رسم بر این بود که کشورها با در نظرگرفتن مزیت‌های تجاری، اقدام به واردات و صادرات و انتخاب شرکای تجاری خود می‌کردند و با محاسبه هزینه‌ها و فایده‌ها وارد رابطه تجاری با سایرین می‌شدند. بدین‌ترتیب تجارت بین‌الملل بر پایه اصول تجاری و نیازهای اقتصادی کشورها شکل می‌گرفت و تا حدود زیادی از حوزه سیاست جدا بود. حال اما چندی است که با در پیش‌گرفتن استراتژی‌ حمایتگرایی و ملی‌گرایی برخی کشورها و در راس آنها آمریکا، جریان تجارت تا حدود زیادی سیاسی شده است و از تجارت به‌عنوان ابزاری برای نیل به اهداف سیاسی استفاده می‌شود. وضع تحریم‌ها علیه دیگر کشورها و مسدودسازی جریان عادی تجارت با آنها الگویی است که ابتدا آمریکا به‌عنوان مرشد دولت عربستان در پیش گرفت و نمونه‌های آن را علیه ایران و روسیه اعمال کرد. در این باره عربستان سعودی نیز به تأسی از آمریکا، تجارت خود با برخی کشورها را بنا به دلایل سیاسی محدود کرده است، اقدامی که به عقیده کارشناسان همچون تحریم‌های آمریکایی نتیجه‌ای جز ضرر خود تحریم‌کنندگان نخواهد داشت. گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد» دو نمونه جدید از این اقدامات تجاری سیاست‌زده را در اینجا معرفی می‌کند:
تحریم آلمان به تلافی حمایت از ایران
عربستان سعودی در واکنش به مواضع دولت آلمان درخصوص حمایت از برجام و ایران و همچنین به تلافی اتهامات آلمان مبنی بر اینکه سیاست‌های خارجی آل‌سعود «ماجراجویی سیاسی» در خاورمیانه است، اعطای قراردادهای دولتی خود به شرکت‌های آلمانی را متوقف ساخت. مجله آلمانی «اشپیگل» در گزارشی نوشت محمد‌بن‌سلمان،‌ ولیعهد عربستان، عمیقا از سوی دولت آلمان «تحقیر» شده و تصمیم به منع حضور جدید کسب‌وکاهای آلمانی در کشورش گرفته است. منبع این خبر دِتلف دائس، مالک یکی از کسب‌وکارهای فعال در عربستان بود، کسی که منابع آگاه در ریاض نارضایتی ولیعهد از برلین را به اطلاع او رساندند. یکی دیگر از تاجران آلمانی حاضر در عربستان که خواسته است نام او فاش نشود روز جمعه در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز مدعی شده بخش بهداشت و سلامت برای حضور در مناقصه‌های عربستانی با بازرسی‌های بیشتری مواجه شده‌ است: «آنها مدام می‌پرسند محصولات شما از کجا می‌آیند؟ آیا آنها ساخت آلمان هستند؟ آیا شما خطوط تولید دیگری دارید؟ به محض اینکه آنها اطلاع می‌یابند محصولات، تولید آلمان هستند، درخواست‌ آلمانی‌ها را برای مناقصه رد می‌کنند.» در نوامبر ۲۰۱۷، ریاض در واکنش به اظهارات زیگمار گابریل،وزیر خارجه سابق آلمان که مدعی شده بود لبنان ماجراجویی‌های عربستان را در کشورش تحمل نخواهد کرد، سفیر خودش را از برلین خارج کرد. در دوران وزارت زیگمار گابریل، جهت‌گیری سیاست‌های خارجی آلمان به سمت ایران و قطر بود. در آن زمان وزیر خارجه عربستان اعلام کرده بود دولتش در اعتراض به اظهارات گابریل نامه‌ای اعتراضی به نماینده‌ آلمان در ریاض فرستاد. بر اساس داده‌های اداره آمار جمهوری فدرال، عربستان سعودی با واردات بیش از ۵/ ۶ میلیارد دلاری کالاها و خدمات آلمانی، یکی از شرکای تجاری بزرگ آلمان است. سال گذشته شرکت آلمانی «زیمنس» برنده سفارشی برای ساخت پنج توربین حرارتی یک نیروگاه در عربستان شد که ارزشی بالغ بر ۴۰۰ میلیون دلار داشت. اندکی پس از آن نیز شرکت «دایملر» سفارش تحویل ۶۰۰ اتوبوس مرسدس بنز «سیتارو» را از شرکت اتوبوسرانی «ساپتکو» عربستان دریافت کرد. البته این شرکت‌ها واکنشی به اخبار اخیر و ادامه همکار‌یشان با عربستانی‌ها نشان نداده‌اند. در ماه مارس نیز خبرگزاری «بلومبرگ» در گزارشی مدعی شده بود که به سازمان‌های دولتی عربستان گفته شده است از تجدید برخی قراردادهای غیرضروری با شرکت‌های آلمانی خودداری کنند.
