جشنواره های بی بار

اتفاقی که طی روزهای گذشته، بهت اهالی و دوستداران سینما را موجب شده، انتشار خبر برگزاری شصت جشنواره سینمایی در طول یک سال در ایران است. همه ما از آفت جشنواره‌زدگی در کشور باخبریم و تعداد آنها را زیاد می دانیم؛ اما هیچ گاه فکرش را هم نمی کردیم که تنها در یکی از شاخه‌های فرهنگ، شصت جشنواره برگزار شود ! جشنواره هایی که حتی دوستداران سینما، نام بیش از دوم سوم آنها را نشنیده اند؛ اما متاسفانه هم چون قارچ هایی بی کیفیت در فضای فرهنگی کشور سر بر می آورند و هیچ کاربردی در اعتلای سینما ندارند.

«جشنواره زدگی»عنوانی است که طی سالیان اخیر در حوزه فرهنگ کشورمان مطرح شده؛ اما اینکه فقط در حوزه سینما شصت جشنواره برگزار شود، علیرغم نگرانی هایی که از هدررفت وقت و بودجه بیت المال موجب می شود، مصر بودن نهادها در برگزاری هر ساله آنها و استمرار این حجم از کیفیت کم است.البته سهل شدن شرایط این جشنواره ها که عموما، ساز و کاری حرفه ای نمی طلبند، سبب شده تا شرکت کنندگان زیادی، آثار خود را به آن برسانند؛ چرا که عموما این جشنواره ها، پذیرای آثار کوتاه هستند که این پروسه، تنها یک دوربین می طلبد که آن هم به مدد گوشی های هوشمندی که این روزها دیگر همه دارند، فراهم است. می ماند چند صفحه فیلم‌نامه که خود فیلم‌بردار می نویسد و بازیگرانی که عموما از میان دوستانش انتخاب می شوند. بنابراین جمع و جور کردن یک فیلم جشنواره ای، کار چندان سختی نیست و این برخلاف ظاهر زیبایش، اشاعه گر چند چیز نادرست است: تولید آثاری که بار سینمایی ندارند و مردم را به روشی درست در مسیر فیلمسازی قرار نمی دهند. ضمن آنکه سینما را خیلی دم دستی در نظر گرفته و نسبت به رعایت برخی اصول و قواعد حرفه ای فیلم‌نامه نویسی، کارگردانی و فیلم‌برداری تاکیدی ندارند؛ به همین دلیل است که این تعداد جشنواره در طول سالیان اخیر خروجی مشخصی نداشته و هیاهویی به لحاظ آمار کیفی به پا نمی کنند.این جشنواره ها، فقط برگزار می شوند تا چارت فرهنگی و بعضا تبلیغاتی سازمان را پر کنند و تاکنون مشاهده نشده که هدف اصلی آنها، شناخت استعدادهای سینمایی از میان چهره های گمنام باشد و به شکار یک چهره قابل اعتنا و آینده دار در این سینما بینجامند.

هدف برگزاری !
عمده این جشنواره ها را نهادهای دولتی برگزار می کنند. نهادهایی که تلاش می کنند تا به منظور پوشش دادن رسالت زیرمجموعه های خود، اقدام به برگزاری این جشنواره ها کرده و نهاد خود را خیلی پر سر و صدا نشان دهند فارغ از اینکه به فکر جریان‌سازی حرکت مذکور بوده یا بتوانند از این راه اشاعه‌گر مسئولیت های سازمانی، میان مردم و خانواده ها باشند.اتفاقی که در چارت مسئولیت‌های فرهنگی آن نهاد می گنجد و خیلی از آنها با هزینه هایی بسیار پائین رقم می خورند که در عوض با اسم دهان پرکنی چون «برگزاری جشنواره» همراه می شود و تعداد شرکت کنندگان در آن نیز به عنوان ملاکی در جهت دیده شدن و استقبال از آن مطرح می شود.بنابراین ضرورت برگزاری چنین جشنواره هایی نیاز سینمایی نیست و تنها به عنوان نماد روشنفکری و نه دغدغه مندی فرهنگی، از سوی نهادها برگزار می شود. ساز و کاری ندارد و کارشناسانی از میان خود آن نهاد به عنوان داور معرفی می شوند که نه دانش و نه سابقه سینمایی دارند.به عبارتی یک حرکت بسیار آسان که نیاز به پارادایم سنگینی ندارد و آشنایی خاصی را نیز طلب نمی‌کند، نه در ســــطح کارشناســــان و داروان و نه در بافــــت شرکت‌کنندگان. این حرکت آسان و البته ارزان، نهادهای بسیاری را راغب کرده تا به برگزاری آن همت کنند و قطعا آمار تولید آن طی سالیان اخیر با رشد افسارگسیخته‌تری همراه خواهد شد؛ چون هزینه تمام شده برای این حرکت فرهنگی که تماما بار تبلیغاتی دارد، در قیاس با دیگر متدهای تبلیغاتی، کم هزینه و پربیننده تر است.

