فرونشست زمین بحرانی خاموش در کمین اصفهان

موضوع فرونشست زمین دراصفهان از زمان خشکسالی شکل گرفت به طوری که بابحران کم آبی دراین استان و روی آوردن مردم به چاه های غیر مجاز و البته حفر چاه های عمیق حتی تا بیش از ۴۰ تا۵۰ متر باعث شد که در سال های اخیر کارشناسان زیادی هشدار فرونشست زمین و زمین لرزه را در آینده ای نه چندان دور بدهند.

به گزارش ایمنا، سال های متمادی است که زاینده رود جاری می شود و پس از مدتی کوتاه که پرندگان بر فراز آن به پرواز در می آیند و ماهی ها در آن شناور می شوند، دوباره خشک می شود و اصفهان چهره غم به خود می گیرد.

هر بار که آب در بستر زاینده رود جاری می شود، قبل از اینکه لب های خشکیده وترک خورده بستر آن طعم آب را حس کند؛ چاه های آبی که در اطراف آن حفرشده سیراب می شوند تا ذخیره ای برای دوران کم آبی باشند.

در این رهگذر که مدت هاست ذخایر آب های زیرزمینی کاسته شده و به سبب کاهش میزان بارش رحمت الهی، تغذیه نمی شوند، خطر فرونشست زمین به تهدیدی بزرگ برای اصفهان تبدیل شده است.

هشدار کارشناسان درباره فرونشست زمین در حالی داده می شود که بی توجهی به آن از سوی مسئولان در ماه گذشته سبب فرو ریختن تعدادی از خانه ها در شهر دامنه از توابع شهرستان فریدونشهر و آواره شدن شماری از مردم شد.

مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی تنها راهکار مقابله با فرونشست زمین

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما، تنها راهکار مقابله با فرونشست زمین و تقویت سفره های آب زیرزمینی را موضوع مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی می داند.

هاشم امینی معتقد است طی نیم قرن اخیر به جهت عدم دقت در مدیریت منابع و ذخایرآبی بیلان منفی را در استان اصفهان شاهد هستیم و متأسفانه شرایط بسیار سختی را سپری می کنیم؛ البته شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان ۸۵ درصد مصرف آب خود را از منابع سطحی تامین می کند.

وی تاکید می کند: متأسفانه به دنبال موضوع فرونشست زمین و پایین رفتن سفره آب های زیرزمینی و کاهش کیفیت آب، مجبور شدیم میزان برداشت آب از سفره آب های زیرزمینی در حوزه شرب را کاهش دهیم.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان با اعلام اینکه از ۲۱۴ حلقه چاه این شرکت، ۱۲۴ حلقه چاه خشک شده یا به جهت اینکه کیفیت آب آن کاهش یافته مرکز بهداشت اجازه استفاده از این چاه ها را نمی دهد، تصریح می کند: تنها راهکار مقابله با فرونشست زمین و تقویت سفره های آب زیرزمینی، مدیریت مصرف آب در حوزه کشاورزی است.

وی تاکید می کند: استفاده از روش های نوین آبیاری و تغییر الگوی کشت، توجه به موضوع آمایش سرزمین در کشت هایی که انجام می شود، می تواند کمکی به حفظ منابع آب زیرزمینی به عنوان ذخایر استراتژیک برای آیندگان باشد.

ستون بناهای تاریخی اصفهان به لرزه افتاده است

مدیرطرح های ساماندهی، حفاظت و بهره برداری زاینده رود اما در این باره می گوید: جلسه ای در اوایل فروردین ماه سال ۹۰ به دستور استاندار وقت و با حضور ۶ نفر از مدیران شرکت آب منطقه ای، برای بررسی وضعیت حقابه های اصفهان تشکیل شد که در صورتجلسه آن آمده بود شهرداری اصفهان ۴۲۰ حلقه چاه دارد.

اسفندیار امینی می افزاید: جلسه دیگری هم سال گذشته با حضور استاندار فعلی- رسول زرگرپور، مدیر عامل شرکت آب منطقه ای، شهردار اصفهان و نظام صنفی کشاورزی استان اصفهان برگزار و در آن جلسه مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری اصفهان عنوان کرد که شهرداری اصفهان ۳۶۳ حلقه چاه دارد.

وی با اشاره به اینکه بر اساس صحبت آب منطقه ای که اعلام می کنند ۱۱۱ مجوز بیشتر برای چاه های شهرداری اصفهان صادر نکرده است، به این نتیجه می رسیم که ۲۵۲ چاه شهرداری غیر قانونی است، اظهارمی کند: جالب تر اینکه اگر صورتجلسه اول صحیح باشد که اعلام شده بود شهرداری ۴۲۰ حلقه چاه دارد، به این نتیجه می رسیم که نزدیک ۳۰۹ حلقه چاه شهرداری غیر قانونی است!

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی استان اصفهان ادامه می دهد: در جلسه اخیر مقرر شد ظرف ۱۰ روز کمیته ای مرکب از صنف کشاورزان، آب منطقه ای و شهرداری تشکیل، محل چاهها شناسایی و با پروانه دارها تطبیق داده شود و در راستای طرح تعادل بخشی مسدود شوند.

وی تصریح می کند: همچنین مقررشده بود در مورد چاه هایی که شهرداری در حریم و بستر زاینده رود دارد، مشابه برخورد قانونی که با سایر افرادی که چاه در مسیر بستردارند، در راستای تبصره ۴ ماده ۲ قانون توزیع عادلانه آب، آن چاه ها هم تعیین تکلیف شوند اما متأسفانه یک جلسه ای گذاشتند و شهرداری تعدادی چاه را نشان داد که تمام آن ۳۶۳ حلقه چاه را نشان نداد و آن تعدادی را هم که نشان دادند، چند مورد پروانه نداشتند و این قصه همچنان مسکوت مانده است.

امینی این موضوع را بسیار خطرناک می داند و می افزاید: خطرناک تر از آن این است که اخیراً شهرداری طرحی را دنبال می کند که چاه های شهر را با لوله به هم ارتباط داده و آب آن را به ارتفاعات باغ رضوان، صفه، اتوبان شرق اصفهان و جاهای دیگر ببرد و همه اینها بدان معناست که ذخایر آب های زیرزمینی کم و شهر در حال فرونشست است.

وی یادآور می شود: قبل از این طرح سالانه شهر اصفهان ۸ میلی متر فرونشست داشت، اما قطعاً با عملیاتی شدن اقدام جدید شهرداری اصفهان بر سرعت فرونشست ها افزوده خواهد شد.

مدیرطرح های ساماندهی، حفاظت و بهره برداری زاینده رود با ابراز تأسف از اینکه علیرغم مصوبات شورای امنیت ملی، شورای عالی آب، شورای هماهنگی زاینده رود، شورای تامین استان و همه دستگاه های مرتبط مبنی بر عدم بارگذاری یا برداشت جدیدی از روخانه زاینده رود، شهرداری اصفهان همچنان به این موضوع ادامه می دهد، می گوید: شهرداری اصفهان به صورت مستقیم از آب رودخانه پمپاژ می کند و برای پر شدن تمام چاه ها، به صورت غیرمستقیم از رودخانه برداشت می کنند.

وی می افزاید: اینکه ما اعلام می کنیم رودخانه پِرت آب پیدا کرده، معنای پرت آب سربالایی رفتن آن نیست بلکه پرت آب به این معناست که قبلا آبخوان ها را تخلیه کرده اند؛ هنگامی که آب در زاینده رود جاری می شود ابتدا آبخوان ها پر می شود و متأسفانه نمی دانم چرا علیرغم پیگیری هایی که انجام می شود متأسفانه شورای حفاظت شهرستان هم به شهرداری اجازه داده بود که طرح کوپلینک (ارتباط دادن چاه ها با یکدیگر) را اجرا کند؛ یعنی در واقع علیرغم اینکه تاکید می شود در بالادست آب را در ارتفاعات نباید ببرند، اینجا خودمان انجام می دهیم و شورای حفاظت هم این اجازه را به شهرداری داده که با اعتراض کشاورزان مواجه شد.

امینی تصریح می کند: در این راستا صنف کشاورزی جلسه ای برگزار و صورتجلسه ای تنظیم کرد که طبق آن قرار شد شهرداری طرح را متوقف کند، اما متأسفانه باز هم این روند ادامه دارد.

وی تاکید می کند: ما نگرانی های فنی، حقوقی و اجتماعی را داریم زیرا ساختمان ها و ستون بناهای تاریخی ترک برداشته، به لرزه افتاده و خطر فرونشست میراث فرهنگی، آثار باستانی و منازل مردم را تهدید می کند.

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی استان اصفهان با طرح این سؤال که آیا قانون یا دستگاهی برای پیشگیری از این اتفاق ناگوار وجود ندارد؟، می گوید: صنف کشاورزان امروز مدیریت طرح ساماندهی، حفاظت و بهره برداری رودخانه را بر عهده دارد و این در حالی است که شهرداری اصفهان خودسرانه این اقدامات را انجام می دهد، در بستر رودخانه استخرهای زیرزمینی درست می کند و بدون اینکه متوجه باشند چه سرنوشتی برای زاینده رود رقم می زنند، مرتب مصاحبه می کنند که رودخانه زاینده رود باید احیا شود!

وی با تاکید بر اینکه احیای رودخانه زاینده رود شعار دروغی است که شهرداری اصفهان سر می دهد، اظهارمی کند: رودخانه با اینگونه رفتارها به این روز افتاده، هر چند نمی گویم سرنوشت امروز زاینده رود فقط به خاطر اقدامات شهرداری است اما همه از جمله مردم، شهرداری، کشاورزان و صنعت باید در رفتارخود تجدید نظر کنند.

اتهام زنی ها به شهرداری اصفهان واهی است

اما علیرغم تاکیدات مدیرطرح های ساماندهی، حفاظت و بهره برداری زاینده رود که شهرداری اصفهان را به اقدامات خودسرانه در ارتباط دادن چاه های شهر به یکدیگر و پمپاژ آب زاینده رود به صورت مستقیم برای پر شدن تمام چاه ها متهم می کند، معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان می گوید: شهرداری اصفهان به هیچ عنوان برداشت آب به صورت مستقیم از آب زاینده رود نداشته و نمی دانم چرا دوستان ما علاقه دارند این حرف ها را تکرار کنند، شاید دلیل آن این است که در مدیریت زاینده رود و در حوضه های بالادست به مشکلاتی برخورد کرده اند و ترجیح می دهند یک نهاد را مقصر تلقی کنند.

احمدرضا مصور در گفتگو با خبرنگار ایمنا ، مسأله زاینده رود را موضوع همه کشور می داند و اظهارمی کند: من معتقدم مسأله زاینده رود از دریاچه ارومیه و تالاب گاوخونی کمتر نیست.

وی ادامه می دهد: شهرداری اصفهان از قدیم با مجوز و پروانه بهره برداری تعدادی چاه آب داشته که متأسفانه به محض بسته شدن رودخانه، تعدادی از آنها خشک می شوند.

معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان تصریح می کند: میزان برداشت آب کل فضای سبز شهر اصفهان در سال ۳۰ میلیون متر مکعب است که در مقابل حقابه شهر اصفهان از رودخانه زاینده رود، عدد بسیار ناچیزی است واینکه گفته شده شهرداری چاه های آب را به همدیگر متصل می کند، فکر می کنم آقای امینی بهتر بود بیشتر تحقیق می کردند چرا که این مباحث در جلسات متعدد بررسی و مطرح شده است.

وی با اشاره به اینکه چاه های آب شهرداری پروانه دار هستند و بهره برداری از آن با حساب و کتاب انجام می شود، می گوید: مشکلی که به صورت خاص وجود دارد، این است که در سفره آب زیرزمینی شهر اصفهان به دلیل عدم تدبیر مناسب برای رودخانه زاینده رود از یک سو و تغییر اقلیم شهر اصفهان از معتدل و مرطوب به سمت گرم و خشک از سوی دیگر باعث شده برداشت ها از سفره های آب زیرزمینی در شرق و غرب افزایش یابد و البته کاهش نزولات آسمانی در شهر اصفهان و در حوضه آبریز زاینده رود مزید علت شده و مشکلاتی را به وجود آورده است.

مصور تاکید می کند: این استدلال که فرونشست زمین مربوط به برداشت آب در شهر اصفهان باشد را قاطعانه تکذیب می کنم و معتقدم به جای اینکه مسأله را حل و کلان نگری کنیم تا مشکل از اساس حل شود، همدیگر را متهم کنیم، لطفی ندارد!

