استقلال کردستان، آری یا خیر؟

اصفهان امروز: در 28 ژوئن مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان در سرمقاله روزنامه واشنگتن‌پست نوشت: «اینکه کردستان عراق به حق تعیین سرنوشت خود دست پیدا کند هیچ‌کس را تهدید نمی‌کند حتی ممکن است به ثبات بیشتر منطقه هم کمک کند. بعد از یک قرن تلاش زمان این فرارسیده است که این مطلب را بفهمیم که حاکمیت اجباری عراق بر کردستان نه به نفع عراق است و نه به نفع کردستان. ما خواستار این هستیم که آمریکا و جامعه جهانی به این تصمیم دموکراتیک مردم کردستان احترام بگذارند، این هم برای عراق و هم برای کردستان بهتر است». وی چند روز پیش اعلام کرد: 1 نوامبر (10 آبان) انتخابات پارلمانی و ریاست در این منطقه برگزار خواهد شد. مسعود بارزانی، رئیس منطقه کردستان همچنین گفت: «همه‌پرسی حق طبیعی مردم کردستان است و ما زبان تهدید را از هیچ‌کسی قبول نمی‌کنیم. دولت عراق به قانون اساسی که تضمین‌کننده وحدت این کشور است پایبند نمی‌باشد. تعادل در ارتش عراق نیز به دلیل به حاشیه راندن کردها، حفظ نشده است. دولت عراق نیروهای پیشمرگه را محاصره کرده درحالی‌که آن‌ها بخش مهمی از سیستم دفاعی کشور به شمار می‌آیند». در صدسال گذشته کردهای عراق همواره برای رسیدن استقلال تلاش کرده‌اند در سال 2003 با آمدن آمریکا و سرنگونی رژیم بعث، کردها موفق شدند به‌صورت رسمی و قانونی تبدیل به حکومت محلی خودمختاری شوند؛ اما بعد از کسب خودمختاری هم، دولت مرکزی و اقلیم کردستان نتوانستند باهم سازگار شوند و به همین دلیل کردها به فکر استقلال افتادند. این مسئله با ورود داعش به عراق شدت گرفت چراکه نیروهای پیشمرگه هم‌زمان با بیرون راندن داعش از کشور، کنترل ناحیه مورد مناقشه میان کردها و دولت مرکزی را در دست گرفتند. این ناحیه شامل شهر کرکوک و شهرستان‌های مخمور، خناقین و سنجار است. اما تلاش کردها برای برگزاری رفراندوم و جدایی از عراق مخالفت‌ها و نگرانی‌های بین‌المللی را به همراه آورده است. وزیر امور خارجه آلمان درباره برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان و عواقب آن برای منطقه هشدار داده است. گابریل گفت: «خدشه‌دار کردن تمامیت ارضی عراق و یا تلاش برای ترسیم مرزهای جدید در این کشور، گام صحیحی نیست و می‌تواند منجر به تشدید وخامت اوضاع و بی‌ثباتی نه‌تنها در بغداد که حتی در اربیل شود». وزارت امور خارجه آمریکا نیز نسبت به اعلام خبر برگزاری رفراندوم استقلال کردستان عراق ابراز نگرانی کرده است. بنا بر اظهارات مقامات این وزارتخانه، برگزاری این رفراندوم می‌تواند تأثیری نامطلوب بر مبارزه علیه داعش بر جای نهد. در اطلاعیه وزارت امور خارجه آمریکا اعلام شده که مبارزه با داعش از اولویت برخوردار است و هر آنچه بر این مبارزه سایه افکند، ازنظر دولت آمریکا پذیرفتنی نیست. همچنین در این اطلاعیه آمده است که دولت آمریکا از یک عراق دموکراتیک، باثبات، فدرال و واحد دفاع می‌کند. دولت‌های ترکیه و