روضه بر احوال روضه‌های زنانه
ماه محرم با رونق مراسم و محافل عزاداری همراه است و حسینیه‌ها، هیئت‌ها و تکایا برای برپایی مراسم سوگواری برنامه‌ریزی می‌کنند که در این میان سهم زنان در برپایی مراسم عزاداری همواره نامشخص بوده است.
ماه محرم با رونق مراسم و محافل عزاداری همراه است و حسینیه‌ها، هیئت‌ها و تکایا برای برپایی مراسم سوگواری برنامه‌ریزی می‌کنند که در این میان سهم زنان در برپایی مراسم عزاداری همواره نامشخص بوده است.
به گزارش ایمنا، نگاهی به نحوه عزاداری بانوان در عصر حاضر نشان می‌دهد که عزاداری این قشر جامعه همواره با مسائل و آسیب‌هایی روبرو بوده که توجه به آنها بسیار مهم و ضروری است.
حال آنکه بانوان به دلیل وجود عواطف و احساسات شدید گرایش بیشتری نسبت به مسائل مذهبی دارند و به همین دلیل شناخت آسیب‌ها و مشکلات آنان در برپایی مراسم عزاداری و آسیب‌شناسی آن امری ضروری است. طبق آمارها و بررسی‌های انجام شده، زنان بیش از مردان به مسائل مذهبی گرایش دارند و این موضوع درباره همه زنان اعم از مسلمان و غیرمسلمان صدق می‌کند. با این وجود می‌توان گفت که تمرکز زنان بر احساسات و رویکرد آنان در توجه به این مسأله می‌تواند زمینه مساعدی را برای بروز خرافات در اینگونه مراسم فراهم کند. برخورداری زنان از عاطفه یکی از ودیعه‌های الهی است که با هدایت صحیح مبلغان آگاه می‌تواند بهترین ظرفیت در تعالی این قشر باشد، البته به شرطی که مداحان و سخنوران از این احساسات به عنوان زمینه‌ای برای ارزش استفاده کنند نه لغزش. نحوه ارائه مطالب توسط مبلغان از دیگر مباحث مطرح است که همگان حضور مبلغان آگاه به شرایط روز و دغدغه‌های فعلی زنان را از ملزومات مهم این جلسات می‌دانند و خواستار توجه بیشتر نهادهای ذیصلاح در حوزه تربیت مبلغ زن و برپایی کارگاه‌های آموزشی و تفهیم این مطالب به مبلغان هستند تا زمینه آگاهی بانوان در این رویدادهای مهم
جامعه را فراهم کنند تا بازگویی این مفاهیم از دغدغه‌های کاذب زنان بکاهد و آنان را وادار به اندیشیدن درباره این مسائل کند. بی‌تردید باید در این بحث خواستار راه‌اندازی بانک اطلاعاتی درباره این مجالس و دسته‌بندی محتوایی مبلغان توسط مراکز فرهنگی همچون فرهنگسراها، مساجد، پایگاه‌های بسیج و دیگر مکان‌های فرهنگی بود و قطعا اینگونه راهکارها برای ارتقای این مجالس لازم و ضروری خواهد بود.
نگاه بانوان به این مراسمات چگونه است؟
محسنی یکی از دختران دانشجو در این مورد به خبرنگار ایمنا می‌گوید: من بیشتر از یک یا دوبار در این جلسات زنانه شرکت نکرده‌ام چون متاسفانه سطح آگاهی مبلغان و مداحان زن در این جلسات تا حدودی پایین هستند و دسته زیادی از آنها تحصیلات آکادمیک ندارند و اکثر آنها سن و سال بالایی دارند که به موضوعات روز آشنایی ندارند و حضور در جلساتشان بار آموزشی خاصی ندارد و بنده ترجیح می‌دهم از برنامه‌های عزاداری صداوسیما استفاده کنم.
اکبری یکی دیگر از زنانی که تجربه حضور در این جلسات را دارد به ایمنا می‌گوید: این جلسات در پایین شهر و بالای شهر تفاوت اجرایی خاصی دارد متاسفانه از معایب این جلسات در سالهای اخیر گرایش افراد به تجملات و اسراف در این مراسمات است. هزینه‌های گزاف و توجه به مسائل بی‌ارزش دنیوی هم از دیگر معضلات این جلسات است.
کم‌محتوایی، تجملات و عدم نظارت بر روضه‌های خانگی
سهیلی معلم دوره ابتدایی از دیگر زنانی که با ایمنا هم صحبت شد او هم نظرات خود را اینچنین بیان کرد: به نظرم اگر این مراسمات را خانم‌ها در حسینیه‌ها یا مساجد برگزار کنند کمتر درگیر حواشی و بخش‌های تجملی آن می‌شوند. در این جلسات اگر اساتید حوزوی یا دانشگاهی خوبی به ایراد بحث بپردازند و بتوانند خانم‌ها را به این موارد و البته مسائل دینی و موضوعات مهم زندگی واقف کنند قطعا این جلسات نتایج ارزشمندی خواهد داشت اما متاسفانه اساتید خوب حوزه یا دانشگاه کمتر به این امر رغبت دارند و علم خود را برای روشن کردن جامعه کمتر بکار می‌گیرند. به نظر می‌رسد در زمانی که شبهات بسیاری در مورد مسائل دینی و تحریفات خاصی در این زمینه صورت گرفته باید سازمان‌های مربوط برای تربیت مبلغان خوب خانم تلاش بیشتری داشته باشند. در بسیاری از مواقع وقت این جلسات صرفا با مداحی آنهم با آلات موسیقایی صرف می‌شود و چندان بار محتوایی و آموزشی خاصی ندارد. این معلم در ادامه می‌گوید: برخی از این مداحان یا خانم‌های جلسه‌ای متاسفانه مبالغ گزافی را برای جلسات نه چندان پربار خود می‌گیرند که به بی‌توجه کردن مردم به ابعاد معنوی این جلسات کمک کرده است همچنین موضوع
دیگری که همیشه در این جلسات بوده جمع‌آوری نذورات است که هیچ نظارتی هم بر نحوه صرف شدن این نذورات نیست.
دور شدن مراسمات مذهبی از اهداف نهضت عاشورا
دکتر بتول جعفری استاد الهیات دانشگاه در گفتگو گفت: مراسم سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) از دیرباز نقشی بسیار مهم و غیرقابل انکار بر فرهنگ جامعه شیعه داشته و مؤلفه‌های بزرگی از هویت مذهبی شیعیان ایران و جهان را شکل داده است، بطوری که امام راحل هم درباره آن فرمودند :"این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است". اما متأسفانه در طول سالهای اخیر و شاید به دلیل بی‌توجهی و کم‌کاری علما، فقها، هنرمندان و شاعران تراز اول شیعه شاهد برخی از انحرافات و دور شدن مراسمات مذهبی از اهداف راستین این نهضت بزرگ به ویژه در امر مداحی و سینه‌زنی بوده‌ایم.
این استاد دانشگاه‌های اصفهان در مورد آسیب‌های مزاسم عزاداری به لحاظ محتوایی گفت: خداوند متعال در آیه ۱۷۱ سوره نساء می‌فرماید : یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَا تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ" اما متاسفانه رواج برخی غلوها و خرافات در عزاداری‌ها، طرح یکجانبه سیمای معصومین، ترویج مطالب کذب، ذکر برخی مطالب موهن و عدم سازگاری با شئون اهل‌بیت و اظهار مطالب و تعبیرهایی همچون امام بیمار، زینب مضطر و وارد شدن به مقوله خواب و ذکر خواب‌ها و یا ملاقات‌های دروغین بعضی افراد با ائمه معصومین(ع)، برتری سلیقه‌های شخصی و رواج زبان حال‌های بی‌اساس و بی‌پایه و به دور از هرگونه تفکر و تدبر، که اگرچه تنها به نیت برانگیختن احساسات ارائه می‌شود همگی جزء جدی‌ترین و اصلی‌ترین عامل ورود آسیب‌های متعدد در بنیاد فرهنگ عاشوراست، که باعث اکتفا نمودن به برخورد عاطفی صرف و دوری گزیدن از برخورد عقلانی با مقوله قیام و عزاداری است.
تمرکز بیش از حد بر احساسات
جعفری در ادامه با اشاره به تمرکز بیش از حد بر احساسات در این جلسات می‌گوید: متاسفانه این موضوع زمینه مساعدی را برای بروز خرافات در اینگونه مراسمات فراهم می‌کند. اقبال بیش از حد مخاطبان به مداحی و استقبال آنان از روایات بی‌مأخذ که توسط مداحان ارائه می‌شود، موجب بروز آسیب‌های جدی به مجالس عزاداری بانوان شده و همچنین تمایل به اسطوره‌سازی، احساسی و عاطفی جلوه دادن قیام عاشورا، تغییر ارزش‌های عاشورا، غیرحماسی کردن عاشورا، تفسیر دنیوی کردن از این قیام و البته رواج تجمل‌گرایی از دیگر آسیب‌های این مراسم است . دکتر جعفری در مورد ارتقای سطح آگاهی مبلغان هم تصریح کرد: ارتقای آگاهی مخاطبان در مجالس عزاداری بانوان تنها به عهده مبلغان و مداحان نیست اگر چه افزایش سطح آگاهی مبلفان تاثیر بسزایی در کاهش خرافات دارد اما مخاطبان نیز باید با افزایش اطلاعات دینی خود از هرگونه برخورد انفعالی با این مسایل بپرهیزند و هرگونه مطلب فاقد منبع و سند را نپذیرند.
فقدان دانش زمینه‌ساز بروز انحرافات
این استاد الهیات با تاکید بر اینکه فقدان دانش و اندیشه در جامعه، زمینه‌ساز هرگونه انحراف و تحریف است گفت: در این زمینه، میزان و سطح سواد عمومی جامعه، عامل مهمی است. تعداد باسوادان جامعه، سطح سواد اقشار و گروه‌های سنی تأثیرگذار چون جوانان، میانگین تحصیلات در جامعه، و نیز میانگین سواد نخبگان و سکان‌داران هدایت امور جامعه بسیار مهم است.
در جامعه‌ای که بیشتر افراد آن، بی‌سواد یا کم‌سواد باشند، میزان و شدت شیوع تحریفات و خرافات بسیار بالاست. از سوی دیگر، اظهار مطالب درست و علمی و عمیق از سوی عالمان آگاه نیز به سبب نبود قدرت هضم و درک آنها دشوار است و هر چه سطح بینش و فرهنگ عمومی که یکی از ارکان آن دانش است بالا باشد، روحیه پرسشگری، نقادی و نقدپذیری و نیز درک و تحلیل موضوعات هم بالاتر خواهد بود که نتیجه آن، از بین رفتن امنیت روانی برای مطرح‌کنندگان مطالب سست و بی‌پایه، و اعتلای جایگاه عالمان و واعظان آگاه و مصلح است.
سکوت نخبگان زمینه‌ساز تحریفات
جعفری در اشاره به عواملی که در گسترش و شیوع تحریفات و آسیب‌های عزاداری و رشد و نهادینه شدن آنها نقش داشته‌اند هم گفت: سکوت یا تأیید و حمایت نخبگان دینی از اینگونه مسایل باعث تحریفات است و نقش و وظیفه اندیشمندان، آگاهان، بزرگان و نخبگان جامعه، بویژه نخبگان دینی آن است که فراتر از درک عامه مردم، واقعیت‌های سطحی و زیرین جامعه را بشناسند، عوامل رشد و انحطاط را دریابند و به موقع و با روش مناسب، از خود واکنش نشان دهند. اگر همین نخبگان، به هر جهت از انجام وظیفه خود بازمانند، کوتاهی کنند و یا دچار اشتباه شوند، سیر انحراف و انحطاط شتاب بیشتری می‌گیرد.
دلایل تحریفات چیست؟
دکتر جعفری در مورد دلایل تحریفات هم گفت: به نظر می‌رسد در جریان تحریف فرهنگ عاشورا، سکوت نخبگان یکی از عوامل تکمیل‌کننده و شتاب‌بخش باشد که دلیل آن نیز دو چیز می‌تواند باشد: یکی هراس نخبگان از عوام که با مخالفت و مقاومت جدی آنان روبرو گردند و توفیقی نیابند و خود نیز جایگاه اجتماعی‌شان را از دست بدهند، یا آنکه اقدام در برابر آن را، بی‌فایده و پرضرر دانسته‌اند و از این رو، به ورطه «محافظه کاری» در معنای غیرمثبت آن غلطیده‌اند. دلیل دوم نیز همسویی کامل و همانند دیگر مردم اندیشیدن برخی از آنهاست که به عوام‌زدگی تعبیر می‌شود. عالم عوام‌زده، نه تنها مصلح نیست و نقش اصلاحی ایفا نمی‌کند، که در پی ساختن دستاویزی دینی و توجیه شرعی برای خرده فرهنگ‌های عوام نیز بر می‌آید که ممکن است از روی ساده‌اندیشی و یا غرض‌ورزی باشد.
پالایش فرهنگ عمومی وظیفه نخبگان آگاه است
پیرایش و پالایش فرهنگ عمومی مردم، وظیفه نخبگان آگاه است. نقش نخبه و عالم دینی از جهت‌های گوناگون می‌توان به دیده‌بان، پزشک جراح یا چیزهای دیگر تشبیه کرد که در این موارد، فریاد کردن و عمل کردن اگر چه با واکنش منفی نیز مواجه شود، وظیفه اوست. گاه، عدم برخورد نامناسب با این پدیده‌های تحریف‌آمیز، به دلیل هراس از تضعیف و یا تخریب پایه‌ها و هنجارهای اعتقادی مردم است. البته این تحلیل، فاقد عنصر آینده‌نگری است؛ چرا که اگر این تحریف‌ها در آینده از پرده بیرون افتد که بطور حتم چنین است خطرش برای مبانی اعتقادی، صدها برابر بیشتر است.