سکوت فرش اصفهان در بازار جهانی

احیای فعالیت هنرستان‌ها در زمینه طراحی فرش دستباف، نوآوری به عنوان نجات‌دهنده فرش، تهیه آرشیو و بانک اطلاعاتی برای فرش اصفهان به علاوه راه اندازی موزه فرش استان از جمله مواردی بودند که در جلسه «آسیب شناسی طراحی فرش اصفهان» با حضور مسئولان، اساتید برتر و تولید کنندگان فرش دستباف اصفهان، درسالن همایش های اتاق بازرگانی مطرح شد که در این میان، سه سؤال مهم در انتظار پاسخ های راهبردی هستند؛ اصفهان 280 هزار بافنده فرش دارد؛ چه طور می‌شود این افراد را حفظ کرد؟! آیا 50 سال دیگر، سبک اصفهان در بافت فرش باقی خواهد ماند؟ چه شد که دیگر ایران نمی تواند پاسخگوی سلیقه جهانی در زمینه فرش دستباف باشد، در حالی که در گذشته از کشورهای مختلف مانند سوئیس سفارشات مختلفی دریافت می کردند.

یکی از بزرگ ترین دغدغه های فعالان صنعت فرش دستباف اصیل اصفهان، زوال و کم رنگ شدن طراحی اصیل و سنتی سبک اصفهانی است؛ نکته‌ای که در جلسه «آسیب شناسی طراحی فرش اصفهان» به عنوانی یکی از مهم ترین مشکلات این صنعت بیان شد. این جلسه عصر دوشنبه 23 مرداد ماه در محل اتاق بازرگانی اصفهان و توسط کمیته آموزش و کمیته پژوهش انجمن طراحان و نقاضان فرش اصفهان برگزار شد تا اساتید و فعالان این عرصه به تبادل نظر و ارائه راهکارهایی برای احیای این هنر دیرین بپردازند.

دستباف وارداتی جایگزین دستباف داخلی!
مهمان ویژه این مراسم پروفسور امین امیدقائمی، استاد دانشگاه و یکی از تولیدکنندگان فرش دستباف ایران در آمریکا بود. او صحبت‌هایش را اینگونه آغاز کرد: «اگر ما در فرش ایرانی مدیریت تغییر داشتیم، امروزه تولیدات این میراث گرانبها به خواب نرفته بود. روند طراحی و تولید فرش ایرانی باید حرکت کند و علاوه بر حفظ اصالت خود به سمتی برود که بتواند پاسخگوی تمام سلیقه ها در دنیا باشد.» امیدقائمی ادامه داد: «فرش دستباف خارجی وارداتی نباید جایگزین فرش دستباف ایرانی شود، اما باید از ایده ها و فناوری های جدید روز دنیا برای تولید بهتر فرش ایرانی استفاده کنیم.»

جای خالی هنرستان‌ها!
یک کارشناس فرش تصریح کرد: «یکی از مشکلات این است که ایران در زمینه فرش بانک اطلاعاتی ندارد.» استاد اکبر مهدی‌ئی افزود: «مشکل بزرگ تر درحوزه فرش از بین رفتن خلاقیت در جوانان علاقمند به این رشته است. این اتفاق در چند دهه اخیر با تعطیلی هنرستان ها به وجود آمده است و تا هنرستان ها احیا نشوند، هنر فرش اصفهان باز نخواهد گشت.»او با طرح این سؤال که چرا در حوزه فرش ما نظام مهندسی نداریم، تصریح کرد :«مهم‌ترین تغییری که از نظر من باید در حوزه فرش صورت گیرد، در زمینه رنگ و نقش آن است. ما در گذشته هنرمندان داخلی و خارجی داشتیم که در تولیدات فرش، در ایران توانسته بودند پاسخگوی نیاز جهانی باشند و حتی سفارشات مخصوصی از کشورهای خارجی همانند سوئیس داشته باشند؛ اما امروز دیگر جوابگوی سلیقه های جهانی نیستیم .» وی در ادامه گفت: «این خود ما طراحان هستیم که طرح و رنگ کارمان را خراب کرده ایم. هویت و اصالت خود را نگه داریم؛ ولی نو آوری داشته باشیم. فرش برای آینده نیست به فکر قالی باشیم.»استاد مهدی‌ئی همچنین افزود: «یک رنسانس فکری در بازارفرش و تولیدکنندگان آن باید شکل بگیرد، در دنیای امروز همه چیز تغییر کرده است پس باید در حوزه فرش نیز تغییراتی ایجاد کنیم.»او افزود:« در سر فصل دروس کتب دانشگاهی صنعت هنر فرش باید تغییرات ایجادکنیم. چرا از استادان تجربی استفاده نمی کنیم؟! باید از استادان تجربی استفاده کنیم و هنر آنها رابشناسیم تا از طریق آنها سلیقه های جامعه امروز را بیشتر بشناسیم.»

نوآوری در فرش کجاست؟!
معاون انجمن طراحان و نقاشان فرش اصفهان نیز در این جلسه گفت: «اساتید و دانشگاه ها هنرجوهایی تربیت کنند که واقعا علاقمند به این رشته و تخصص آن هستند نه دانشجویانی که تنها به دنبال دریافت مدرک هستند.»او ادامه داد:« تجارت فرش اصفهان در دنیابه خواب رفته است و تنها اشخاصی که علاقمند به جمع آوری کلکسیون فرش هستند یا به ندرت آشنایی با سبک فرش اصفهان دارند، علاقمند به خریداری آن هستند.»سید مصطفی حجرتی افزود: «اگر نوآوری در کنار سبک فرش اصفهان قرار گیرد، فروش آن چند برابر خواهد شد.»در بخش دیگری از جلسه، یک کارشناس حوزه فرش با اشاره به اینکه برخی از دانشگاه ها در رشته فرش در مقطع دکترا دانشجو می‌پذیرند، گفت: «درحالی که نتیجه لازم در مقاطع پایین‌تر هنوز به دست نیامده، دکترای فرش به دانشگاه‌ها رسیده است.»دکتر ذکریایی در ادامه افزود:«به عقیده شخصی من و همچنین تحقیقات صورت گرفته، ما باید درحوزه فرش تحولات بنیادینی داشته و در کنار آن بنگاه های اطلاعاتی قوی داشته باشیم. مشکلات فرش دستبافت به طرح و رنگ و نقش آن برنمی گردد، بلکه مشکل اساسی آشنا نبودن طراحان امروز با سنت ها و سبک های ملی و بومی بافت فرش است.» او رقابتی کارکردن را یکی از عوامل رشد صنعت فرش دانست؛ اما تاکید کرد: «آموزش فرهنگ رقابتی در این زمینه اولویت دارد. کلینک های تخصصی مشاوره درحوزه فرش یکی از راهکارهای خوبی است که می توانند افراد متخصص در زمینه کسب و کارفرش به دانشجویان فارغ التحصیل و یا حتی سرمایه گذاران فرش مشورت بدهند. به خصوص دانشجویانی که در رشته فرش فارغ التحصیل می شوند، مملو از ایده و انرژی برای فعالیت کردن هستند و احتیاج به راهنمایی دارند.»او تصریح کرد: «در حوزه فرش باید تکیه تولید کنندگان به همان بخش خصوصی باشد و سعی کنیم انتظار کمتری نسبت به بخش دولتی داشته باشیم.از نظر او یکی دیگر از راهکارها درحوزه فرش می تواند این باشد که حوزه صنعت فرش در کنار دانشگاه ها قرار بگیرد تا هم ایرادات آموزشی برطرف شود و هم دانشجویان تجربیات در حوزه صنعت فرش راکسب کنند.»

تهدیدی به نام فرش ماشینی!
شیرسپهر یکی از استادان حوزه فرش نیز از جمله کارشناسانی بود که در این جلسه به ارائه تجربیات و راهکارهایی پرداخت و گفت: «در قدیم دانشجویان در کنار عشق وعلاقه ای که به طراحی فرش می آموختند درس اخلاق نیز یادمی گرفتند و کارگاه ها محلی برای کسب تجربه نیز بود، باید امروزه نیز آموزش و بازارکار درکناریکدیگر باشند.» کریم صیرفیان یکی از طراحان بنام کشور در حوزه فرش نیز در این جلسه گفت: «در فرش نباید تنها به فکر بخش اقتصادی باشیم، ما برای ادامه و حیات مکتب اصفهان باید آن رابشناسیم و از جزئیات آن کاملا آگاه باشیم تا راه و روش ما مشخص شود. در دنیایی قرارداریم که بسیاری ازبزرگان درک درست و دقیقی از فرش ندارند و هنر فرش بافی را به درستی نمی شناسند .»او حوزه فرش را اینگونه توصیف کرد: «باید در طرح قالی های دستبافت و فرش های ماشینی تفیکی صورت گیرد،زیرا تولیدکنندگان فرش های ماشینی بازدن طرح های اصیل ایرانی بر روی فرش های خود و تولید بی رویه این طرح ها باعث لطمه زدن به ارزش ملی آن شده است.»صیرفیان ادامه داد: «بزرگ ترین تحدید برای فرش دستبافت تولید بی رویه فرش ماشینی است که همین باعث شده شما دیگر فرش نجف آبادی کلاسیک رانبینید. نوآوری نباید به گونه ای باشد که به گذشته و اصالت طرح فرش سبک اصفهانی دهن کجی کند . ماباید طراحی مدرن را از طراحی سنتی تفکیک کنیم، هرکدام به صورت جداگانه به فعالیت خود ادامه دهند.»استاد صیرفیان به این نکته اشاره کرد: «چرا سبک های هنر فرش بافی ایران ثبت جهانی نشده است؟!باید هنرفرش بافی ایرانی به عنوان میراث جهانی ناملموس ثبت شود. زاینده رود اصفهان را برگردانید تا هنر های مردم اصفهان بازگردد.»

جای خالی موزه فرش اصفهان
یکی از سؤالاتی که توسط فعالان صنعت فرش دستباف در این جلسه مطرح شد، این بود که چرا اصفهان با این همه قدمت در زمینه فرش بافی همچنان موزه‌ای ندارد؟! یکی از اساتید فرش دستباف اصفهان با تأکید بر لزوم بروز ایده‌های نو در این زمینه گفت: «در حوزه فرش باید ایده پردازی ها کمی متفاوت تر از گذشته باشد، باید منبع الهام ما آموزه های گذشته باشد،اما اگر بخواهیم افراط گرایانه فکر کنیم، هرگز نمی توانیم ایده های نو و خلاقانه ای داشته باشیم.»محمد بیگی همچنین پیشنهاد کرد: «برای هشت میلیون فعال در عرصه هنر فرش بافی یک روز را روز ملی فرش اعلام کنید.»او ادامه داد: «در کنار تمام این مشکلات استاد پورقدیری از دولت خواستار شدند تا در زمینه تبلیغات حمایتی از تولیدکنندگان داشته باشند، زیرا هزینه تبلیغات آنقدر برای تولیدکننده و بافنده زیاد است که نمی توانند آن را متقبل شوند و تا الان این خود هنر فرش بافی است که مشتری جذب کرده است.»در ادامه این صحبت‌ها رئیس اداره فرش سازمان صنعت و معدن وتجارت استان گفت: «بخش خصوصی باید با اتکا به خود حرکت کند. امسال سال تولید و اشتغال است. پس باید بخش فروش و بازاریابی فرش تقویت شود که مهم ترین بخش آن است .»او ادامه داد:«کمیته فرش استان بالاترین مرجعی است که باید فعال شود و در آن مشکلات و طرح های نوآورانه بررسی شود تمام متخصصان و هنرمندان فرش اصفهان می توانند در کنار این کمیته فعالیت کنند.»حسین هاشمی در ادامه افزود: «تعداد بافندگانمان نسبت به سال قبل کاهش داشته است و این روند برای اصفهان در حوزه فرش نگران کننده است.»

کمک برای حضور در نمایشگاه های خارجی
«اصفهان 280 هزار بافنده فرش دارد؛ چه طور می‌شود این افراد را حفظ کرد. آیا 50 سال دیگر، سبک اصفهان در بافت فرش باقی خواهد ماند؟» معاون امور بازرگانی و تجارت سازمان صنعت و معدن با مطرح کردن این سؤالات گفت: «ما در بخش دولتی نمی‌توانیم درد تولید را بایک نسخه درمان کنیم بخش خصوصی باید بیشتر برخود تکیه کند؛ اما از صاحبان سبک حمایت خواهیم کرد.» دکتر مجید مجیری همچنین افزود: «ما مصوبه را قرار دادیم که نیمی از هزینه شرکت در نمایشگاه های خارجی برای تولید کنندگان از بودجه های دولتی پرداخت شود. »این مسؤل ادامه داد:«پارسال هشت میلیارد بوجه به این بخش اختصاص داده شد بود، تولیدکنندگان با کمیته فرش استان بیشتر در ارتباط باشند و مشکلات و طرح های خود را مطرح کنند تا دولت در حد امکان حمایت خود را از آنها دریغ نکند .»با توجه به سخنرانی های ایراد شده در این جلسه می توان چنین برداشت کرد که طراحی سنتی و مدرن در حوزه فرش در کنار یکدیگر می تواند صنعت فرش بومی و ملی را متحول سازد و بر رونق بازار آن بیفزاید. در همین زمینه به نظر می رسد برای حفظ دستاوردهای عرصه هنر فرش اصفهان باید آرشیوی از این اطلاعات جمع آوری شودتاهم راهنمای خوبی برای تولیدکنندگان فرش، بافندگان و از همه مهم تر دانشجویان وافراد کم تجربه که قرار است میراث دار این هنر باشند، وجود داشته باشد.