هادی قربانی؛ رویکردی موفق در بازار جهانی قلمکار
هادی قربانی در همکاری با یک طراح گرافیک آشنا با فرهنگ مردم اسکاندیناوی، ضمن حفظ اصالت‌های هنر ایرانی، توانسته تلفیقی از طرح‌های ایرانی و سوئدی را روانه بازار اروپا کند، پروژه‌ای که موفق بوده و حتی به موزه ملی استکهلم هم با نام ایران راه‌یافته است. نمونه‌ای موفق از تولید و بازاریابی صنایع‌دستی اصفهان در قرن بیست و یکم.
شیما خزدوز/اصفهان امروز: بازار چیت‌سازهای که در طی دهه‌های متمادی بخش مهمی از اقتصاد و هویت شهری اصفهان در میدان نقش‌جهان را نمایندگی می‌کرد، این روزها تقریباً کمتر نام و نشانی از چیت سازی و قلمکاری را به خود می‌بیند.
از سردر قیصریه که وارد بازار چیت‌سازها می‌شوید، کسبه بازار عمدتاً در کسب‌وکار عتیقه‌جات، زیورآلات و بدلیجات هستند و به‌سختی می‌توان کارگاه‌های چشم‌نواز چیت‌سازی را پیدا کرد.
شاید اما یکی از پرتحرک‌ترین کارگاه‌های چیت‌سازی شهر، همان ابتدای بازار، جنب ضرابخانه صفوی که این سال‌ها بانک ملت است، در طبقه بالای کامسرایی است که بیش و کم پاتوق گردشگران خارجی هم هست که به چیت‌سازی اصفهان علاقمندند.
دورتادور این کامسرا کارگاه‌های قدیمی قرارگرفته‌اند. دریکی از این کارگاه‌ها، چند جوان مشغول تولید پارچه قلمکار هستند. هادی قربانی به همراه برادر، پسرعمو و پسرعمه‌اش که همگی تحصیلات دانشگاهی هم دارند در کارگاه پدر فعالیت می‌کنند.
هادی قربانی متولد 1363 است. او به‌رغم تحصیلات دانشگاهی در رشته ریاضی، با عشق و علاقه در کارگاه چیت سازی پدر، این هنر اصیل را ادامه می‌دهد. او که مطالعات گسترده‌ای درباره بازار جهانی چیت‌سازی دستی و به تعبیری پارچه‌های قلمکار دارد، می‌گوید: دهه 30 تا 50 شمسی اوج هنر چیت سازی اصفهان بوده است و از دهه 50 تا 80 شمسی توجه گردشگران و کشورهای اروپایی و آسیای به این هنر قابل‌توجه بوده است.
از این دوره حتی کشور ژاپن یکی از بزرگترین بازارهای جهانی خریدار تولیدات چیت سازی و قلمکار اصفهان می‌شود؛ اما این موضوع همزمان می‌شود با دوره‌ای که استادکاران و کارگاه‌های قدیمی این بازار کم می‌شوند، درحالی‌که تقاضا در بازار افزایش‌یافته بود.
در پی این جریان تعداد انگشت‌شماری سرمایه‌گذار که اطلاعات و تجربه کافی درباره این هنر نداشتند، با به‌کارگیری کارگران غیرحرفه‌ای، اقدام به راه‌اندازی کارگاه‌های با تولید انبوه و کیفیت نازل بیرون از بازار چیت‌سازها کردند.
وی ادامه می‌دهد: «برای مثال کارگاهی که باید روزی 70 کار بزند، 300 کار بی‌کیفیت تولید می‌کرده و این تولیدات به شکل انبوه در کانتینرها و به‌وسیله کشتی از راه دریایی به ژاپن فرستاده می‌شد.»
اما زمان زیادی نمی‌گذرد که ژاپن که یکی از قطب‌های خرید چیت سازی و قلمکار اصفهان بوده متوجه این تقلب می‌شود.
در همین زمان رقبایی از کشورهای پاکستان و هند هم به میان می‌آیند و حتی بازار خود ایران را هم با تولیداتشان پوشش می‌دهند. به‌طوری‌که دهه 70 و 80 کارگاه‌هایی که در اصفهان با پنج تخته کار می‌کردند، با یک‌تخته به رکود کامل می‌رسند.
بعدازاین موضوع جلوی واردات قلمکار از پاکستان و هند گرفته می‌شود که دوباره کمی به فعالیت این هنر و حرفه کمک می‌کند؛ اما در حال حاضر اکثر کارگاه‌های چیت‌سازی در منطقه خورزوق هستند و در بازار چیت‌سازهای میدان نقش‌جهان به‌ندرت این فعالیت ادامه پیداکرده است.