وی با بیان اینکه نشست های زمین در شهر اصفهان و مناطق مختلف آن از سوی مدیریت بحران استانداری اصفهان رصد و بررسی می شود، اضافه می کند: در برخی از نقاط این نشست ها ناشی از فرونشست سفره آب های زیرزمینی است و بعضی جاها هم به دلیل مثلاً اینکه لوله کشی آب یا فاضلاب انجام شده، به خاطر خشکی زمین فرونشست اتفاق افتاده است و مراجع رسمی قطعاً نظرات خود را اعلام می کنند اما باز هم تاکید می کنم مسأله آب و زاینده رود مسأله همه استان است و شهر اصفهان با ۲ میلیون و یکصد هزار نفر جمعیت حق دارد حقابه خود را مطالبه کند و همه برای حل مشکل سهمیم هستند.

معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان اظهارمی کند: شهرداری اصفهان به سهم خود در حال حاضر با کمتر از دو سوم نیاز آبیاری می کند و علاوه بر آن برای همه چاه های دارای پروانه بهره برداری خود کنتورهای مخصوص کنترل مصرف قرار داده و بر فعالیت پیمانکاران خود به شدت نظارت می کند تا در مصرف آب صرفه جویی شود.

وی می افزاید: شهرداری اصفهان به سرعت سبد مصرف آب فضای سبز شهر اصفهان را از آب تبدیل به موارد دیگری همچون پساب و تصفیه پساب می کند که تاکنون در این راستا موفق عمل کرده و به زودی شاهد افتتاح بعضی از طرح ها خواهیم بود.

مصور با اشاره به اینکه شهرداری اصفهان به سمت استفاده از تکنولوژی آبیاری جدید و استفاده از منابع آب های خاکستری رفته است، خاطرنشان می کند: علیرغم تمام مشکلات و کم لطفی هایی که انجام می شود، شهرداری اصفهان به خوبی نقش خود را در این میان بازی و به کم کردن شدت مسأله کمک کرده و همه باید اینگونه عمل کنند.

وی با تکذیب آمار اعلام شده از تعداد چاه های شهرداری اصفهان، اعلام می کند: شهرداری اصفهان حدود ۱۷۰ چاه دارد که پروانه های همه آنها توسط آب منطقه ای اصفهان کنترل و لیست بندی شده است.

معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان ادامه می دهد: متأسفانه به نظر من مسأله فرافکنی می شود و معتقدم آقای امینی که عضو هیأت ۵ نفره شده اند و به اتفاق کشاورزان چهارمحال و بختیاری بحث زاینده رود را دنبال می کنند، بهتر است به مسائل کلان و اساسی بپردازند؛ ضمن اینکه ایشان در همه جلسات این موارد را مطرح کرده اند و پاسخ ها را شنیده اند و باید بدانند تصور اینکه شهرداری اصفهان باید زیر نظر نظام صنفی کشاورزی کار خود را انجام دهد تصور اشتباهی است و اتفاق نخواهد افتاد زیرا شهرداری حقابه شهر اصفهان را که ۴ سهم شهر اصفهان، یک سهم رهنان و یک سهم خوراسگان است؛ داده است.

وی یادآور می شود: در مصوبات بالادستی هم که در استانداری تشکیل شده قرار شد جدول تهیه آب فضای سبز شهر اصفهان را هم در حقابه ها و هم در توزیع آب ها منظور کنند؛ قطعاً شهر اصفهان نمی تواند از سلامتی ۲ میلیون و یکصد هزار نفر ساکنان این شهر بگذرد و مطالبه جدی در این زمینه خواهد داشت.

در حوضه آبریز زاینده‌رود برنامه‌های متعددی از جمله طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی برای رفع مشکلات موجود ارایه شده است.

حال این سوال مطرح می شود طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی که وزارت نیرو دو سال پیش در راستای چاره‌اندیشی برای کنترل افت و کسری مخزن حادث شده در آبخوان‌ها تصویب و به اجرا درآورد، تا چه میزان در کاهش فرونشست های زمین تأثیر داشته است!؟

•