جشنواره هایی که تنها به یک چهره متکی هستند
بعضا برخی از این جشنواره ها به واسطه رابطه هایی که با یک جریان سینمایی دارند، به این می اندیشند که با آوردن یک چهره سرشناس، اعتباری را برای جشنواره خود دست و پا کنند. بنابراین حتی زیر بار پرداخت هزینه ای به مراتب بیشتر از هزینه تبلیغاتی خود می‌روند تا فلان چهره سینمایی را که مورد وثوق و آشنایی مردم است، به عنوان داور، معرفی کنند. حال آنکه عموما این دعوت، پس از انتشار فراخوان صورت گرفته و آن چهره سینمایی در تدوین فراخوان و در نظر گرفتن پارامترهای کیفی فراخوان، حضور ندارد. به همین دلیل در اغلب موارد، حضور یک سینماگر شناخته شده در جشنواره ای گمنام تنها بعد تبلیغاتی و در جهت بیشتر دیده شدن آن رویداد به اصطلاح فرهنگی دارد تا از این طریق بر حجم آثار شرکت کننده نیز افزوده شود؛ پس کاملا مبرهن است که از این مجرا، هیچ حرکت خاصی در جهت پربار شدن بعد کیفی جشنواره صورت نمی گیرد. این اتفاق هم در نتیجه بازیگر سالار بودن است که توان تکنیکال بازی، مورد توجه قرار نمی گیرد و تنها شناخته شده بودن آن چهره، ملاک دعوت از وی قلمداد می گردد؛ حال آنکه بارها دیده شده که فلان بازیگر درجه چندم سینما که رزومه قابل توجهی در حیطه خود ندارد، به عنوان کارشناس سینمایی یا داور در جشنواره ای محفلی دیده می شود و این اتفاق با توجه به ساز و کار این رویدادها، چندان تعجب آور نیست. وقتی از این بازیگران درجه چندم برای آموزش شیوه های نوین بازیگری در آموزشگاه های مختلف بازیگری استفاده شده و هنرجویان بازیگری برای آموختن این شیوه ها، زیر بار هزینه‌های هنگفت می‌روند، آن وقت حضور این بازیگران در جشنواره‌هایی که تنها دغدغه تبلیغاتی دارند و از کمترین آشنایی با الفبای سینمایی برخوردارند، جای چه تعجبی می تواند داشته باشد؟!

بودجه هایی که سوخت می شود
همواره یکی از اتهاماتی که به این حجم جشنواره‌های گمنام، مطرح می شده، زد و بندهای کلان مالی است که نظارت چندانی روی آنها نمی شود. از این شصت جشـــــنواره سینمایی که در حــــال حاضــــر در کشور برگـــــزار می شــــود، بیشــــتر از 55 جشنواره جوایز ی به برگزیدگان خود می‌دهند و تنها چند جشنواره مهم نظیــــر فجــــر، کودک، سینما حقیقت، شهر و یکی دو جشــــنواره دیگر هســـتند که چون پشـــــتوانه کلان مـــــالی دارند، جوایز نسبتا خوبی برای برگزیدگان خود در نظر می گیرند.در حقیقت عمده این جشنواره ها محفلی برگزار می شوند که بودجه پائینی که حتی کفاف اجاره یک ماهه بیلبورد شهری در بزرگراه مهم پایتخت را نمی دهد تعیین شده که از آن طریق، تمام هزینه ها در کنار جوایز برگزیدگان تامین می شوند و این مهم با توجه به مبحثی که پیشتر در رابطه با ناکارآمدی بعد زیرساختی فرهنگی این جشنواره ها مطرح شد، یک هزینه سوخت شده تلقی می گردد که هیچ بار کیفی و آموزشی برای مردم ندارد و تنها اهرمی تبلیغاتی برای آن نهاد است که در قبال هزینه ای به مراتب پائین تر از هزینه اجاره یک بلیبورد شکل گرفته و با این نگاه، دیگر دلیلی ندارد که نهادی نخواهد این جشنواره را برگزار نکند.