هادی قربانی که از کودکی در کارگاه چیت سازی پدرش محمود قربانی زندگی کرده، این هنر با روح و جانش درآمیخته، در پی هیچ فراز و فرودی از این حرفه دل نمی‌کند و حتی در سال‌های اخیر اقدام به نوآوری و خلاقیت در تولید و البته بازاریابی در سطح جهانی چیت سازی و قلمکار کرده است. «من باوجوداینکه از کودکی با این هنر آشنا بودم، مدتی برای کسب تجربیات بیشتر به شاگردی استاد مرتضی زابلیان درآمدم و بخش‌های عمده‌ای از تجربیات استاد و تنوع طرح‌های قدیمی چیت سازی را فراگرفتم.»
رشته قلمکار جزء تنها حرفه‌ها و مشاغلی است که در مراحل تولید هیچ وابستگی به خارج از ایران ندارد، حتی در دوره‌های تحریم هم به‌راحتی عده زیادی را مشغول به کار می‌کند.
فعالیت هر کارگاه به‌جز کارخانه‌هایی که پارچه را تولید می‌کنند، جمعا سی نفر را مشغول به کار می‌کند، از رنگرز، قالب تراش و چیت‌ساز و ریشه بندی که البته این مرحله آخر یکی از مشاغل خانگی اصفهان از قدیم تا امروز محسوب می‌شود.
مسلم است که هر هنر و حرفه‌ای نیاز به بازاریابی و البته جلب سلیقه و رضایت مشتری دارد که هادی در این زمینه فعالیت قابل‌توجهی را با نوآوری، ضمن حفظ اصالت‌ها انجام داده است. وی می‌گوید: «هر هنری قطعا باید در چارچوبی منطقی، اصالت خود را حفظ کند؛ اما در کنار حفظ اصالت‌ها می‌توان دست به نوآوری و خلاقیت هم زد که از سه سال پیش تا امروز با همکاری و مدیریت یک کارشناس گرافیک به نام خانم شبنم فرایی که درباره فرهنگ کشور سوئد مطالعه و تحقیق کرده است و با توجه به رغبت سوئدی‌ها به هنر قلمکار اصفهان، طرح‌های سنتی سوئد را با چیت سازی اصفهان تلفیق کردیم و با شناسنامه ایرانی، بازار جهانی و عرضه طولانی‌مدت این هنر را یافتیم. نوع طرح‌ها و درواقع کارگردانی کار از جانب خانم فرایی بوده و بنده هم اجراکننده کار بوده‌ام.»
قربانی ادامه می دهد: «طرح‌هایی که از دو سال پیش به این صورت تولید شد، به‌جز بازار فروش به‌وسیله موزه ملی سوئد هم خریداری و به اسم ایران به نمایش گذاشته‌شده است. ما در این نوآوری تمام اصالت‌های این هنر را حفظ کردیم و ازآنجایی‌که گردشگر خارجی، طرح‌های رایج را فقط یک‌بار خریدار است، تصمیم به این کار گرفتیم؛ که هم به حفظ این هنر با هویت ایرانی کمک کنیم و هم با نوآوری و جلب سلیقه مشتری، بازار خارجی را طولانی‌تر
پوشش دهیم.»
از سردر قیصریه که وارد بازار چیت‌سازها می‌شوید، کسبه بازار عمدتاً در کسب‌وکار عتیقه‌جات، زیورآلات و بدلیجات هستند و به‌سختی می‌توان کارگاه‌های چشم‌نواز چیت‌سازی را پیدا کرد.
شاید اما یکی از پرتحرک‌ترین کارگاه‌های چیت‌سازی شهر، همان ابتدای بازار، جنب ضرابخانه صفوی که این سال‌ها بانک ملت است، در طبقه بالای کامسرایی است که بیش و کم پاتوق گردشگران خارجی هم هست که به چیت‌سازی اصفهان علاقمندند.
دورتادور این کامسرا کارگاه‌های قدیمی قرارگرفته‌اند. دریکی از این کارگاه‌ها، چند جوان مشغول تولید پارچه قلمکار هستند. هادی قربانی به همراه برادر، پسرعمو و پسرعمه‌اش که همگی تحصیلات دانشگاهی هم دارند در کارگاه پدر فعالیت می‌کنند.
هادی قربانی متولد 1363 است. او به‌رغم تحصیلات دانشگاهی در رشته ریاضی، با عشق و علاقه در کارگاه چیت سازی پدر، این هنر اصیل را ادامه می‌دهد. او که مطالعات گسترده‌ای درباره بازار جهانی چیت‌سازی دستی و به تعبیری پارچه‌های قلمکار دارد، می‌گوید: دهه 30 تا 50 شمسی اوج هنر چیت سازی اصفهان بوده است و از دهه 50 تا 80 شمسی توجه گردشگران و کشورهای اروپایی و آسیای به این هنر قابل‌توجه بوده است.
از این دوره حتی کشور ژاپن یکی از بزرگترین بازارهای جهانی خریدار تولیدات چیت سازی و قلمکار اصفهان می‌شود؛ اما این موضوع همزمان می‌شود با دوره‌ای که استادکاران و کارگاه‌های قدیمی این بازار کم می‌شوند، درحالی‌که تقاضا در بازار افزایش‌یافته بود.
در پی این جریان تعداد انگشت‌شماری سرمایه‌گذار که اطلاعات و تجربه کافی درباره این هنر نداشتند، با به‌کارگیری کارگران غیرحرفه‌ای، اقدام به راه‌اندازی کارگاه‌های با تولید انبوه و کیفیت نازل بیرون از بازار چیت‌سازها کردند.
وی ادامه می‌دهد: «برای مثال کارگاهی که باید روزی 70 کار بزند، 300 کار بی‌کیفیت تولید می‌کرده و این تولیدات به شکل انبوه در کانتینرها و به‌وسیله کشتی از راه دریایی به ژاپن فرستاده می‌شد.»
اما زمان زیادی نمی‌گذرد که ژاپن که یکی از قطب‌های خرید چیت سازی و قلمکار اصفهان بوده متوجه این تقلب می‌شود.
در همین زمان رقبایی از کشورهای پاکستان و هند هم به میان می‌آیند و حتی بازار خود ایران را هم با تولیداتشان پوشش می‌دهند. به‌طوری‌که دهه 70 و 80 کارگاه‌هایی که در اصفهان با پنج تخته کار می‌کردند، با یک‌تخته به رکود کامل می‌رسند.
بعدازاین موضوع جلوی واردات قلمکار از پاکستان و هند گرفته می‌شود که دوباره کمی به فعالیت این هنر و حرفه کمک می‌کند؛ اما در حال حاضر اکثر کارگاه‌های چیت‌سازی در منطقه خورزوق هستند و در بازار چیت‌سازهای میدان نقش‌جهان به‌ندرت این فعالیت ادامه پیداکرده است.
هادی قربانی که از کودکی در کارگاه چیت سازی پدرش محمود قربانی زندگی کرده، این هنر با روح و جانش درآمیخته، در پی هیچ فراز و فرودی از این حرفه دل نمی‌کند و حتی در سال‌های اخیر اقدام به نوآوری و خلاقیت در تولید و البته بازاریابی در سطح جهانی چیت سازی و قلمکار کرده است. «من باوجوداینکه از کودکی با این هنر آشنا بودم، مدتی برای کسب تجربیات بیشتر به شاگردی استاد مرتضی زابلیان درآمدم و بخش‌های عمده‌ای از تجربیات استاد و تنوع طرح‌های قدیمی چیت سازی را فراگرفتم.»
رشته قلمکار جزء تنها حرفه‌ها و مشاغلی است که در مراحل تولید هیچ وابستگی به خارج از ایران ندارد، حتی در دوره‌های تحریم هم به‌راحتی عده زیادی را مشغول به کار می‌کند.
فعالیت هر کارگاه به‌جز کارخانه‌هایی که پارچه را تولید می‌کنند، جمعا سی نفر را مشغول به کار می‌کند، از رنگرز، قالب تراش و چیت‌ساز و ریشه بندی که البته این مرحله آخر یکی از مشاغل خانگی اصفهان از قدیم تا امروز محسوب می‌شود.
مسلم است که هر هنر و حرفه‌ای نیاز به بازاریابی و البته جلب سلیقه و رضایت مشتری دارد که هادی در این زمینه فعالیت قابل‌توجهی را با نوآوری، ضمن حفظ اصالت‌ها انجام داده است. وی می‌گوید: «هر هنری قطعا باید در چارچوبی منطقی، اصالت خود را حفظ کند؛ اما در کنار حفظ اصالت‌ها می‌توان دست به نوآوری و خلاقیت هم زد که از سه سال پیش تا امروز با همکاری و مدیریت یک کارشناس گرافیک به نام خانم شبنم فرایی که درباره فرهنگ کشور سوئد مطالعه و تحقیق کرده است و با توجه به رغبت سوئدی‌ها به هنر قلمکار اصفهان، طرح‌های سنتی سوئد را با چیت سازی اصفهان تلفیق کردیم و با شناسنامه ایرانی، بازار جهانی و عرضه طولانی‌مدت این هنر را یافتیم. نوع طرح‌ها و درواقع کارگردانی کار از جانب خانم فرایی بوده و بنده هم اجراکننده کار بوده‌ام.»
قربانی ادامه می دهد: «طرح‌هایی که از دو سال پیش به این صورت تولید شد، به‌جز بازار فروش به‌وسیله موزه ملی سوئد هم خریداری و به اسم ایران به نمایش گذاشته‌شده است. ما در این نوآوری تمام اصالت‌های این هنر را حفظ کردیم و ازآنجایی‌که گردشگر خارجی، طرح‌های رایج را فقط یک‌بار خریدار است، تصمیم به این کار گرفتیم؛ که هم به حفظ این هنر با هویت ایرانی کمک کنیم و هم با نوآوری و جلب سلیقه مشتری، بازار خارجی را طولانی‌تر
پوشش دهیم.»