جمعه ها جدول زیر دوش!

چاپ جدول برای نخستین بار در مطبوعات جهان تاریخچه های مختلف دارد. فرانسوی ها معتقدند که فردی به نام ویکتور اوریل متولد فرانسه (1852 - 1927) و در گذشته در کشور سوئیس، در اوایل قرن بیستم در اثر حادثه ای در آفریقای جنوبی به زندان افتاد و در آنجا جدول را اختراع و برای نشریه ای محلی فرستاد که چاپ و پس از مدتی فراگیر شد. مطبوعات آمریکا اما براین باور است که شخصی به نام آرتوروین مبتکر جدول کلمات متقاطع است و نخستین اثرش در شماره فوق العاده روزنامه «نیویورک ورلد» در روز یکشنبه 21 دسامبر 1913 به چاپ رسیده است. اولین جدول چاپ شده در انگلستان نیز به سال 1924 برمی گردد که طراح آن سی دبلیو شفرد بوده و در ضمیمه روزنامه «ساندی اکسپرس» منتشرشد ه است. یک پژوهشگر مطبوعات ایران نیز معتقد است:«چاپ جدول درایران به سال های پیش از شهریور 1320 می رسد.»

دانش، جدول، سرگرمی
قربان علی صادقی زفره ادامه داد:« این روند ادامه داشت تاحمله متفقین به ایران و پیش آمدن مسئله کمبود کاغذ و توقیف و تعطیلی مطبوعات.» وی افزود:« اما این تمام ماجرا نبود چرا که مطبوعات ایران به خاطر فضای باز به وجود آمده در آن هنگام، جهشی را تجربه می کرد که به تقریب در هیچکدام از دوره ها تجربه نشده بود.»این پژوهشگر ادامه داد:« در آن دوران مجله ها و روزنامه های بسیاری همچون اطلاعات هفتگی، تهران مصور، ترقی، صبا و کاویان برای بزرگسالان و نشریه هایی مانند دانش آموز و بازی کودکان که اولی توسط اداره کل نگارش تهیه می شد و دومی به همت ابراهیم بنی احمد، در اواسط دهه 20 به بهای دو و حداکثر پنج ریال در مدارس توزیع می شد. این نشریات طیف های مختلفی از مخاطب را تغذیه می کردند و اندک اندک به این نتیجه رسیده بودند که برای رقابت، باید جذابیت داشت و جذابیت چیزی جز سرگرمی نیست. به همین خاطر بود که به احتمال قوی در کنار ستون ها و مطالب معروف به «دانستنی ها» در تاثیر پذیری از مطبوعات خارجی ورود یافته به ایران، جدول نیز جایی برای خود یافت؛ زیرا حائز چند نکته بود: اول از همه شما را سرگرم می کرد، دوم به شما اطلاعات زیادی می داد، سوم اینکه شما را به کسب اطلاعات جدید وا می داشت و چهارم اینکه جایزه می داد!» بنابراین تمامی این شرایط باعث می شود تا جهانگیر پارساخو ملقب به «آقای جدول ایران» اولین جدولش را زمانی به صندوق پست بیندازد که هنوز قدش به آن نمی رسیده است!

