شرح مرگ فیلمسازی

به گزارش اصفهان امروز: در صدوششمین جلسه از پاتوق فیلم کوتاه انجمن سینمای جوان اصفهان که با حضور احسان امینی، نویسنده، کارگردان و منتقد، درمقام میزبان این فصل از پاتوق، و محمدرضا نعمتی، فیلمساز و مدرس سینما درمقام مهمان ویژه برگزار گردید، چهار فیلم با نام‌های «برادر» ساخته‌ی مهدیه محمدی، «امتحان» ساخته‌ی سونیا حداد، «با همراهی سارا» ساخته‌ی ایمان فراهانی و «دم اژدها» ساخته‌ی سعید کشاورز به نمایش درآمد.

در خلاصه فیلم «برادر» آمده است: در آخرین ماه‌های نزدیک به انقلاب 1357، سربازان مخالف با حکومت شاهنشاهی شروع به فرار از پادگان‌ها و پیوستن به مردم کردند. افسران بالادست آن‌ها را در حین فرار می‌کشتند و یا دستگیر و محکوم به اعدام می‌کردند...

در خلاصه فیلم «امتحان» آمده است: صدف از صبح در تب‌وتاب امتحان مدرسه‌اش به سر می‌برد ولی روز مدرسه و شرایط معمولی برایش رقم نخواهد خورد.

در خلاصه فیلم «با همراهی سارا» آمده است: من این جنازه‌ی توی اتاق رو می‌شناسم...

در خلاصه فیلم «دم اژدها» آمده است: زهر رفته تو خونش وحشی شده...

«برادر»، فیلمی بدون دغدغه‌ی کاراکتر

احسان امینی درباره‌ی فیلم کوتاه «برادر» نکته‌های فرامتنی را غالب بر اثر هنری آن عنوان نمود. محمدرضا نعمتی نیز نعمتی نیز درباره‌ی این فیلم انگیزه‌های شخصیت محوری را خام عنوان کرد و افزود: شخصیت چه می‌خواهد؟ چه چیز شخصیت اصلی در خطر است؟ اگر ما می‌توانستیم با انگیزه‌های شخصیت محوری آشنا شویم ناخوداگاه داستان را دنبال کرده و درگیرش می‌شدیم. با این حال در این فیلم هیچ چیزی در خطر نبود. می‌شد آبرو یا معشوقه را در بحران قرار داد اما فیلمساز توجهی بر آن نداشت. مثلا می‌شد کت و شلوار برای شخصیت محوری مهم باشد که بعد از بخشش به سرباز برایش معنا داشته باشد. سوال اینجاست چگونه می‌توان تصادف را وارد داستان کرد؟ به شرطی که قصه با آن شروع شود و گره افکنی بشود تصادف توجیه‌پذیر است اما در گره‌گشایی عملاً سطح فیلم را پایین می‌آورد.

«امتحان»ِ اسیر سندرم جشنواره

امینی درباره‌ی فیلم کوتاه «امتحان» گفت: این فیلم درباره‌ی الگوسازی و الگوپذیری است. اما اتفاق در پیشبرد داستان نقش اساسی دارد. این که چرا کارکتر پدر مواد رو نمی‌برد. یا چرا دختر در آن بحران، مواد را در لباسش مخفی نمی‌کند؟ یا چرا زیر میز نمی‌اندازد؟ هرچند که در جشنواره‌های خارج از کشور از جمله موفق‌ترین‌ها بوده که خب از منظر جشنواره‌ای انگار الگو شده که چنین موضوعاتی ساخته شوند.

نعمتی نیز مشکل فیلم امتحان را در پایان‌بندی آن می‌دانست: در پایان هیچ اتفاق دراماتیکی در شخصیت رخ نمی‌دهد. شخصیت در صحنه‌ی پایانی همان شخصیت با همان ویژگی‌های ابتدای فیلم است.

امینی با نقد به قربانی بودن برخی شخصیت‌ها در نگاه فیلمساز گفت: در این فیلم نیز ظاهرا شخصیت هیچ اراده‌ای از خود ندارد و در خط تعیین‌شده و قابل پیش‌بینی حرکت می‌کند. انگار از ابتدا فیلمساز همه‌ی اراده‌ی شخصیت را از او می‌گیرند. شخصیت‌های دیگر مانند مدیر، معلم و پدر، همه کاریکاتورند و اصلاً شکل نگرفته‌اند.

«با همراهی سارا»، اما دور از او

امینی با ذکر این نکته که در این فیلم کوتاه، کاراکتر محوری اصلا این فضا را نمی‌شناسد گفت: پزشک استاد ظاهراً حکیم است و حرف‌های حکمت‌آمیز می‌زند که البته اصلاً در پیشبرد داستان کمکی نمی‌کند. شعر خواندن و هپروتی بودن او از یک سو، و دیالوگ «کی این جنازه را افتتاح می‎‌کند؟» از سوی دیگر شخصیت او را دچار خدشه می‌کند.

نعمتی نیز در رابطه با این فیلم گفت: با توجه به این که شخصیت اصلی درونگراست و اصلا متوجه مسئله‌ی او نمی‌شویم، ارتباط ما با فیلم قطع می‌شود. به عبارت دیگر اصلا داستان پیش نمی‌رود. دیالوگ‌های نامربوط و کنش‌های بی‌معنا هیچ موضوعی را در این فیلم دنبال نمی‌کند.

«دم اژدها»، مبتنی بر اتفاق

امینی با اشاره به ضعیف بودن فیلم «دم اژدها» گفت: داستان دو تا دوست است که قرار است معامله‌ای را شکل بدهند. ردوبدل کردن مدام دیالوگ‌ها و پیش بردن داستان با فحاشی از ارزش آن کاسته است. علاوه بر آن متوجه نمی‌شویم که چرا باید ناظم با پسر برود که این دو نفر تنها شوند و این مسئله و اتفاق روی دهد که اصلاً منطق ندارد. در عمل می‌توان گفت که باگ فیلمنامه‌ای است.

درمقابل، نعمتی با تمجید از این فیلم، آن را بهترین فیلم باکس امشب عنوان کرد و گفت: درباره‌ی فیلم دم اژدها بسیار حرف دارم و آن را دنباله‌رو هالیوود (در مقابل فیلم‌های اروپایی) می‌بینم. دم اژدها برعکس امتحان در ایجاد تحول در شخصیت موفق بود. در پایان بخت قهرمان برمی‌گردد. این تنها فیلمی بود که آغاز و پایانش در خودش بود و نمی‌شد آن را بخشی از فیلم طولانی‌تری درنظر گرفت. عقرب گزیدن منجر به اتفاق‌های بعدی شد که به پسر جرأت داد تا گادفادر بعدی باشد.

افک‌های دراماتیک

نعمتی با بیان لزوم وجود افکت‌های دراماتیک گفت: چهار افکت دراماتیک به نام‌های غافلگیری، تعلیق، معما و حول‌وولا داریم. در تعریف این عناصر می‌توان گفت که غافلگیری به این معناست که شخصیت از رویدادی خبر دارد، ولی مخاطب ناآگاه است. تعلیق زمانی روی می‌دهد که شخصیت از رویداد اطلاعی ندارد اما مخاطب می‌داند و منتظر خبردار شدن او به تماشا می‌پردازد. معما دلالت بر سوال و پرسش دارد که تقریباً همیشه در سینما جواب می‌دهد و مخاطب را مشتاق تا پایان فیلم نگاه می‌دارد. حول‌وولا نیز تنشی است که مخاطب را درگیر خود می‌نماید. در هر فیلم می‌بایست یکی از این چهار عنصر باشد. قصه‌گویی با این چهار تکنیک تقویت می‌شود. نکته‌ی مهم دیگر در فیلم‌ها ضرب‌الاجل است. شخصیت باید در یک زمان مشخص کاری انجام دهد و حیات و ممات او وابسته به آن است. اینگونه هم می‌توان چهار فیلم امروز را مورد بررسی قرار داد.

پول نهادها، به‌کام جشنواره‌ها

امینی درباره‌ی این‌که اکنون جشنواره‌ها تبدیل به سندرم شده‌اند عنوان کرد: پولی در یک سری نهادها هست که می‌خواهند موقعیتی را تصویر کنند. با این حال خیلی توجهی به شخصیت‌ها و روابط دراماتیک ندارند و بر معانی فرامتنی تمرکز می‌کنند.

فیلمسازی و شغل اصلی؟ هرگز!

نعمتی درباره‌ی فیلمسازی گفت فیلمسازی را به عنوان شغل اصلی انتخاب نکنید. فیلمسازی در کشور ما تمام شده است. اگر در این موضوع تردیدی دارید فیلم «جنگل پرتقال» را ببینید تا وصف حال فیلمسازان را در ده سال دیگر متوجه شوید. درباره‌ی فیلمنامه حرفی نمی‌زنم چون سی سال است که حرف می‌زنیم و کسی گوش نمی‌دهد. فاجعه از جایی شروع می‌شود که انجمن سینمای جوان می‌گفتند بساز اشتباه کن تا یاد بگیری. این شعار، بچه‌‌ها را تباه کرد .

دلیل سخت بودن فیلمسازی

نعمتی درباره‌ی سختی ساختن فیلم گفت: از آن‌جایی که خلق کردن یک جهان که همه‌ی عناصرش در ارتباط باهم باشند، نیاز به اشراف کامل به همه‌ی عناصر است، فیلمسازی بسیار مشکل است. اگر پول زیادی داشته باشید آسان است اما همین که اینجا هستید و می‌خواهید بیاموزید، یعنی پول و روابط ساخت فیلم را ندارید. پس لازم است که تا حد امکان بخوانید و ببینید و تحلیل کنید تا بیاموزید.

به گزارش اصفهان امروز: پاتوق فیلم کوتاه انجمن سینمای جوان اصفهان با حمایت دفتر تخصصی سینمای شهرداری اصفهان، مجموعه سیتی‌سنتر، تصویرسازان اسپادانا و اسنپ، به مدت سه ماه در پردیس سینمایی سیتی‌سنتر اصفهان برگزار می‌شود. علاقه‌مندان به کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به صفحه مجازی پاتوق در اینستاگرام به نشانی esfahanshortfilmclub مراجعه کنند.