بدل قطر به عربستان
ابزار تحریم‌ تجاری که زمانی عربستان علیه قطر به‌کار گرفته بود، حالا علیه خودش به‌کار گرفته می‌شود. پس از گذشت حدود یک سال از تحریم‌ قطر از سوی کشورهای عربی به رهبری عربستان، این کشور ثروتمند نفتی تصمیم به قطع مصرف کالاهای تولید رقیبان خود گرفت. روز شنبه وزیر اقتصاد قطر به فروشگاه‌های این کشور دستور داد قفسه‌های فروش خود را از کالاهای وارداتی از ۴کشور عربستان، امارات،‌ بحرین و مصر خالی کنند. در این باره به منظور اطمینان از اینکه فروشگاه‌های این کشور از ممنوعیت ایجاد شده تبعیت می‌کنند، بازرسانی از این فروشگاه‌ها دیدن خواهند کرد. به گزارش خبرگزاری «بلومبرگ» البته سخنگوی وزارت اقتصاد قطر هنوز به درخواست‌ها به اظهارنظر در این خصوص واکنشی نشان نداده است. عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر ۵ ژوئن سال گذشته به بهانه حمایت مالی از گروه‌های تروریستی و ارتباط نزدیک با دولت ایران روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با قطر قطع کردند. در این باره قطری‌ها مجبور شدند کالاهای مورد نیاز خود را از ایران، ترکیه، عمان و کویت وارد کنند. قطر که بر اساس معیاردرآمد سرانه ثروتمندترین کشور دنیا است و دولتش یکی بزرگ‌ترین ذخایر ثروت را در دنیا داراست، توانست شو‌ک‌ تحریم‌ها را خنثی سازد. سال گذشته اقتصاد این کشور یکی از سریع‌ترین رشدها را در میان اقتصادهای منطقه تجربه کرد، عملکردی که بر اساس پیش‌بینی‌های «صندوق بین‌المللی پول» در سال جاری نیز ادامه خواهد یافت. پس از تقویت روابط با کشورهای غربی و صرف میلیاردها دلار بر تسلیحات، اکنون قطری‌ها برنامه دارند تا با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد یک قطب مالی برای شرکت‌های ایرانی، ترکیه‌ای، عراقی و پاکستانی، اقتصاد خود را بازسازی کنند. به گزارش «بلومبرگ»، طرحی در این کشور در حال تصویب است که به سرمایه‌گذاران خارجی اجازه «مالکیت ۱۰۰ درصدی» کسب‌وکارها در تمامی بخش‌ها را می‌دهد.
این تحریم‌های بی‌اثر
تحریم‌هایی که این روزها آمریکا با توسل به آنها سعی در تهدید ایران نیز دارد، همچون تحریم‌ها علیه قطر، روسیه و تحریم‌های گذشته ایران ثمره مهمی نخواهند داشت جز بازگشت اثرات منفی تحریم‌ها به خود کشور تحریم‌کننده و متحدانش. آمار منتشر شده از کشورهای تحریمی همچون روسیه و قطر نشان می‌دهد که اقتصاد این کشورها آسیب جدی از تحریم‌ها ندیدند. در عوض اما بنا به اعتراف «ریچارد نفیو» یکی از مدیران تحریم‌های ایران در دوران اوباما، هشدار داده است که تحریم‌ها به تدریج کارآیی خود را از دست می‌دهند و به نقطه آسیب‌پذیری اقتصاد آمریکا بدل می‌شوند، سرنوشتی که در انتظار سیاست‌های تحریمی عربستان نیز خواهد بود.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد