آب نیست! اصفهان در عطش تصمیم‌گیری
مدیریت فشار؛ واژه‌ای که بعد از جیره‌بندی و ناترازی به ادبیات مدیران حوزه آب کشور وارد شده است. سخنگوی صنعت آب چند روز پیش گفت که در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، اراک، ساوه و بندرعباس فشار آب را مدیریت می‌کنیم تا مصرف کمتر شود.
مدیریت فشار؛ واژه‌ای که بعد از جیره‌بندی و ناترازی به ادبیات مدیران حوزه آب کشور وارد شده است. سخنگوی صنعت آب چند روز پیش گفت که در شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، اراک، ساوه و بندرعباس فشار آب را مدیریت می‌کنیم تا مصرف کمتر شود. این مدیریت فشار در حالی است که وضعیت ذخیره سدهای این شهرها خوب نیست. بحران در سد زاینده‌رود هم که هر روز عمیق‌تر می‌شود و آب شرب بیش از ۵ میلیون نفر هر روز کمتر از قبل می‌شود. اگر در سال‌های پیش نگران تنش آبی در تابستان بودیم در همین روزهای آخر سال بیم نبود آب شرب در بهار می‌رود. روزها از پی هم طی می‌شود و هر روز سهم کمتری برای آب شرب در پشت سد زاینده‌رود باقی می‌ماند.
کاهش بی‌سابقه بارندگی، افت شدید منابع زیرزمینی، کاهش ذخایر سد زاینده‌رود و ناترازی در عرضه و تقاضای آب، اصفهان را به روزهای بحرانی نزدیک می‌کند. درحالی‌که میانگین بارش‌ها در سرشاخه‌های زاینده‌رود ۴۲ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده و ذخیره سد زاینده‌رود به ۱۳۸ میلیون مترمکعب رسیده و ۹۰ درصد ظرفیت مخزن آن در حال حاضر خالی است؛ اما همچنان برداشت‌ها از حوضه زاینده‌رود ادامه دارد. با علم به اینکه ذخیره کنونی سد زاینده‌رود در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۳ درصد و نسبت به بلندمدت ۷۹ درصد کاهش‌یافته است؛ اما هنوز سهم صنعت و کشاورزی بالادست بر‌جای خود باقی است. باوجود کاهش ۵۰ درصدی ورودی آب به سد زاینده‌رود از ابتدای سال آبی تاکنون در مقایسه با بلندمدت مشابه و مواجه‌شدن با سد خالی هیچ پروژه انتقال آب از حوضه فقیر زاینده‌رود به دیگر حوضه‌ها متوقف نشده است.
تکلیف پروژه‌های آبی اصفهان هم هنوز مشخص نیست و جزئیات دقیقی از آن نمی‌دانیم. اینکه آیا این پروژه‌ها پیش از ورود به این تنش‌های آبی به اصفهان می‌رسد یا خیر. بالاخره انتقال آب دریای عمان به صنایع می‌رسد تا قدری دست از سر این جرعه‌های مانده برای شرب مردم بردارند یا تا آخرین جرعه قرار است بر سر سفره حوضه زاینده‌رود بمانند؟ اما دیگر در این سفره آبی نیست و امروز سد زاینده‌رود توان تأمین آب شرب مورد نیاز جمعیت استان اصفهان را هم ندارد. یک ماه است که نیروگاه برق‌آبی سد زاینده‌رود هم به‌خاطر افت ذخیره آب مخزن از مدار تولید خارج شده است و تنها خروجی آب از دریچه‌های تخلیه تحتانی سد انجام می‌شود. این میزان ذخیره را همین‌جا نگه دارید. الان در آستانه بهار و خانه‌تکانی و افزایش مصرف آب هم قرار داریم و این به وخیم‌تر شدن اوضاع منجر خواهد شد.
حداکثر توان تأمین آب در شرایط فعلی ۱۵.۵ مترمکعب بر ثانیه است، درحالی‌که نیاز آبی استان در زمان اوج مصرف به ۱۸.۹ مترمکعب بر ثانیه می‌رسد. یعنی حداقل ۳.۴ مترمکعب بر ثانیه کمبود داریم. درحالی‌که وضعیت چاه‌ها و منابع زیرزمینی هم اسفناک است و هیچ امیدی به آنها نمی‌توان داشت با یک حساب ساده می‌توان این را دریافت که این میزان کمبود در ماه‌های آینده به افت فشار و کیفیت، قطعی آب و جیره‌بندی آن منجر خواهد شد.
با همه این اوصاف چه تدبیری می‌توان اندیشید؟ آیا همچنان به‌جای تدبیر و حکمرانی درست بر منابع آبی حوضه، چشم به آسمان باید دوخت تا بلکه بارش‌های بهاری به داد این مردم برسد یا که ابرها را بارور کرد؟ آیا قرار نیست عدالت در برداشت‌ها صورت گیرد و حالا که ذخیره سد زاینده‌رود به خط بحران رسیده برخی از پروژه‌های انتقال آب از این حوضه را متوقف کرد؟ آیا به‌جای مدیریت برداشت‌ها در بالادست و کاهش سهم صنایع، با مدیریت فشار در پایین‌دست و کاهش سهم خانواده‌ها می‌توان جلوی پیشرفت این بحران را گرفت؟
امروز پیش از هر راهبردی، اولویت اصلی اصفهان باید آب باشد و آب. آژیر قرمز آب شرب به صدا درآمده تا جایی که صدای مطالبه احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی شنیده نمی شود. شاید امروز استاندار اصفهان باید همه راهبردها و جلساتش را بگذارد زمین و به مسئله آب اصفهان فکر کند. یک پایش اصفهان و در پروژه‌های آبی باشد و یک پای دیگرش در تهران و وزارت نیرو. جزئیات واقعی پیشرفت پروژه‌های آبی اصفهان را شفاف بگوید تا امیدوار به استقبال سال آینده برویم. اگر این کارها صورت نگیرد و زمان بگذرد دیری نیست که تنش آبی به تنش روانی و اجتماعی بکشد. ناترازی در آب شرب و قطعی مکرر برق جامعه را عصبانی می‌کند و امید مردم را به نابودی می‌کشاند. پس اولویت استان اکنون باید مسئله زاینده‌رود، تأمین آب شرب، تکمیل پروژه‌های آبی و سامانه دوم آب‌رسانی به اصفهان، مدیریت مصرف آب در صنایع و کنترل برداشت‌های بی‌رویه باشد. از سوی دیگر این اخطار را باید به مردم هم داد که اگر در مصرف خود دقت نکنند ماه‌های سختی را در پی خواهند داشت. روزهایی که هم با خاموشی روبرو هستند و هم با بی‌آبی. شاید خانه‌تکانی و شستشوهای آب بر را چند ماهی به تأخیر بیندازند مشکلی پیش نیاید؛ اما آیا تاب تحمل مدیریت فشار و بهار و تابستان بدون آب و برق را دارند؟