جمعه ها جدول زیر دوش!
جهانگیر پارسا خو در پژوهشنامه تاریخ مطبوعات ایران نوشته است:« پیش از آنکه تهران و بیشتر شهرستان های ایران گازکشی شود،گرمابه ها، مشتریان زیادی داشتند و شلوغ ترین روز، روز جمعه بود. صاحبان گرمابه ها برای آنکه در انتظار رسیدن نوبت، مشتریان را رنج ندهند مجله های مختلف روی میز گرمابه می گذاشتند که اکثر این مجله ها دارای جدول بود و هر جدول را چند نفر حل کرده بودند؛ زیرا وقت استحمام که می رسید، حل کننده جدول آن را نیمه کاره رهامی کرد و شخص دیگری با خودکار رنگ دیگر یا مداد، دنبال کار او را می گرفت و گاهی با کمی دقت می شد دریافت که یک جدول زیر دست شش تا 10 نفر گذشته است. پس از آن روزنامه ها و مجله ها به سالن آرایشگاه ها راه پیدا کردند، حتی روزنامه ها و مجله های تاریخ گذشته و بیشتر برای حل جدول.»وی همچنین در رابطه با کیفیت و نوع جداول آن روزها نوشته است:«شمار ستون افقی و عمودی جدول زیر ده بود و سال ۱۳۳۳ که روزنامه اطلاعات نخستین جدول کلمات متقاطع را چاپ کرد از ۹ در ۹ هم کوچکتر بود. بعدها اندازه ۹ در ۹ را انتخاب کرد که تا سال ها ادامه داشت و امروز ۱۵ در ۱۵ که از سال ها پیش ۱۵ در ۱۵ بوده است.کیهان هم برای دور نماندن از غافله سعی کرد تعداد خانه های جدول را افزایش دهد؛ اما من فکر نمی کنم اگر ۱۷ در ۱۷ یا بیش از این هم بشود، به بهتر بودن جدول کمکی بکند!»

جدول، سیستم تلقین اطلاعات
یک کارشناس امور تربیتی و تولید کننده بازی های فکری در رابطه با نقش تلقینی جدول ها معتقد است:«برای آنکه حافظه خود را جوان نگاه دارید، جدول حل کنید.»جهانگیر افضلی در توضیح این نظر گفت: «سیستم تلقینی جدول به شما کمک می کند تا نه تنها از حاضرالذهنی خود لذت ببرید، بلکه براساس کدهایی که در ساختار جدول به کار می رود می توانید درصد یادگیری خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهید. به همین خاطر است که باید گفت امروزه جداول علاوه بر آن که شما را سرگرم می کنند، مانند یک سیستم یادگیری به شما کمک می کنند تا از طریق شناخت کلید واژ ها بتوانید حواشی و هم خانواده های آنها را نیز به خاطر بیاورید؛ چراکه آنها نیز باعث می شوند اطلاعات دیگری را به خاطر بیاورید و این زنجیره تا جایی که شما تمایل داشته باشید ادامه می یابد، زیرا دقیقا ساختاری شبیه ساختار نرم افزاری کامپیوتر دارد. آن کلید واژه از طریق پرسش طراح جدول در ذهن شما به چالش کشیده می شود و جست وجوگرهای ذهن، شروع به جست وجو و بسط پیوندها از طریق تقابل اطلاعات می کنند.»

فال و تماشا به اضافه آموزش
عزیز جواهری اما در اینباره نظر جالبی دارد. او می گوید:« یکی از بزرگ ترین مشکلات تربیتی ما آن است که سرگرمی را دست کم می گیریم.» این روانشناس کودک ادامه داد: «قریب به اتفاق جامعه تصور می کنند که سرگرمی در تمول نهفته است، اما باید گفت که سرگرمی در نحوه استفاده از این تمول نهفته است وگرنه پول به خودی خود نمی تواند شما را سرگرم کند چون ساختار ندارد و سیال است.» وی با اشاره به نقش سرگرمی و به خصوص سرگرمی های مکتوب مطبوعاتی گفت:«هر چیزی که بتواند انسان را توامان درگیر لذت بردن و یادگیری کند بدون شک نوعی از سرگرمی است؛ زیرا هردوامتیاز سرگرمی را دارد: فال و تماشا به اضافه یادگیری.» جواهری در توضیح این نظر اذعان کرد:« صفحات سرگرمی روزنامه علاوه برآنکه انسان هایی را که کمتر مطالعه می کنند، به خود جذب می کند، می تواند از طریق جداول سوالات بسیاری را در ذهن شما ایجاد کرده و آنچنان شما را درگیر یافتن پاسخ کند که بالاخره یک پاسخ متناسب با سلول های جدول را بیابید تا اسوده شوید، حالا می خواهد صحیح باشد و می خواهد غلط، مهم، جست وجوی شماست.» وی تاکید کرد: «حل جدول کودکان و نوجوانان ما را به پرسیدن سوال و کنشگری سوق می دهد، چیزی که قریب به اتفاق والدین نه خودشان می دانند و نه می توانند به کودکانشان یاد دهند.»