عراق نیز با تصمیم مسئولان منطقه خودمختار کردستان عراق درزمینه برگزاری همه‌پرسی استقلال مخالفت ورزیده‌اند. وزارت امور خارجه ترکیه روز جمعه ۹ ژوئن تصمیم برگزاری رفراندوم استقلال را یک خطای وحشتناک توصیف کرد. از سوی دیگر، سخنگوی دولت عراق نیز برگزاری چنین رفراندومی را در تضاد با قانون اساسی عراق ارزیابی کرده است. سخنگوی دولت عراق به خبرنگار گفته است که هیچ حزبی نمی‌تواند به‌تنهایی درباره سرنوشت عراق تصمیم بگیرد. گفتنی است ایران نیز با این جدایی بسیار مخالف است. بهرام قاسمی در واکنش به تصمیم یک‌جانبه اقلیم کردستان عراق مبنی بر برگزاری رفراندوم استقلال اظهار کرد: «موضع اصولی و روشن جمهوری اسلامی ایران، حمایت از تمامیت ارضی و یکپارچگی عراق است. اقلیم کردستان بخشی از جمهوری عراق است و تصمیمات یک‌جانبه و خارج از موازین و چارچوب ملی و قانونی، به‌ویژه قانون اساسی عراق، آن‌هم در شرایط پیچیده عراق و منطقه و طراحی بدخواهان برای تداوم بی‌ثباتی‌ها در عراق صرفاً به ایجاد مشکلات جدید در این کشور خواهد انجامید. عراق یکپارچه، باثبات و دموکراتیک، ضامن منافع همه مردم این کشور از تمام اقوام و مذاهب آن خواهد بود. امروز عراق بیش از هر زمان دیگری نیازمند آرامش و وفاق ملی است و اختلافات اربیل با بغداد نیز می‌بایست در چارچوب گفت‌وگو و تفاهم ملی و منطبق با قانون اساسی عراق حل‌وفصل شود». بوریس جانسون، وزیر امور خارجه انگلیس نیز اعلام کرد: «دولت لندن درک می‌کند که برگزاری رفراندوم استقلال دولت منطقه‌ای کردستان (اقلیم کردستان عراق) جزء آرزوهای مردم کرد است اما اکنون برگزاری چنین رفراندومی می‌تواند باعث منحرف شدن از اولویت‌های ضروری مانند شکست داعش، ایجاد ثبات در مناطق آزاد شده و توجه به مسائل سیاسی بلندمدت شود. هرگونه رفراندوم و یا روند سیاسی درباره استقلال دولت منطقه‌ای کردستان باید موردتوافق دولت مرکزی عراق قرار گیرد. هرگونه اقدام یک‌جانبه در راستای استقلال به نفع مردم منطقه و عراق نیست». حیدر عبادی نخست‌وزیر عراق نیز گفت که برگزاری رفراندوم استقلال نه به نفع منطقه کردستان نه عراق خواهد بود. مسعود بارزانی در شرایطی جدیت خود را برای برگزاری همه‌پرسی استقلال اعلام می‌کند که در بین خود کردها هم در همین موردتوافق وجود ندارد. بسیاری از احزاب و شخصیت‌های سیاسی کُرد پیش از آنکه طرح همه‌پرسی استقلال بارزانی را زیر سؤال ببرند و مخالفت خود را با آن اعلام کنند، مشروعیت وی در منصب ریاست منطقه کردستان را به دلیل پایان دوران قانونی و حقوقی ریاست بارزانی بر کردستان زیر سؤال برده و به عدم کناره‌گیری وی از قدرت به‌شدت معترض هستند، لذا از این منظر، آن‌ها مسعود بارزانی را نماینده کُردها نمی‌دانند. مجموع این مخالفت‌ها و کشمکش‌ها نشان می‌دهد که بارزانی تصمیم دارد پا در مسیری بسیار دشوار را بگذارد که شاید نتیجه‌ای هم در برنداشته باشد. به‌هرحال باید منتظر ماند و دید پاسخ کردها به این همه‌پرسی چه خواهد بود.