سفال شهرضا؛ نه چون گذشته

اصفهان امروز، مهدی سهیلی*: سفال در خاندان ما نسل به نسل گشته، هر بار تعداد افراد کمتری وارد کار سفال می‌شوند. من نسل هفتم این هنر در خاندانم و تنها کسی هستم که از نسل خود وارد این کار شده ­ام‏. در بچگی کم ‏وبیش نزد پدرم کار می‏ کردم، اما قبلاً کارمند ذوب‏ آهن بودم و علاقه‏ ای به سفال نداشتم و ورودم به این عرصه نوعی توفیق اجباری و به این دلیل بود که پدرم و خودم، برادر ندارم. سفالگری و سرامیک ­سازی برای سلامتی ضرر دارد. نقاشی سفال به چشم و گردن آسیب می‏زند و باعث ساییدگی مهره می ‏شود و گاز لعاب و دود کوره هم برای ریه ضرر دارد. اوضاع مالی سفال، باوجود رکود اقتصادی فعلی، خوب است، چون مردم به‌جای چینی و آرکوپال به آن رو آورده‌اند. بهبود وضعیت توریست در دو سال گذشته، بر روی فروش سفال شهرضا تأثیر گذاشته، قبلاً مغازه ‏های میدان نقش‌جهان سالی یک‌بار هم برای خرید جنس به سراغ آن‌ها نمی ‏آمدند، ولی اخیراً 4 تا 6 ماه یک‌بار خرید می ‏کنند. صادرات سفال شهرضا باوجود ثبت اصفهان به‌عنوان شهر صنایع‌دستی هنوز صفر است که این به دلیل مشکل بانکی ناشی از تحریم و دشوار و طولانی بودن روند تبدیل یورو و دلار به ریال است که باعث ضرر دهی می‌شود. حضور تورلیدرها در سمیرم، شهرکرد و یاسوج، باعث افزایش فروش مغازه‌های صنایع‌دستی آن‌ها شده، اگر کمپ‌های توریستی با حمایت‌های شخصی، دولتی و خصوصی به شهرضا بیایند، فروش فعالان سفال شهرضا از طریق توریست افزایش می‌یابد. صاحب مغازه‌ای سفال­فروشی در نطنز با لیدرها قرارداد می‌بندد و به کمک آن‌ها درآمد خوبی از فروش مستقیم سفال‌هایش به توریست‌ها دارد. نطنز در نقشه ایران‌گردی و جهانگردی هم هست، ولی وجود شهرضا را در این نقشه هنوز اداره میراث تائید نکرده است. سفال لالجین همدان، جهانی است. آن‌ها سفال خود را برای ما می‌فرستند تا پس از لعاب دادن و تبدیل آن به سرامیک برایشان پس بفرستیم. عمده‌فروش ما به شهرهایی مثل تهران، تبریز، شیراز، کاشان، همدان، مازندران و مشهد است، اما به دلیل مخارج کارگر، نقاش سفال، مواد اولیه و مصرف گاز این هنر هزینه‌بر است، اما درآمد فعلی ما نسبت به دو سال پیش که بازار کاملاً افت کرده بود، بهتر شده است. سفال لالجین همدان بیشتر از سفال شهرضا، شانس ثبت جهانی دارد. مسئله دیگر این است که بعد از 14 سال که زمینی برای تبدیل به شهرک صنایع‌دستی و سفال شهرضا اختصاص‌یافته، تازه این زمین‌ها برای این کار واگذارشده و هنوز تحویل داده نشده و احتمالاً ساخت و تحویل غرفه‌های این شهرک 20 سالی طول می‌کشد. وضعیت نامناسب شاغلان این عرصه هم باعث بسته شدن کارگاه‌های کسانی چون خاندان بهاری و محدود شدن تعداد کارگاه‌های سفال شهرضا شده است.